Γράφει η Δανάη Τζήκα-Κωστοπούλου, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Μαγνησίας
Αυτές τις μέρες συζητείται στη Βουλή το Νομοσχέδιο για το Σωφρονιστικό Σύστημα, που επιχειρεί να δώσει μια ανάσα ανθρωπιάς. Να βάλει, αρχικά, τις βάσεις για να αντιμετωπιστούν οι άθλιες συνθήκες που επικρατούν στα σωφρονιστικά ιδρύματα. Τι σημαίνει στην πραγματικότητα, όμως, «άθλιες συνθήκες»; Σημαίνει υπερήλικοι, ανήλικα παιδιά και άνθρωποι με βαριά αναπηρία στοιβαγμένοι σε κελιά. Σημαίνει κελιά χωρίς θέρμανση, χωρίς ζεστό νερό και φωτισμό, ελάχιστα τετραγωνικά, ανύπαρκτη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Σημαίνει, εν ολίγοις, ένα σωφρονιστικό σύστημα που δεν σέβεται τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και συχνά έχει ως στόχο την βάναυση τιμωρία και όχι την επανένταξη.
Λίγα στοιχεία ίσως μπορούν να μας δώσουν εικόνα αυτής της πραγματικότητας: Σήμερα σε φυλακές χωρητικότητας 9.500 ατόμων, στοιβάζονται 12.000 κρατούμενοι. Στην Ελλάδα περίπου 1.000 κρατούμενοι είναι καταδικασμένοι σε ισόβια, αριθμός ρεκόρ για χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης ενώ για παράδειγμα στην Ολλανδία είναι μόλις κάποιες δεκάδες. Για όλα τα παραπάνω το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων έχει επιδικάσει υψηλά πρόστιμα στην Ελλάδα, ενώ για τον ίδιο λόγο εκκρεμεί μεγάλος αριθμός καταδικαστικών αποφάσεων.
Σε αυτή την κατάσταση έρχεται να απαντήσει το εν λόγω νομοσχέδιο και να βάλει τις βάσεις για τον εξανθρωπισμό του σωφρονιστικού συστήματος. Με το νομοσχέδιο, λοιπόν, εισάγονται, μεταξύ άλλων, τα εξής μέτρα:
Α) Καταργούνται οι φυλακές τύπου Γ’, ένας τύπος πειθαρχικής φυλακής για περισσότερη τιμωρία μέσα στην ίδια τη φυλακή, με στόχο την περιστολή των δικαιωμάτων των κρατουμένων και την εξόντωσή τους. Πρόκειται για ρύθμιση που δεν έχει καμία σχέση με το σωφρονισμό ή την «ασφάλεια», ενώ έχει επισημανθεί ως αντισυνταγματική από την επιστημονική κοινότητα.
Β) Εισάγεται μια ριζική αλλαγή στο πώς αντιμετωπίζεται ο ανήλικος παραβάτης. Ουσιαστικά, καταργείται η κράτηση των ανηλίκων εκτός ελάχιστων περιπτώσεων και οι ποινές αντικαθίσταται με αναμορφωτικά και εκπαιδευτικά μέτρα.
Γ) Ευνοείται η υπό όρους αποφυλάκιση ευάλωτων ομάδων όπως υπερήλικων, ασθενών, και ανθρώπων με αναπηρία. Η συγκεκριμένη διάταξη δεν συμβάλει απλώς στην αποσυμφόρηση των φυλακών αλλά κινείται στην κατεύθυνση ενός κράτους δικαίου που δεν νοείται να κρατά ανθρώπους σε συνθήκες κακοποίησης.
Δ) Προβλέπονται ρυθμίσεις για την πιο αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου για τα ναρκωτικά, προκρίνοντας έτσι την απεξάρτηση και την κοινωνική επανένταξη.
Αυτό το νομοσχέδιο συνιστά ένα πλέγμα θεσμικών παρεμβάσεων με ξεκάθαρους δημοκρατικούς συμβολισμούς που έχει πολλαπλούς αποδέκτες: τους κρατούμενους, τις οικογένειές τους, το προσωπικό, αλλά και συνολικά την κοινωνία. Είναι ένα νομοσχέδιο που βάζει ουσιαστικά μια άλλη λογική, που προσπαθεί να εξανθρωπίσει και όχι να εξαγριώσει, να επενδύσει στην επανένταξη και όχι στο μίσος και στον φόβο.
Παρόλη τη σημασία όμως του νομοσχεδίου, τις τελευταίες μέρες γινόμαστε μάρτυρες -για ακόμα μια φορά- του ξετυλίγματος μια ακροδεξιάς ρητορικής που περισσότερο θυμίζει σκοταδισμό παρά το πνεύμα μιας προοδευτικής και δημοκρατικής ευρωπαϊκής κοινωνίας.
Το γεγονός ότι ψηφίζεται ένα νομοσχέδιο που ιεραρχεί ψηλά την αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αποτελεί ένα πρώτο ισχυρό μήνυμα. Ενα μήνυμα σε όλους όσους το προηγούμενο διάστημα απαξίωναν την ανθρώπινη ύπαρξη όχι μόνο των κρατουμένων αλλά και ολόκληρων τμημάτων του ελληνικού λαού.
Είναι γνωστό άλλωστε ότι οι περισσότεροι φυλακισμένοι αποτελούν εκείνο το κομμάτι που έχει υποστεί στον μεγαλύτερο βαθμό τις συνέπειες της κοινωνικής ανισότητας και αποτελούν σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα της ποινικοποίησης της ίδιας της φτώχειας. Πριν ωστόσο φτάσουμε στο σημείο να συζητάμε και να θεραπεύουμε τις αιτίες που γενούν την κοινωνική παρέκκλιση και την παραβατικότητα εν γένει, θα πρέπει μέσα στο υπάρχον πλαίσιο να βρούμε εκείνες τις φόρμουλες για τον όσο κατά το δυνατό εξανθρωπισμό του σωφρονιστικού μας συστήματος. Αυτό επιχειρεί να κάνει αυτό το νομοσχέδιο και όπως πολύ σωστά έχει ειπωθεί να ανοίξει ένα παράθυρο αξιοπρέπειας!
