Γράφει ο Φάνης Δημουλάς
Με αφορμή τις πρόσφατες συντριπτικές ήττες που υπέστησαν οι φονταμενταλιστές της ISIS και της Boko Haram στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική αντίστοιχα είναι σκόπιμο να γίνει μια σοβαρή συζήτηση στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου για τις αιτίες γένεσης αυτών των φαινομένων που να μην περιορίζεται μόνο στις θρησκευτικές παραμέτρους.
Ενα γεγονός που εύκολα παραλείπεται από την πολιτική ανάλυση του φονταμενταλιστικού φαινομένου όπως πολύ πρόσφατα έχει εκφραστεί είναι ότι έχει αποκτήσει κρατικές διαστάσεις. Κράτος όμως υπάρχει μόνο πέρα από μια κρίσιμη μάζα εδάφους και πληθυσμού και είναι επιβεβλημένο να συζητηθεί πως τα φονταμενταμελιστικά αυτά φαινόμενα έτυχαν ευρείας υποστήριξης από πλατιές λαϊκές μάζες (κυρίως στα αρχικά στάδια του φαινομένου). Συνεπώς η ανάλυση της λαϊκής μάζας είναι πιο σημαντική από αυτή της ισλαμιστικής ηγεσίας. Οι Αραβες φελάχοι του Ιράκ και της Συρίας και οι βορειονιγηριανοί αγρότες και μεταλλωρύχοι έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που αξίζει να αναφερθούν. Το βασικότερο είναι η φτώχια (επικουρούμενη από τραγικά άνιση κατανομή του πλούτου) που μοιράζονται αυτοί οι πληθυσμοί ακολουθούμενη από την έλλειψη της βασικής παιδείας, από μόνα τους όμως αυτά τα χαρακτηριστικά δεν αρκούν για την ανάπτυξη της συνείδησης του χαλιφάτου. Το τρίτο σημαντικότερο είναι η περιθωριοποίηση των ανθρώπων. Τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Αφρική, για διαφορετικούς επιμέρους λόγους, υπήρξε διαχωρισμός των πληθυσμών σε θρησκευτικό επίπεδο. Στην Μ.Α. υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε κοινότητες Σουνιτών και Σιιτών Αράβων ενώ στην Νιγηρία ο διαχωρισμός είναι ανάμεσα σε κοινότητες Νοτίων Χριστιανών και Βορείων Μουσουλμάνων, μάλιστα και στις δύο περιπτώσεις η περιθωριοποίηση διαμορφώνεται και ως πολιτική απομόνωση από τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων. Ως εδώ λοιπόν έχουμε όλα τα συστατικά που αποτελούν αιτίες μιας εξέγερσης, το επόμενο λογικό βήμα είναι να εξετάσουμε γιατί η οργή και η αγανάκτηση εκφράστηκαν με τόσο άγριο φονταμενταλιστικό τρόπο.
Η απάντηση αποτελείται από τρία σκέλη, το πρώτο βρίσκεται στην υφή της θρησκείας αλλά και του τρόπου ζωής που επιβάλλει το Κοράνι. Ο Ροζέ Γκαροντύ, ο μεγάλος Γάλλος μαρξιστής είναι τέλειο παράδειγμα μιας που έγινε μουσουλμάνος με το επιχείρημα ότι ο πρωτόγονος σοσιαλιστικός χαρακτήρας του Κορανίου είναι τόσο δεμένος στον αραβικό πολιτισμό που είναι ο μόνος τρόπος για την μετάβαση των Αράβων προς τον σύγχρονο σοσιαλισμό.
Το δεύτερο σκέλος συνίσταται στην ουσιαστική απουσία του κράτους από τη ζωή των ανθρώπων, έτσι οι φυσικές καταστροφές και τα ατυχήματα αποκτούν τη μορφή θεϊκής τιμωρίας, ενώ οι φύλαρχοι είναι περισσότερο ιεροκήρυκες παρά τυπικοί πολιτικοί. Το τελευταίο σκέλος στηρίζεται στην επαγωγική μέθοδο της θρησκείας. Σύμφωνα με την οποία ο πιστός (ιδιαίτερα ο φανατικός ) αντιλαμβάνεται την ισχύ της πίστης του σύμφωνα με τα πιο τρανταχτά βιώματα. Αυτό σημαίνει ότι οι σφαγές των αλλοθρήσκων αμάχων που για όλους εμάς είναι πράξεις φρικιαστικές, για τους οπαδούς των φονταμενταλιστών είναι η απόλυτη προσήλωση στο Κοράνι και άρα εγγύηση για την ανατροπή της ζοφερής πραγματικότητας που τους υπόσχονται οι θεομπαίχτες.
Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα αντιληπτός ο δρόμος από την κοινωνική καταστροφή στην οργή και από εκεί στη θρησκεία και την θεοκρατία. Αυτό όμως που δεν γίνεται αντιληπτό είναι γιατί πρέπει εμείς να ενδιαφερθούμε και να συζητήσουμε για το θέμα αυτό. Ως άσκηση λοιπόν, καλώ τον αναγνώστη να εφαρμόσει το παραπάνω σκεπτικό στην ελληνική πραγματικότητα και να βγάλει τα συμπεράσματα του.
