Tου Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού
Ο,τι ο άνθρωπος κάνει από ανάγκη, τον ταπεινώνει, σύμφωνα με όσα λένε οι σοφοί. Τα δάνεια, επομένως, από ελεύθερο, σε κάνουν δούλο. Ιδίως τα έντοκα δάνεια που αποτελούν θηλιά στο λαιμό του δανειολήπτη, συντελούν, σε μεγάλο βαθμό, ώστε από ελεύθερος πολίτης, όπως αναφέραμε, να γίνεις δούλος, που προσκυνάει τους δανειστές του, που έχουν γίνει οι αφέντες του. Χωρίς πανί, χωρίς τιμόνι, και στο πέλαγος του χρέους… Αυτό είναι το σύγχρονο καράβι που λέγεται Ελλάδα, κι ανεβασμένος σ’ αυτό ένας ολόκληρος λαός, που θαλασσοδέρνεται. Στο κατάστρωμα ο πολύς λαός. Στις καμπίνες, ταμπουρωμένη, η πλουσιοκρατία. Αλλά η μοίρα είναι κοινή και αδυσώπητη.
Ο δούλος δεν έχει ελεύθερη βούληση. Λέγεται μάλιστα ότι όταν ένας λαός είναι απαίδευτος, εύκολα πέφτει δούλος των τυράννων. Κι όσοι δανείζονται με μεγάλους τόκους, αφού ευημερήσουν για λίγο, χάνουν, έπειτα, ακόμα και το αρχικό τους κεφάλαιο. Και, τότε, αρχίζουν οι δανειολήπτες να ντρέπονται. Γι αυτό, αφού είναι ντροπή να τυραννιέται η ψυχή, καλό είναι να μη δανειζόμαστε. Αυτά που μας κάνουν, συνήθως, να ντρεπόμαστε (και να πληγωνόμαστε) είναι η οργή, η αισχροκέρδεια, η ακολασία και η απληστία.
Οι τόκοι των χρεών αυξάνονται και υπερβαίνουν κάθε δυνατότητα αποπληρωμής, και οι δανειστές δεν δέχονται καμία δικαιολογία για την καθυστέρηση των χρεολυσίων. Ζητούν κεφάλαια και τόκους, ή τον εξανδραποδισμό των οφειλετών. Αυτή είναι η ζωή που ζούμε και η γελοιογραφία της, συνάμα.
«Όποιος χάνει, κερδίζει» είναι ο τίτλος ενός γαλλικού μυθιστορήματος, που ξαναγράφεται, στη σημερινή Ελλάδα, μέσα από μία θυελλώδη διασκευή. Το ερώτημα, όμως, είναι ποιος είν’ αυτός που κερδίζει, κι αν οι απώλειες είναι μόνο του ενός. Τέλος πάντων.
Ο Μαίων, ένας χρηματιστής, νυμφεύεται την οικιακή βοηθό του Μαιναλία. Αυτή, γυναίκα εργατική, είχε, πριν από το γάμο της, πολλούς δεσμούς, που όχι μόνο δεν κατέστρεψαν τα αισθήματά της, αλλά της έφεραν, εκτός από τη μεγάλη πείρα της ζωής, και την πεποίθηση ότι η αρετή στοιχίζει ελάχιστα, χωρίς τα χρήματα. Ο Μαίων, αδύνατος χαρακτήρας και χωρίς ενεργητικότητα, διευρύνει τον κύκλο των εργατών του, με τη βοήθεια ενός τολμηρού συναδέρφου του και ιδίως με τη γνωριμία ενός ισχυρού διευθυντή εφημερίδας, του οποίου η ερωμένη είναι φίλη της Μαιναλίας. Ο Κέλσος, συνάδερφος του Μαίωνα, ενοχλεί την Μαιναλία, η οποία του παραδίδεται. Ο Μαίων συλλαμβάνει επ’ αυτοφώρω το ζευγάρι. Η Μαιναλία, παρόλα αυτά, κατορθώνει να κατασιγάσει το θυμό του βεβαιώνοντάς τον ότι δεν αγαπάει καθόλου τον Κέλσο, αλλά έγινε ερωμένη του, μόνο και μόνο για να πετύχουν οι κερδοσκοπικές τους επιχειρήσεις. Και πράγματι οι επιχειρήσεις του Μαίωνα ευοδούνται, αλλ’ ύστερα από κακή τοποθέτηση των χρημάτων στο χρηματιστήριο, βρίσκεται σ’ αδυναμία να επιστρέψει μέγα χρηματικό ποσό, που του εμπιστεύτηκαν. Για να τον βοηθήσει η Μαιναλία, δεν διστάζει να πουληθεί σ’ έναν γέρο κεφαλαιούχο, που της προσφέρει και επιπλέον χρήματα για ν’ αγοράσει μία εξοχική κατοικία. Η Μαιναλία έπεισε τον Μαίωνα να της συγχωρήσει το πρώτο της σφάλμα ζητώντας του να δεχτεί το «δώρο». Η Μαιναλία θεωρεί το γάμο ένωση συμφερόντων και παραδίδεται στους κερδοσκόπους για να επισπεύσει την επιτυχία του Μαίωνα. Αλλά οι κερδοσκόποι είναι κερδοσκόποι, και μέχρι μανίας φιλοκερδείς, επιδιώκοντας το υπερβολικό κέρδος με όλα τα μέσα.
Η Μαιναλία, λοιπόν, είναι μία πόρνη σ’ έναν κόσμο δανειστών και δανειζομένων που, κατά τη γνώμη μου, παίρνουν φωτιά κι οι δυο τους, και καίγονται. Ο σπόρος τους δε δένει! Δεν έχουμε δικαίωμα ν’ αφήσουμε την Ελλάδα να μοιάσει της Μαιναλίας, όσο κι αν τη σπρώχνουν σ’ αυτόν τον οικονομικό και ηθικό κατήφορο.
Στα κείμενά μου, συχνά, δανείζομαι ιδέες των παλαιοτέρων. Αλλά λυπούμαι (πρέπει να πω) εκείνους που το συνηθίζουν, να παίρνουν από τους φίλους τους δανεικά κι αγύριστα. Λυπούμαι, όμως, περισσότερο τους λαούς που οι κυβερνήτες τους συνηθίζουν να δανείζονται, μετατρέποντας τους λαούς τους σε θύματα τοκογλύφων και κερδομανών.
– Πού πας, στου μυαλού σου το γκρεμό; Πού πας, κορμί καλό, να συντριβείς και κόκαλα να σπάσεις;
