ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Λιτότητα και λιτός βίος

λιτότητα-και-λιτός-βίος-620488

Του Θωμά Στραβέλη, συγγραφέα – πανεπιστημιακού

Να επαγγέλλεσαι μέτρα κατά της λιτότητας και την ίδια στιγμή να προτείνεις λιτό βίο είναι παραλογισμός. Εδώ βρυχιέται ένα θηρίο και στέκεται όρθιο στο στήθος του λαού, και κάποιοι γυρνούν να φάνε, τώρα που τα δόντια τους είναι καλά ακονισμένα.

Μιλάει ο λαός για φτώχεια, πείνα και θάνατο, κι αυτοί δεν βγάζουν άχνα. Παίρνονται μονάχα μέτρα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης. Καλά είναι κι αυτά, δε λέω, αλλά θυμίζουν τον «ψόφο που δεν έχει το κακό σκυλί», που μπορεί, όμως, να γίνει πιο κακό και πιο επικίνδυνο.

Ακούω να βογκούν, να ψυχομαχούν τα σώματα, και να στεγνώνουν τα στόματα. Φαίνεται πως τρελάθηκε η μανούλα Ελλάδα και τα παιδιά της τρώει! Δηλαδή, άλλα τα στέλνει στα ξένα, άλλα τα ωθεί στην αυτοκτονία, κι άλλα τα ταΐζει, στα συσσίτια με κουπόνια. Αν αυτό δεν είναι εθνική ταπείνωση, πείτε μου τι είναι. Και οι καιροσκόποι τρέμουν σύγκορμοι, κι απελπισμένα ψάχνουν για ένα πεινασμένο λαό για να μπουκώσουν (τα στόματά τους) και να σωπάσουν. Ξέρουμε τι θέλουν: Θέλουν μ’ όλη την ξύλινη δύναμή τους να καβαλήσουν τον αέρα και να πάνε στο μεγάλο τίποτα. Πού θα στηριχτεί, επομένως, η ανάπτυξη κι η πρόοδος, όταν υγρές περνούν οι μέρες, σκοτεινές, κι ο ήλιος μοχθεί του κάκου ν’ ανατείλει;

Δεν είναι οξύμωρο, αντιφατικό και ανακόλουθο να λες ότι ξυπνάς στις οκτώ για να φύγεις στις επτά; Κάποιοι, όταν η ζωή αρχίζει να γίνεται ανυπόφορη κι αδιέξοδη, φάσκουν κι αντιφάσκουν, ή υποκρίνονται και ανοηταίνουν. Ή, μήπως, τελικά, κάποιες αλήθειες του ανθρώπου δεν είναι παρά οι ακαταμάχητες αυταπάτες του;

Στην Ελλάδα, τα τελευταία πέντε χρόνια, η λιτότητα έχει συνδεθεί άμεσα με την ανθρωπιστική κρίση (ή μάλλον είναι η γενεσιουργός αιτία της). Πολιτική λιτότητα (στην επιστήμη της πολιτικής οικονομίας) είναι η επιλογή και εφαρμογή μιας κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής, σε περίοδο ύφεσης και έντονων πληθωριστικών πιέσεων, με κύριο χαρακτηριστικό τη συμπίεση των αναγκών και τον περιορισμό της κατανάλωσης. Στην κύρια σημασιολογική της ερμηνεία, «λιτότητα» σημαίνει απλότητα του βίου, ολιγάρκεια, κι όχι απληστία. Και, βέβαια, λιτός βίος είναι να αρκείται κανείς στα λίγα και τα απλά, να είναι εγκρατής, ολιγαρκής και λιτοδίαιτος, απαλλαγμένος από τα περιττά και τα άχρηστα. Αλλά ο λιτός βίος πολλών Ελλήνων κατάντησε λιτότερος του λιτού. Έγινε βίος αβίωτος.

Αλλά ο άνθρωπος, έστω κι αν είναι ένας και μόνος, δεν αισθάνεται αυτάρκης, δηλαδή οικονομικά ανεξάρτητος. Κι όταν έχει το ένα, του λείπει το άλλο. Ο Αντισθένης έλεγε αυτάρκη τον σοφό. Γιατί αυτός θεωρεί για δικά του όλα τα πράγματα των άλλων.

Αλλά σε μία άσοφη, αφιλοσόφητη κι αφιλόστοργη εποχή, που δεν περισσεύει καμία ψυχική δύναμη, πώς θα μπορέσουμε να βρούμε σύνεση και σοφία, αφού μοναχική μας λαχτάρα είναι ν’ απολαύσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα, να δοκιμάσουμε όσα περισσότερα μπορεί να μας προσφέρει η ζωή; Μόνο αυτός που μπορεί ν’ αρκεστεί στα ελάχιστα, νιώθει να είναι πλουσιότατος. Γιατί η αυτάρκεια, δηλαδή η οικονομική ανεξαρτησία, όπως ακριβώς ο σύντομος δρόμος (και ο ευχάριστος), προξενεί μεγάλη απόλαυση. Κόπο, όμως, μικρό. Όμως, χρειάζεται μεγάλος κόπος (πόνος και γνώση) στο δρόμο που ακολουθεί κανείς αναζητώντας την υλική και γήινη ευτυχία.

Η δημοσιονομική λιτότητα, που μας επιβλήθηκε, μας φτωχοποίησε. Και η φτώχεια έχει έλλειψη από πολλά. Ο λιτός βίος, σε περίοδο λιτότητας, μοιάζει με γυμνό κορμί ξαπλωμένο στην κορυφή ενός παγόβουνου. Και όχι μόνο. Οι ολέθριες συνέπειες της λιτότητας δεν ευτελίζουν μόνο τη ζωή, αλλά και το θάνατο. Διαβάζω, στον ημερήσιο τύπο, ότι οι εκταφές σε πολλά κοιμητήρια αρχίζουν να γίνονται με ευκολίες πληρωμής, στην καταβολή των τελών εκταφής!

Όλοι οι άνθρωποι ξέρουν ότι υπάρχουν επικίνδυνες απολαύσεις στη ζωή. Ο Έλληνας, όμως, έμαθε να λέει: «Γλυκύ μέλι και πνιξάτω», πράγμα που θα πει «να φάω το μέλι κι ας πνιγώ». Κι όταν αρχίζει να πέφτει πηχτή σταλαγματιά το μέλι στα χείλη του, εκείνος βλέπει ολόκληρη κηρύθρα ατρύγητη, να ξεχωρίζει στο γκρεμό και να σιγολιώνει.

Και τρώει το μέλι ο Έλληνας και τρέφεται. Και γεύεται τόσο τη γλύκα όσο και την πίκρα αυτού του μελιού. Κι αργά, ήσυχα, προχωράει στους αιώνες. Αυτός είναι ο Έλληνας: άνθρωπος της λιτότητας και της αυτάρκειας, της ολιγάρκειας και του ανικανοποίητου, μία ψυχή που κάθε επιθυμία της κυλιέται ανάμεσα στο ναι και στ’ όχι. Καλή του φαίνεται η ζωή και, χωρίς μεγάλες έγνοιες, θέλει να δοκιμάζει τα πάντα: κρασί, χορό, ελευθερία, ιδέες, έρωτες και ταξίδια. Kai με ανάλαφρη φτερούγα τα προσπερνάει, κι απ’ το φαρμάκι τους τρυγάει μια στάλα μέλι.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου