ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

Πριν ενενήντα χρόνια: Ιανουάριος 1924

πριν-ενενήντα-χρόνια-ιανουάριος-1924-489042

Η Νέα Ιωνία (ο Ξηρόκαμπος του Βόλου) κατοικείται από πρόσφυγες

του Δημήτρη Κωνσταντάρα-Σταθαρά

Σε προηγούμενο σημείωμά μας, πριν 5 μήνες, στις 15 Αυγούστου 2013 διαβάσατε ότι «ετέθη ο θεμέλιος λίθος του προσφυγικού συνοικισμού του Βόλου… και ο ανεγειρόμενος συνοικισμός ονομάζεται Νέα Ιωνία». Οι πρόσφυγες άκουσαν με συγκίνηση τους επισήμους να τους υπόσχονται ότι γρήγορα θα βρίσκονται στα καινούργια τους σπίτια. Το βράδυ γύρισαν στα καταλύματά τους. Αλλοι στις σκηνές τους, άλλοι στην παλιά τούρκικη στρατώνα στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, άλλοι στα επιταγμένα σχολεία, άλλοι στις καπναποθήκες και άλλοι σε χαμόσπιτα με μια ευχή: Γρήγορα, πριν τους πιάσει ο χειμώνας, να βρίσκονται μέσα σε τοίχους και κάτω από κεραμίδια ενός δικού τους σπιτιού! Θα γίνει αυτό γρήγορα; Δυστυχώς όχι.

Τις πρώτες ημέρες μετά τα εγκαίνια, τα συνεργεία εργάζονται εντατικά, αλλά με λίγο προσωπικό (20-25 εργάτες, όπως σημειώνει η εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ στις 24-08-1923). Γι’ αυτό και η εφημερίδα σημειώνει: «ούτε του χρόνου δεν θα τελειώσει ο συνοικισμός» (25-08-1923) και «αμφιβάλλομεν πολύ αν θα τελειώσει ο συνοικισμός μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου» (27-08-1923). Απανωτές είναι οι ειδήσεις και οι επισημάνσεις της εφημερίδας… αλλά «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», ενώ διέρχεται και ο αρμόδιος υπουργός Περιθάλψεως κ. Δοξιάδης με υπηρεσιακούς παράγοντες για την προώθηση της ανέγερσης των οικημάτων του προσφυγικού συνοικισμού. Πέρασε όμως ο Σεπτέμβριος, ο Οκτώβριος και ο Δεκέμβριος του 1923 και δεν έγινε τίποτα.

Eτσι τελείωσε το έτος 1923, που βρήκε τους πρόσφυγες να «γιορτάζουν» την πρωτοχρονιά του 1924 μέσα στις αποθήκες, στα σχολεία, στην παλιά τούρκικη στρατώνα, στις σκηνές που βρίσκονταν προς το Γυμναστήριο και στα διάφορα επιταγμένα σπίτια. Το όνειρο, που είδαν να παίρνει μορφή το Δεκαπενταύγουστο του 1923, όταν «ετέθη ο θεμέλιος λίθος του προσφυγικού συνοικισμού Νέα Ιωνία», εκεί στην περιοχή του Ξηρόκαμπου, «πέραν του Κραυσίδωνος», έμεινε στα χαρτιά. Το όνειρο ακόμη δεν έγινε σπίτι για να βάλουν οι πρόσφυγες μέσα την οικογένειά τους και να ζήσουν κι αυτοί σαν άνθρωποι.

Κι ενώ οι εργασίες στον προσφυγικό συνοικισμό καρκινοβατούν είτε από έλλειψη μέσων είτε λόγω του χειμώνα, συμβαίνει ένα συγκλονιστικό γεγονός, που τώρα βγαίνει στη δημοσιότητα και έχει άμεση σχέση με τα σπίτια που χτίζονται και την εγκατάσταση των προσφύγων στον προσφυγικό συνοικισμό.

Εξανθηματικός τύφος και μεταφορά προσφύγων στο συνοικισμό

Ηταν αναμενόμενο, παρότι οι υγειονομικές υπηρεσίες λάβαιναν μέτρα, ότι κάποια ημέρα θα χτυπούσε, οπωσδήποτε, μολυσματική νόσος, λόγω των δυσμενών συνθηκών διαβίωσης των ανθρώπων αυτών. Για ποια καθαριότητα να μιλήσει κανείς μέσα σε μια καπναποθήκη, που ήταν χωρισμένη σε «δωμάτια» με λινάτσες και κουρελούδες, για ποια αποχωρητήρια, που γέμισαν και ξεχείλισαν, για ποια λάτρα του «σπιτιού» μπορούμε να μιλάμε με σκάφες και πλυσίματα έξω στο πεζοδρόμιο, και ποιο πόσιμο νερό έπιναν αυτοί οι άνθρωποι από μια τουλούμπα, που θα ήταν στην καπναποθήκη; Συνθήκες που δε βοηθούσαν στην αντιμετώπιση των μολυσματικών νόσων, παρόλο που οι πρόσφυγες προσπαθούσαν να είναι πλυμένοι και καθαροί. Ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι εκείνη την εποχή οι μολυσματικές νόσοι, μάστιζαν τους ανθρώπους.

Και το κακό δεν άργησε να έλθει. Εξανθηματικός τύφος χτύπησε τους πρόσφυγες, που διέμεναν στοιβαγμένοι σε δυο καπναποθήκες του Βόλου.

Η μολυσματική αυτή αρρώστια εκείνη την εποχή ήταν μεταδοτική και επικίνδυνη.

Εμφανιζόταν κυρίως σε ανώμαλες καταστάσεις, σε πολέμους, σε αιχμαλωσίες, σε στρατόπεδα, σε καταυλισμούς και θέριζε κυριολεκτικά τους ανθρώπους. Μεταδιδόταν με τις ψείρες του σώματος και χτυπούσε κυρίως τα άτομα, που ήταν εξαντλημένα από τις κακουχίες, την πείνα και δεν είχαν τη δυνατότητα να είναι καθαρά. Χαρακτηριζόταν βαριά επιδημική αρρώστια και η θνησιμότητά της ήταν υψηλή.

Δεν έφταναν όλα τ’ άλλα στους πρόσφυγες, τους χτύπησε και αυτή. Την Παρασκευή, 11 Ιανουαρίου 1924, ο «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» δημοσιεύει στην πρώτη σελίδα μια συγκλονιστική είδηση για τον εξανθηματικό τύφο και το γεγονός τρομάζει την κοινωνία του Βόλου. Γράφει λοιπόν:

Ο εξανθηματικός τύφος και τα σημειωθέντα κρούσματα

Από τας αρχάς του παρελθόντος μηνός Δεκεμβρίου σποραδικά κρούσματα

εξανθηματικού τύφου ήρχισαν σημειούμενα εις δύο εκ των αποθηκών ένθα

διαμένουν πρόσφυγες εκ της περιφερείας Οδεμησίου και Νικομηδείας. Ελήφθησαν αρχικώς τα ενδεικνυόμενα μέτρα. Προσβληθέντες από την μεταδοτικήν ταύτην νόσον μετεφέρθησαν εις το Αχιλλοπούλειον νοσοκομείον προς νοσηλείαν, τοποθετηθέντων εκ παραλλήλου σκοπών έξωθι των αποθηκών. Ταυτόχρονα διετάχθη καθαριότης και απολύμανσις πρόχειρος. Ανήλθον τοιουτοτρόπως οι προσβληθέντες από τον εξανθηματικόν τους τριάκοντα και ούτοι είναι οι εξής: (αναφέρονται ονόματα γνωστών οικογενειών από τη Νέα Ιωνία).

Οι μέχρι του αριθμού 25 διέμενον εν τη αποθήκη Ασβεστά παρά την Μεταμόρφωσιν και οι υπόλοιποι εις την αποθήκην Σακκά.

Εις την υγειονομικήν επιτροπήν παρεδόθησαν επίσης ψάθες και άλλα αντικείμενα χρήσιμα διά τους πρόσφυγας εις τους ασθενείς των οποίων χορηγείται γάλα με δαπάνη του Δήμου.

Η Δημαρχία μας επληροφόρησεν επιπροσθέτως ότι οι πρόσφυγες των αποθηκών όπου εσημειώθη εξανθηματικός τύφος μειώθησαν. Αρκετοί τούτων μετεφέρθησαν εις την νέαν συνοικίαν εγκατασταθέντες εις δωμάτια των οποίων η κατασκευή συνεπληρώθη από πάσης απόψεως. Εστεγάσθησαν – ετοποθετήθησαν υελοπίνακες και εις το δάπεδον εστρώθησαν ψάθες».

Να λοιπόν οι πρώτοι οικιστές, κάτοικοι της Νέας Ιωνίας με τα ονόματά τους. Ήταν αυτοί που προσβλήθηκαν από εξανθηματικό τύφο και για να τους απομονώσουν τους εγκατάστησαν με τις οικογένειές τους στα μισοτελειωμένα δωμάτια-«σπίτια» του προσφυγικού συνοικισμού. Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας την ημερομηνία, 10 Ιανουαρίου 1924 και στην καρδιά μας ας κλείσουμε το δράμα των οικογενειών αυτών, λαμβάνοντας υπόψη ότι βρισκόμαστε και στην καρδιά του χειμώνα!

Αυτοί ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της Νέας Ιωνίας, που τους έβαλαν στο πρώτο Τετράγωνο, το Α, διακόσια μέτρα πάνω από τον Κραυσίδωνα, ανεβαίνοντας προς την Ευαγγελίστρια, δεξιά στη λεωφόρο Ειρήνης (Φαρδύ). Τι δραματικά παιγνίδια παίζει η μοίρα! Κυνηγημένοι από την Ιωνία, μέσα στη λαίλαπα της Μικρασιατικής Καταστροφής, βρίσκουν καταφύγιο στο Βόλο! «Κυνηγημένοι» από το Βόλο, λόγω του εξανθηματικού τύφου, βρίσκουν «σπίτι» στη Νέα Ιωνία!

Αυτοί οι πρώτοι κάτοικοι, «οι αποκεκλεισμένοι πρόσφυγες εν τω Νέω Συνοικισμώ», το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου 1924, στέλνουν μια ευχαριστήρια επιστολή στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» και γράφουν αυτά τα συγκινητικά:

«Τους ευχαριστούμεν

Ηδη οπότε ο εξανθηματικός τύφος, η φοβερά αυτή νόσος, ήτις και εφέτος ημάς προσέβαλεν, από τινος κατεστάλη, θεωρούμεν καθήκον μας επιβεβλημένον… να διατρανώσωμεν την άπειρον μας ευγνωμοσύνην, τόσον προς τον «Αγγλικόν Eρανον Διασώσεως Παίδων» της πόλεώς μας, όσον και προς την φιλανθρωπίαν των Βολιωτών, οίτινες εν ζηλευτή αμίλλη εν τη φυλακή μας, εν τη απομονώσει μας, εν τω αποκλεισμώ μας, δεν έμειναν απαθείς θεαταί του μαρτυρικού μας βίου, δεν ηρκέσθησαν εις ό,τι αι αρχαί προς συντήρησιν μάς παρείχον, αλλ’ ως αληθείς χριστιανοί μας επεσκέφθησαν, μας εχαιρέτησαν, μας ετόνωσαν διά των βοηθημάτων των. Και ούτω, αν σήμερον ημείς, ηρέμως εν τη απομονώσει μας ζώμεν, η δε πόλις του Βόλου δεν διέτρεξεν τον φόβον να μολυνθή δι’ ημών, οφείλεται βεβαίως εις τας φροντίδας των διαφόρων αρχών, αλλά πρωτίστως εις την θείαν φιλανθρωπίαν, ήτις ευτυχώς βασιλεύει εισέτι εν Βόλω.

Οι αποκεκλεισμένοι πρόσφυγες εν τω Νέω Συνοικισμώ διά της νοσοκόμου Κατίνας Δεμήτογλου ευχαριστούντες».

Τέτοιοι ήταν οι πρώτοι οικιστές της Νέας Ιωνίας τον Ιανουάριο του 1924:

Γενναίοι. Ευγενείς. Ευγνώμονες!

Υστερα από τα γεγονότα αυτά οι εργασίες αποπεράτωσης εντάθηκαν και μέχρι το καλοκαίρι η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων είχε τελειώσει τα δέκα τετράγωνα προσφυγικών σπιτιών, κτισμένα άλλα με πέτρες και άλλα με τσιμεντόλιθα. Αυτά περικλείονται από τους σημερινούς δρόμους: Δημοκρατίας – Μαγνησίας – Μαιάνδρου και Κρήτης με σύνολο 776 μονοκάμαρα – σπίτια και τέσσερα διώροφα στην πλατεία Ευαγγελίστριας (ανατολικά), που θα χρησίμευαν τα δύο για δημοτικά σχολεία, το ένα για αστυνομικός σταθμός και το τέταρτο για ιατρείο και φαρμακείο. Η αποπεράτωση γινόταν σταδιακά και οι πρόσφυγες, πριν καλά – καλά τελειώσουν, έκαναν αυθαίρετη «κατάληψη» και «τρύπωναν» στα μισοτελειωμένα δωμάτια. «Μπουκάραμε από την καπναποθήκη του Ζαρκάδου στα σπίτια του συνοικισμού» θα μας πει ο μπαρμπα – Δημήτρης Δεμίρης. Τους επόμενους μήνες πέρασε η Επιτροπή και έκανε καταγραφή και χρέωση στον κάθε νοικοκύρη το δωμάτιο – σπίτι που «κατέλαβε» και κατοικούσε. Στο μεταξύ άρχισαν να λειτουργούν από το Σεπτέμβριο του 1924 και τα (προσφυγικά) δημοτικά σχολεία (αρρένων και θηλέων). Τα επίσημα εγκαίνια της κατοίκησης του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Ιωνίας έγιναν την τελευταία Κυριακή του 1924, στις 28 Δεκεμβρίου με την παρουσία αρχών. Οι πρώτοι οικιστές του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Ιωνίας που κατοίκησαν μέσα στο 1924 στα δέκα τετράγωνα πρέπει να ήταν 2.000-2.500 περίπου ψυχόμετρα. Αυτή ήταν η μαγιά για το μεγάλωμα και την ανάπτυξη της νέας πόλης, που, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, ως Δημοτική Ενότητα Νέας Ιωνίας, κατέγραψε 33.815 κατοίκους και ως αυτοτελής Νέα Ιωνία 32.661 κατοίκους (Πηγή: Αποτελέσματα ΕΛΣΑΤ, «Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ», 29-12-2012).

Σπίτια του προσφυγικού συνοικισμού που χτίστηκαν και κατοικήθηκαν το 1924. Εδώ είναι τα δύο διώροφα (ανατολικά της Ευαγγελίστριας), που χρησίμευσαν ως δημοτικά σχολεία. Στη φωτογραφία (ΙΩΣΑΦΑΤ) φαίνονται τα παιδιά του σχολείου και κάτοικοι της Νέας Ιωνίας.

Ενα προσφυγικό σπίτι στα Τετράγωνα που χτίστηκε και κατοικήθηκε το 1924. Ένα σκέτο δωμάτιο εμπρός για μια οικογένεια και ένα πίσω για άλλη οικογένεια! Οι τουαλέτες ήταν κοινόχρηστες (μία για τέσσερις οικογένειες!) και βρίσκονταν σε πλατειούλα στη μέση του Τετραγώνου. Εδώ είναι στο Τετράγωνο Κ (μεταξύ των οδών Δημοκρατίας – Λεωφ.Ειρήνης – Προύσης και Κρήτης). Σήμερα το συγκεκριμένο σπίτι έχει μετασχηματισθεί σε ένα διώροφο ωραίο οίκημα.

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου