Μέχρι τον ερχόμενο Μάιο θα κατατεθεί ο φάκελος και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν αρχές του 2023 – Αναγνώριση της ζωντανής παράδοσης της πόλης
Θέση στο εθνικό ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας διεκδικούν τα τσιπουράδικα του Βόλου. Μία ζωντανή παράδοση της πόλης, που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινότητας των Βολιωτών, αλλά και της ιδιαίτερης γαστρονομίας, διεκδικεί εισιτήριο εισόδου στον εθνικό κατάλογο, με στόχο την επίσημη αναγνώριση, προβολή και ενίσχυση της ταυτότητας.
Ρεπορτάζ: ΕΛΕΝΗ ΧΑΝΟΥ
Στα μέσα του περασμένου μήνα, η αντιδήμαρχος Τουρισμού Βόλου Γεωργία Μποντού – Τοκαλή, εξουσιοδότησε τον δρ. ψηφιακής λαογραφίας και μεταδιδακτορικό ερευνητή Αλέξανδρο Καπανιάρη να καταθέσει στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας δήλωση πρόθεσης υποβολής φακέλου. Ο φάκελος με τη μελέτη θα κατατεθεί έως τον ερχόμενο Μάιο και τα αποτελέσματα της αξιολόγησης αναμένεται να ανακοινωθούν αρχές του 2023.
Πρόκειται για μία πρωτοβουλία της αντιδημάρχου Βόλου Γεωργίας Μποντού – Τοκαλή, η οποία έθεσε την ανάδειξη των τσιπουράδικων ως στοιχείο της ζωντανής παράδοσης της πόλης και της ιδιαίτερης γαστρονομικής της ταυτότητας, ως έναν από τους πρωταρχικούς στόχους στη διάρκεια της θητείας της. «Τα τσιπουράδικα είναι κομμάτι της ζωντανής ιστορίας της πόλης μας και αποτελούν πόλο έλξης τουριστών. Στο πλαίσιο της πρότασης που καταθέσαμε θέλουμε να αναδείξουμε τον πολιτισμό του τσίπουρου, τη γαστρονομία της περιοχής και να προβάλλουμε και να ενισχύσουμε μία «ιεροτελεστία», που είναι μοναδική σε όλη την Ελλάδα», αναφέρει η κ. Μποντού – Τοκαλή.
Το επόμενο χρονικό διάστημα, μάλιστα, η πρόταση για τα τσιπουράδικα του Βόλου θα αναρτηθεί στη σελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
Ιστορία 100 ετών
Τα τσιπουράδικα του Βόλου είναι μια ιστορία γεύσεων, που έχει τις ρίζες της στις αρχές του 20ού αιώνα, είναι μέρος της ζωντανής παράδοσης της πόλης, μια ιεροτελεστία που έγινε θεσμός.
Τα στοιχεία που συνθέτουν την κουλτούρα του βολιώτικου τσιπουράδικου αρχίζουν από πολύ παλιά, όπως καταγράφονται από το Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου. Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, που εγκαταστάθηκαν στον Βόλο μετά την ανταλλαγή του 1922, ήταν εκείνοι που έφεραν στην πόλη τη συνήθεια του µεζέ, ο οποίος έγινε δημοφιλής ανάμεσα στους ανθρώπους που εργάζονταν στη θάλασσα και που µε το σχόλασμά τους γύρω στις 11 το πρωί ήθελαν κάτι να τσιμπήσουν και να πιουν.
Ετσι, στο λιμάνι του Βόλου ετοίμαζαν πρόχειρα μεζεδάκια µε μικρά ψάρια ή µε ό,τι περίσσευε από την ψαριά. Οι γεύσεις έδεναν υπέροχα µε το τσίπουρο, που παραγόταν στην περιοχή, το οποίο σε αντίθεση µε άλλα ελληνικά τσίπουρα περιείχε γλυκάνισο. Καθοριστικός επίσης για την καθιέρωση αυτών των χώρων υπήρξε και ο νόμος για το τσίπουρο, που απαγόρευε την εμπορία και τη διακίνησή του, από τον οποίο εξαιρέθηκε η Μαγνησία.
Τα πρώτα τσιπουράδικα στήθηκαν κοντά στο λιμάνι του Βόλου και ήταν ανοιχτά από νωρίς το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Επρόκειτο για αποκλειστικά αντρικό χώρο και παρέμεινε έτσι μέχρι και τη δεκαετία του ’60, αφού οι γυναίκες μπήκαν στα τσιπουράδικα μετά το ’70.
Οι διηγήσεις λένε πως δεν χρειαζόταν καν να παραγγείλεις. Υπήρχαν τα «μουγγά» τσιπουράδικα, στα οποία έκανες απλώς νεύμα για το πόσα τσίπουρα ήθελες να πιεις και τα «φλύαρα», στα οποία έκανες µε τον μαγαζάτορα τις συνεννοήσεις µόνο για τα βασικά.
«Πάμε για δύο;»
Σήμερα τα τσιπουράδικα είναι για όλους και για κάθε ηλικία, από παρέες νέων, μέχρι μεγαλύτερης ηλικίας, όλοι έχουν έναν καλό λόγο να τα επισκεφθούν.
Αλλα σερβίρουν με τη μόστρα, άλλα προσφέρουν 25άρια. Ο θαμώνας χρειάζεται συνήθως μόνο να νεύσει για τον αριθμό και αμέσως έρχεται ο σερβιτόρος να γεμίσει τα ποτηράκια ή να φέρει να μπουκαλάκια. Η «φλυαρία» στις μέρες μας περιορίζεται στο «με» ή «χωρίς» και εννοείται ότι αφορά στο τσίπουρο με γλυκάνισο ή χωρίς.
Αλλού θα απολαύσεις το τσίπουρο σε «δαχτυλήθρα» κι αλλού σε ποτηράκι του κρασιού. Σκέτο, με πάγο ή κρύο νερό, κάθε ένας επιλέγει πώς θα το απολαύσει.
Εκείνο που δεν χρειάζεται να κάνεις στα τσιπουράδικα του Βόλου είναι να παραγγείλεις. Η διαδικασία άφιξης των μεζέδων αρχίζει με την αντίστοιχη των πρώτων τσίπουρων και συνεχίζεται ανάλογα με τον ρυθμό της… πόσης.
Οι μεζέδες του τσίπουρου πρέπει να έχουν μια γευστική ένταση για να μην εξουδετερώνονται από τη δριμύτητα του ποτού.
Στην αρχή έρχονται τα τουρσιά και τα παστά, συνεχίζουν τα τηγανητά θαλασσινά κι όσο προχωρά η κατανάλωση τόσο έρχονται οι πιο πολύπλοκοι μεζέδες, που ’ναι συνήθως και οι πιο ακριβοί.
Δύο συνεταιρισμοί της Μαγνησίας στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά
Το Εθνικό Ευρετήριο είναι η αποτύπωση στοιχείων της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας με τη μορφή ευρετηρίου. Φιλοδοξεί να αποτελέσει μια έγκυρη και επικαιροποιημένη εικόνα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Μέσω του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας επιδιώκεται να δοθεί ο λόγος στους ίδιους τους φορείς της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (κοινότητες, ομάδες, ακόμα και μεμονωμένα άτομα) προκειμένου να μοιραστούν τη δική τους πολιτισμική εμπειρία με το εγχώριο και διεθνές κοινό, να μιλήσουν για τη συλλογική τους ταυτότητα, να διατυπώσουν προτάσεις για τη μελέτη και κυρίως για τη διαφύλαξη της άυλης πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Σημειώνεται ότι στο Εθνικό Ευρετήριο συμπεριλαμβάνονται ήδη από το 2018 ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς ως παράδειγμα Συνεργατισμού και Αλληλεγγύης και από το 2020 ο Οινοποιητικός Αγροτικός Συνεταιρισμός «Η Δήμητρα» για την αγχιαλίτικη παράδοση καλλιέργειας του αμπελιού από την Αγχίαλο Ανατολικής Ρωμυλίας στη Νέα Αγχίαλο Μαγνησίας.
Από το 2008 μέχρι σήμερα στο Εθνικό Ευρετήριο έχουν εγγραφεί συνολικά 55 στοιχεία εκ των οποίων το 2020 εγγράφτηκαν 16, τα:
Γενίτσαροι και Μπούλες Νάουσας, Λαϊκή Κιθάρα, Παναγία Μεσοσπορίτισσα, Εορτή της Παναγίτσας στα «Αρχαία», Πρακτικές Διαχείρισης του Νερού στο Οροπέδιο Λασιθίου Κρήτης. Η τεχνογνωσία των αντλητικών ανεμόμυλων, Φακές Εγκλουβής Λευκάδας, Πορσάνικο Μαχαίρι Λευκάδας, Αργκουτσιάρια (Καρναβάλια Κλεισούρας), Το Πανηγύρι της Αγίας Αγάθης στο Αιτωλικό, Η τέχνη της παρασκευής του τυριού Μελίπαστο (Μελίχλωρο) στη Λήμνο, Ψάρεμα με Σταφνοκάρι στο Αιτωλικό, Κύκλες (παραδοσιακός κυκλικός χορός), Η καλλιέργεια και επεξεργασία των Ανατολικών Καπνών στη Μακεδονία και τη Θράκη, Η μεταφορά της εικόνας του Αγιώργη από τα Άνω στα Κάτω Δολιανά και αντίστροφα, Κεραμική Κουρτζή, Ολυμπίτικο Γλέντι (Κάρπαθος).
