Ο πατέρας υπήρξε υψηλόβαθμος αξιωματούχος των Ναζί, στον οποίο απονεμήθηκε ο Σιδηρούς Σταυρός από τον Αδόλφο Χίτλερ – Ο γιος έγινε από επιλογή Εβραίος πολίτης που υπηρέτησε στον ισραηλινό στρατό – Στον τελευταίο δεν έφτανε η ερώτηση: «Πες μου, στο Άουσβιτς, πού ήταν ο Θεός;» – Αναζητούσε την απάντηση: «Πού ήταν ο άνθρωπος;» – Και κάπως έτσι έγινε και ο ίδιος…
«Ο πατέρας μου δεν ήταν μόνο δολοφόνος αλλά και ψεύτης…»
Κατά μία απίστευτη σύμπτωση, οι Βολσλέγκερ ζούσαν σε ένα σπίτι που ανήκε στη χήρα του Κλάους Φον Στάουφενμπεργκ – του ανθρώπου που προσπάθησε να δολοφονήσει τον Χίτλερ. Η χήρα του Στάουφενμπεργκ ζούσε στον επάνω όροφο και ο Μπερντ, που έπαιζε με τα εγγόνια της, ζούσε ακριβώς από κάτω με την οικογένειά του. Κάποια στιγμή, όπως λέει ο Μπερντ ο πατέρας του αναφέρθηκε στον Κλάους ως «προδότη»: «Όμως η σύζυγός του, τα εγγόνια του και οι εικόνες που αντίκριζα στο σπίτι της στον επάνω όροφο υποδήλωναν εντελώς το αντίθετο – προφανώς ήταν ένας στοργικός και τρυφερός άνθρωπος. Φυσικά, δεν μπορούσα να το κατανοήσω ακόμα, αλλά υπήρχε ένα ερώτημα: «Γιατί τον αποκαλεί προδότη ο πατέρας μου;».
Το «σημαντικό σημείο καμπής» ήρθε ωστόσο για τον Μπερντ όταν Παλαιστίνιοι τρομοκράτες δολοφόνησαν 11 μέλη της Ισραηλινής Ολυμπιακής ομάδας – έξι προπονητές και πέντε αθλητές – στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1972 στο Μόναχο. «Για πρώτη φορά στη ζωή μου, οι παλιές πληγές άνοιξαν και αναγκαστήκαμε να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν και το γιατί ήταν τόσο σημαντικό που Εβραίοι σκοτώνονται ξανά στη Γερμανία», λέει ο Μπερντ. »Έπρεπε να αναρωτηθώ: αν είχε συμβεί κάτι τόσο φρικτό στους Εβραίους – δεν γνώριζα ακόμη για το Ολοκαύτωμα- γιατί ο πατέρας μου δεν μιλάει γι’ αυτό; Γιατί είναι τόσο θυμωμένος; Στην πραγματικότητα αναφέρθηκε στη σφαγή των Ισραηλινών αθλητών, λέγοντας: “Κοιτάξτε τι μας κάνουν πάλι! Αυτοί, οι Εβραίοι, καταστρέφουν τη φήμη μας για να μας κάνουν να φαινόμαστε κακοί”…».
Η σφαγή των μελών της Ισραηλινής ομάδας έθεσε ακόμη ένα ερώτημα στον Μπερντ: «Αν σκοτώθηκαν ξανά Εβραίοι στη Γερμανία, πότε είχε συμβεί το ίδιο κατά το παρελθόν;». Οι δάσκαλοι του Μπερντ του είπαν την αλήθεια. «Όχι μόνο σοκαρίστηκα που το άκουσα, ήμουν μπερδεμένος επειδή ο πατέρας μου ως ήρωας πολέμου θα έπρεπε να γνωρίζει κάτι… Τον ρώτησα και μου είπε ότι όλα αυτά ήταν ψέματα, πως οι δάσκαλοί μου ήταν κομμουνιστές και ότι το Ολοκαύτωμα δεν υπήρξε ποτέ. Όταν έναν χρόνο αργότερα, μεταδόθηκε στη Δυτική Γερμανία η τηλεοπτική σειρά του 1978, «Το Ολοκαύτωμα», ο πατέρας μου την απέρριψε ως “εβραϊκή προπαγάνδα”. Άρχισα τότε να γεμίζω τα κενά στο μυαλό μου διότι υποψιάστηκα ότι υπήρχε ένα πολύ μεγαλύτερο κενό – μια σκοτεινή τρύπα που ο πατέρας μου δεν ήθελε να φωτιστεί, και όσο περισσότερο διάβαζα, τόσο περισσότερα μάθαινα και τόσο κατέληγα στο συμπέρασμα ότι ο πατέρας μου ήταν ψεύτης. Μόνο όταν μεθούσε παρατούσε τα ψέματά του… Ποτέ δεν ζήτησε συγγνώμη για το τι συνέβη στους Εβραίους. Μέχρι που κάποια στιγμή μου είπε πως ο κόσμος πρέπει να γιορτάζει αυτό που τους έκαναν οι Γερμανοί, γιατί απαλλαγήκαμε από τα παράσιτα. Πως έκαναν τη βρώμικη δουλειά που κανείς δεν ήθελε να κάνει, αλλά όλοι διαμαρτύρονταν γι΄αυτό…».
Οι τραγικές αποκαλύψεις
Στη μετέπειτα ζωή του κάποιοι έδειξαν στον Μπερντ μια φωτογραφία του πατέρα του να κάθεται δίπλα στον Χάινριχ Χίμλερ, τον κορυφαίο αρχιτέκτονα του Ολοκαυτώματος. Έμαθε επίσης ότι η μονάδα του πατέρα του τρομοκρατούσε εβραϊκά χωριά στη Ρωσία, θανατώνοντας τους ντόπιους και σκίζοντας σελίδες από τα Ιερά τους Βιβλία στις συναγωγές για να χρησιμοποιηθούν ως μόνωση των τανκς τους. Επιπλέον, ανακάλυψε ότι ο πατέρας του είχε στείλει ανθρώπους στο θάνατο στο Άουσβιτς. «Ήξερε ακριβώς τι ήταν το Άουσβιτς», λέει ο Μπερντ. «Συμμετείχε στη δολοφονία Εβραίων».
Αποφασισμένος να μάθει περισσότερα για τους ανθρώπους που είχε καταδιώξει ο πατέρας του, ο νεαρός Γερμανός ζήτησε από τον δάσκαλό του, έναν πρώην Ιησουίτη ιερέα, να τον βοηθήσει. Ο ιερέας πήγε τον Μπερντ σε μια ετήσια διαθρησκευτική σύνοδο κορυφής που διοργανώθηκε από την εκκλησία, με σκοπό να φέρει κοντά Εβραίους και Άραβες από το Ισραήλ. Ο Μπερντ θυμάται: «Ηρθα κοντά με ένα κορίτσι από το Ισραήλ και εκείνη μου είπε “Αν θέλεις να με ξαναδείς, θα πρέπει να έρθεις στο Ισραήλ”, κάτι που έκανα τρεις μήνες αργότερα». Κάπως έτσι, ο Μπερντ πήρε ένα τρένο για την Ιταλία και διέσχισε με πλοίο όλη τη Μεσόγειο για να φθάσει στο Ισραήλ. Οι γονείς του κοριτσιού τον καλωσόρισαν στο μικρό τους διαμέρισμα. «Ήταν μια εμπειρία που με μεταμόρφωσε», λέει σήμερα. «Με φιλοξένησαν σαν έναν χαμένο, για πολύ καιρό, αδερφό… Ρώτησα τον πατέρα του κοριτσιού πώς έμαθε γερμανικά κι όταν μου έδειξε τον αριθμό στο χέρι του σοκαρίστηκα. Ήταν στο Άουσβιτς… Τον θυμάμαι να μου λέει: “Δεν μισώ τους Γερμανούς, αλλά θέλω να ξέρω αν σας διδάσκουν την αλήθεια. Κι αν όχι, πρέπει να την μάθετε”… Ύστερα με πήγε στο Yad Vashem, το μνημείο του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ, και όταν συνειδητοποίησα την έκταση των δολοφονιών και έσπασα συναισθηματικά. Ήταν η στιγμή που έκλαψα…».
«Δεν ήμουν πλέον Γερμανός…»
Κατά την επιστροφή του στο Bamberg, ο Μπερντ ήταν πλέον ένας άλλος άνθρωπος και προσφέρθηκε να βοηθήσει την τοπική εβραϊκή κοινότητά του ως shabbos goy – ένας μη Εβραίος που εκτελεί ορισμένες δραστηριότητες που απαγορεύονται για τους Εβραίους κατά τη διάρκεια του Σαββάτου: «Πήγαινα κάθε Παρασκευή και κάθε Σάββατο, και έκανα αυτό που πίστευα ότι θα ήταν κάτι σημαντικό για μένα. Κι όσο πιο κοντά ερχόμουν σε αυτήν την “από επιλογή οικογένεια”- ήξερα τη λειτουργία, τη γλώσσα, τους τρόπους – τόσο πιο μακριά ένοιωθα από την βιολογική μου οικογένεια. Έτσι, οδηγηθήκαμε σε διάσπαση».
Η αποφασιστική στιγμή για εκείνον ήρθε ωστόσο όταν του ζητήθηκε να πει kaddish -μια εβραϊκή προσευχή- στην κηδεία ενός μεγαλύτερου σε ηλικία φίλου που είχε πεθάνει χωρίς να έχει δική του οικογένεια. Ο άντρας ήταν ένας Sonderkommando κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος – ένας Εβραίος που αναγκάστηκε με φρικτά βασανιστήρια να βοηθήσει στη δολοφονία των δικών του ανθρώπων – και που ένιωθε βαθιά ντροπή για αυτό: «Όταν το έκανα, ήξερα ότι είχα περάσει τη διαχωριστική γραμμή», λέει ο Μπερντ. «Δεν ήμουν πλέον Γερμανός». Τότε ζήτησε από τον Άιτζακ Ρόζενμπεργκ, τον τότε επικεφαλής της μικρής εβραϊκής κοινότητας της πόλης, να τον βοηθήσει να ασπασθεί τον ιουδαϊσμό. Η αίτησή του απορρίφθηκε, αλλά τελικά ο Μπερντ έλαβε θρησκευτική διδασκαλία υπό τον Ραβίνο Νάθαν Πέτερ Λέβινσον: «Εγινα Εβραίος στη Γερμανία το Νοέμβριο του 1986 και ήταν μια πολύ-πολύ δύσκολη διαδικασία – όχι μια διανοητική προσπάθεια, αλλά μια συναισθηματική και πνευματική προσπάθεια». Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο Μπερντ είχε επίσης τελειώσει την ιατρική σχολή, οπότε αποφάσισε να ταξιδέψει στο Ισραήλ και να υπηρετήσει τη θητεία του στο στρατό ως γιατρός. Είδε τον πατέρα του για τελευταία φορά το βράδυ πριν φύγει. «Πήγα να τον αποχαιρετήσω το βράδυ πριν φύγω, στις 7 Ιανουαρίου… Δεν ήθελε να με δει. Με είπε προδότη, ήταν μεθυσμένος όπως πάντα και με έβριζε. Πράγματι. Για εκείνον, είχα διαπράξει την απόλυτη προδοσία…».
Ο Αρτούρ Βολσλέγκερ πέθανε τον Ιούνιο του 1987 και κηδεύτηκε με… πλήρεις στρατιωτικές τιμές. Τα τελευταία λόγια του στον μοναδικό γιο του καταγράφονται σε μια σειρά επιστολών που του έστειλε στο Ισραήλ. «Τα διάβασα 20 χρόνια αργότερα και ήταν σπαρακτικά, πολύ θυμωμένα και γεμάτα περιφρόνηση», λέει ο Μπερντ και συνεχίζει: «Οι γονείς μου είχαν διαλυθεί ανάμεσα στην αγάπη που μου είχαν ως γιό τους και στο ότι με έχασαν από γιό τους. Και όμως στη διαθήκη του ο πατέρας μου δήλωσε ρητά ότι μου απαγόρευε να παρευρεθώ στην κηδεία του. Δεν πήγα. Μου απαγόρευε επίσης να φέρω το όνομά του και να πλησιάσω τον τάφο του. Με αποκαλούσε προδότη».
Η σχέση του Μπερντ με τη μητέρα του, Ελίζαμπεθ, υπέστη επίσης μεγάλη φθορά. Η ίδια, είχε μεγαλώσει σε μια γερμανική μειονότητα στην Τσεχοσλοβακία και έχασε τόσο τους γονείς της όσο και το σπίτι της στον πόλεμο. Η «μετατροπή» του γιου της σε Εβραίο δεν είχε νόημα γι ’αυτήν. «Σοκαρίστηκε», λέει ο Μπερντ. «Είπε “πώς μπορείς να ταυτίζεσαι με το θύμα (δηλαδή τους Εβραίους) όταν ήμασταν όλοι μας θύματα;”». Λίγο μετά την απώλεια του συζύγου της, έπαθε άνοια αλλά κατάφερε να επισκεφτεί τον γιο της στο Ισραήλ, μία φορά, το 1990. Όταν επανενώθηκαν, ο Μπερντ φορούσε τη στολή του στρατού του Ισραήλ και όπως θυμάται σήμερα: «Με κοίταξε και μου είπε, “Βλέπω τον Αρτούρ μέσα σου, έγινες και εσύ πολεμιστής”. Δεν μπορούσε όμως να επικοινωνήσει μαζί μου. Νομίζω ότι ήταν ένας τελευταίος τρόπος αποχαιρετισμού: Το να είμαι κοντά της χωρίς να μπορούμε κάνουμε πλέον μια βαθιά συζήτηση».
Παρότι ο πατέρας του δεν αποκήρυξε ποτέ τον Ναζισμό, ο Μπερντ -ο οποίος διηγείται το πνευματικό ταξίδι του στο βιβλίο του «A German Life»- τον έχει πλέον συγχωρήσει: «Θα ήταν πολύ απλό να πούμε ότι ήταν αμετανόητος ναζί αλλά για εκείνον, ο κόσμος σταμάτησε το 1945. Από το να είναι ένας εθνικός φημισμένος ήρωας έγινε ένα τίποτα. Αυτό ήταν για εκείνον ένα τεράστιο πλήγμα. Φορούσε τον Σταυρό του Ιππότη, που του απονεμήθηκε προσωπικά από τον Αδόλφο Χίτλερ, με περηφάνια κάθε Χριστούγεννα. Το θυμάμαι σαν να είναι χθες: στεκόταν δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, υπήρχαν παντού αναμμένα κεριά, μια εορταστική ατμόσφαιρα, και ο Σταυρός του Ιππότη γύρω από το λαιμό του. «Αυτός ήταν ο πατέρας μου… Τον συγχώρησα για το ποιος ήταν – όχι για αυτό που έκανε σε άλλους – αλλά για το ποιος ήταν για μένα. Διδάσκω στα παιδιά μου αν κάποιος είναι διαφορετικός, να αγκαλιάζουν τη διαφορετικότητα, και να την καταλαβαίνουν. Δεν μπορείς να μισείς. Ζούμε σε μια κακοφωνία τρέλας. Όλοι ζουν με την ηχώ τους: ακούν μόνο αυτό που θέλουν να ακούσουν, ανίκανοι να επικοινωνήσουν με τους γύρω τους. Πρέπει να είμαστε πιο εξωστρεφείς, ανεκτικοί και να ακούμε τους άλλους πριν τους καταδικάσουμε. Αν στραφούμε στο μίσος, η Γη θα ισούται με κόλαση. Δημιουργούμε ήδη κόλαση στη Γη. Κι αυτό δεν θέλω να συμβεί».
Ο Μπερντ έφυγε από το Ισραήλ το 1991, ακολουθώντας την τότε σύζυγό του στις ΗΠΑ με την οποία πήραν διαζύγιο το 1995. Σήμερα, είναι οικογενειακός γιατρός στο Μαϊάμι της Φλόριντα και έχει τρία παιδιά που όλα μεγάλωσαν ως Εβραίοι. Παραμένει επίσης σε επαφή με την 59χρονη αδελφή του, Χέλγκα, έχοντας ήδη συμφιλιωθεί με τη μεγαλύτερη αδερφή του, Κρίστα, πριν από το θάνατό της το 2006. Όσο για τον πατέρα του, Αρτούρ Βολσλέγκερ αναπαύεται στο Bamberg – σε μικρή απόσταση από το εβραϊκό τμήμα του νεκροταφείου…
protothema.gr
