Το «Maslak 1453» είναι το πιο φιλόδοξο κατασκευαστικό υπερθέαμα της Τουρκίας – το όνομά του περιλαμβάνει τη χρονολογία που η Κωνσταντινούπολη πέρασε από τους χριστιανούς στους μουσουλμάνους. Είναι ένα τεράστιο σύμπλεγμα από 24 ουρανοξύστες, αφθονία εμπορικών κέντρων και μια «εμπορική λεωφόρο» μήκους 1.453 μέτρων για να τιμήσει τη σημαντικότερη ημερομηνία στην τουρκική ιστορία.
Οταν ολοκληρωθεί το 2015, θα είναι το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στην Ευρώπη και η τελευταία έκφανση της φύρδην μίγδην κατασκευαστικής υπερδραστηριότητας που χαρακτηρίζει τη δεκαετία γρήγορης ανάπτυξης που βιώνει η Τουρκία επί πρωθυπουργίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Καθώς όμως τα τουρκικά επιτόκια ανεβαίνουν και η οικονομία επιβραδύνεται, αυξάνονται οι ανησυχίες ότι η τουρκική αγορά ακινήτων οδεύει προς κατάρρευση.
Η κατάσταση θυμίζει εκείνη στην Ισπανία και στην Ιρλανδία όπου οι συμμαχίες μεταξύ τραπεζών, κατασκευαστικών εταιρειών και πολιτικών συνέβαλαν στη δημιουργία μιας φούσκας ακινήτων που έσκασε μόλις άρχισαν να ανεβαίνουν τα επιτόκια συμπαρασύροντας ολόκληρη την οικονομία.
Σύμφωνα με τον Μουσταφά Σονμέζ, συγγραφέα βιβλίων για την τουρκική οικονομία, ο Ερντογάν ευνόησε τον κατασκευαστικό τομέα εις βάρος σημαντικών εξαγωγικών τομέων. «Είναι ντροπή» λέει ο Σονμέζ, ο οποίος υπολογίζει ότι οι κατασκευαστικές δαπάνες ανέρχονται στο 9% του συνόλου της οικονομίας – επίπεδο που το ΔΝΤ διαπίστωσε ότι σχετίζεται με προβλήματα σε άλλες χώρες.
Το πρώτο τρίμηνο του 2014 οι πωλήσεις νεόκτιστων διαμερισμάτων μειώθηκαν κατά 60% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι, σύμφωνα με την Emlak Konut, τη μεγαλύτερη επενδυτική εταιρεία ακινήτων στη χώρα. Επίσης ο αριθμός των απούλητων ακινήτων έφθασε το 1,5 εκατ., ενώ πριν από σχεδόν έναν χρόνο ήταν κοντά στο μηδέν – σαφής ένδειξη ότι η επιβράδυνση της οικονομίας και η αύξηση των επιτοκίων πλήττουν τη ζήτηση.
Πακτωλός κερδών για ισλαμιστές κατασκευαστές
Η πιθανότητα κατάρρευσης της αγοράς ακινήτων αναδεικνύει τον ρόλο που παίζει η Διοίκηση Οικιστικής Ανάπτυξης, γνωστή ως Toki, στην τροφοδότηση της φούσκας. Παραδοσιακά στο περιθώριο της γραφειοκρατίας, με αντικείμενο να πιέζει για πιο οικονομικά σπίτια, η Toki αναβαθμίστηκε σε κέντρο εξουσίας στα οικιστικά όταν το 2004 πέρασε υπό τον άμεσο έλεγχο του Ερντογάν. Η Toki συγκέντρωσε ακίνητα-φιλέτα με χαμηλό ή καθόλου κόστος, τα δημοπράτησε σε κατασκευαστικές εταιρείες και κράτησε μέρος των κερδών.
Σύμφωνα με τον Σονμέζ, η Toki υποστήριξε δυναμικά τους ισλαμιστές κατασκευαστές που είχαν διασυνδέσεις με τον Ερντογάν. Οπως ο Αλί Αγάογλου, ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας που βρίσκεται πίσω από το «Maslak 1453».
«Η άνοδος του Ερντογάν και του κατασκευαστικού τομέα στην Τουρκία ήταν ένα και το αυτό» λέει ο Σονμέζ.
Λόγω της μεγάλης ανάπτυξης της Κωνσταντινούπολης την τελευταία δεκαετία η μεταμόρφωση του οικιστικού τοπίου της πόλης ήταν αναμενόμενη και πολλά από τα νέα έργα αποδείχθηκαν οικονομικά επιτυχημένα. Αλλά μερικά από τα πιο πρόσφατα και φιλόδοξα είναι πιο προβληματικά.
Ο Τιτανικός των εμπορικών κέντρων
Παράδειγμα το Εμπορικό Κέντρο της Κωνσταντινούπολης, μεγαλεπήβολο έργο του ζάπλουτου επιχειρηματία Αζίζ Τορούν, που στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ήταν φίλος και συμμαθητής του Ερντογάν σε θρησκευτικό σχολείο της Κωνσταντινούπολης. Διαθέτει ψηλούς πύργους, ένα σπηλαιώδες εμπορικό κέντρο, ακόμη και ένα εσωτερικό λούνα παρκ. Και ώσπου να ολοκληρωθεί το «Maslak 1453», το Εμπορικό Κέντρο της Κωνσταντινούπολης παραμένει το μεγαλύτερο μεικτής χρήσης έργο στην Τουρκία.
Αυτού του είδους τα μεγάλα έργα πιθανότατα θα πληγούν από την αυξανόμενη αστάθεια της οικονομίας. Στα μεγαλοπρεπή εγκαίνια του Εμπορικού Κέντρου της Κωνσταντινούπολης, που ήταν να γίνουν τον Απρίλιο αλλά αναβλήθηκαν για τον Ιούνιο, θα παραστεί ο Ερντογάν.
Οι μεσίτες απαριθμούν τα πλεονεκτήματα του Εμπορικού Κέντρου της Κωνσταντινούπολης στους επίδοξους αγοραστές: εύκολο πάρκινγκ, εγγύτητα στο αεροδρόμιο, λούνα παρκ. Αλλά οι εύποροι ξένοι ή οι ανερχόμενοι τούρκοι επαγγελματίες θα αγοράσουν όντως ακριβά διαμερίσματα ή θα συρρεύσουν σε ένα ακόμη εμπορικό κέντρο; Ιδίως αν βρίσκεται σε ένα βιομηχανικό πάρκο στη διασταύρωση δύο μεγάλων λεωφόρων, περισσότερο από 15 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης;
Ο Σονμέζ δεν το πιστεύει. «Ολα αυτά είναι προβληματικά» λέει αναφερόμενος στη θέση του έργου. «Το Εμπορικό Κέντρο της Κωνσταντινούπολης μπορεί να γίνει ο Τιτανικός των εμπορικών κέντρων στην Τουρκία».
Helios Plus
