Χρήστος Μπουκώρος : Τα σύγχρονα ελληνικά σύμβολα

Η σημειολογία ως νέα επιστήμη, μόλις των αρχών του προηγούμενου αιώνα, δεν έχει ριζώσει στην κοινωνία. Ως καινούργια και αδικτύωτη έγινε κυρίως εργαλείο της αγοράς και κάποιων σύγχρονων αναγκών της. Εμπειρικά μόνο η κοινωνία κάνει χρήση των σημείων -συμβολισμών. Εμπειρικά. Άλλες φορές λανθασμένα και άλλες αλάνθαστα. Ως εκ τούτου θα μπορούσε να αξιολογηθεί ως επιστήμη που έδωσε επιστημονικό περίβλημα και επιστημονικούς όρους σε πράγματα καθημερινά και όρους που χρησιμοποιούμε από συνήθεια ή από παράδοση. Η ισχύς των συμβολισμών που προκαλούν τα σημεία εξαρτάται από την επιρροή τους στις μάζες και η χρήση τους από γνώστες της σημειολογίας συνήθως καθοδηγεί τις μάζες. Αυτό συμβαίνει σήμερα με τα μέσα ενημέρωσης, τη διαφήμιση και την πολιτική επικοινωνία, που έσπευσαν νωρίτερα απ’ όλους τους άλλους τομείς να κάνουν χρήση της σημειολογίας και των συμβολισμών με τρόπο επιστημονικό τα τελευταία 30 χρόνια. Ενώ οι πατέρες της σημειολογίας την προσδιόριζαν ως τμήμα της κοινωνικής ψυχολογίας, στην εποχή μας κατέληξε μηχανισμός χειραγώγησης της κοινωνίας.

Με δεδομένο ότι μόλις κάτι παραπάνω από μισό αιώνα η σημειολογία διδάσκεται σε πανεπιστήμια του δυτικού κόσμου, κυρίως σε τμήματα επικοινωνίας και πολιτικών επιστημών, είναι μάλλον απίθανο τα σύμβολα με τα οποία πορευτήκαμε ως λαός από τη μεταπολίτευση και μετά να είναι προϊόντα επιστημονικής σημειολογικής έρευνας και καθοδήγησης. Το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για προϊόντα κομματικής προπαγάνδας. Αυτά όμως είναι θεωρητικά.

Ας δούμε με ποια «λάβαρα» φτάσαμε για περίπου 40 χρόνια, από το 1974 στο 2012, γιατί αυτά τα σύμβολα δεν εμπνέουν πια, και ποιες «σημαίες» πρέπει να κρατήσουμε ψηλά για να μας καθοδηγήσουν στη δύσκολη πορεία που έρχεται…

Μια ολόκληρη γενιά που έκανε καριέρα και απέκτησε πολιτική υπόσταση χάριν του ξεσηκωμού και της δίψας για ελευθερία λίγων εκατοντάδων φοιτητών που όρθωσαν ανάστημα στη χούντα, την ώρα που για επτά ολόκληρα χρόνια ελάχιστοι είχαν δείξει διάθεση αντίστασης. Ένα σημαντικό γεγονός, που όμως δεν μπορεί να συγκριθεί ούτε με το 1821, ούτε με το 1912-13, ούτε με το 1940, ούτε με την αντίσταση του ελληνικού λαού στους Ναζί, που υπήρξε κορυφαία στιγμή της Ευρώπης και όχι μόνο της Ελλάδας. Ένα γεγονός που διογκώθηκε και κατέληξε τα χρόνια που ακολούθησαν σε «καθεστωτικό μύθο». Φτάσαμε να γιορτάζουμε τρεις μέρες το Πολυτεχνείο και μία ή και καθόλου τις επετείους των εθνικών αγώνων για τους οποίους θυσιάστηκαν εκατομμύρια Ελλήνων. Στρέβλωση και σκοπιμότητα που ενοχλεί αφάνταστα τους λίγους πραγματικά πρωταγωνιστές των ημερών εκείνων. Φτιάξαμε ήρωες και δεν τιμήσαμε τους πραγματικούς. Οι φτιαχτοί ήρωες, αφού δεν δίστασαν να κλέψουν δάφνες άλλων, ήταν φυσικό να μη διστάσουν να τις εξαργυρώσουν κιόλας.

και το ζιβάγκο:

Για ένα λαό που η πλειοψηφία του φορούσε ακριβό κοστούμι μόνο κατά τη μέρα του γάμου του, οι πολιτικοί με μούσι, ζιβάγκο ή ανοικτό πουκάμισο, ήρθαν σε απόλυτη εγγύτητα με τα αποκλεισμένα από την εξουσία πλήθη. Ήταν φυσικό να λατρευτούν κάποιοι που έμπαιναν στα σαλόνια της εξουσίας με ορμή κι όμως ως εικόνα ήταν ίδιοι με τα παιδιά της πορείας και της καφετερίας. Την εξέλιξη βεβαίως όλων αυτών τη γνωρίζουμε. Όσοι δεν είναι φυλακή, δεν έχουν αποφύγει εντελώς τον κίνδυνο, και οι υπόλοιποι αντιμετωπίζουν τη χλεύη των φανατικών μέχρι πρότινος υποστηρικτών τους. Βεβαίως μούσι είχε κι ο Γιώργος Γεννηματάς, αλλά δεν εκφυλίστηκε, το αντίθετο μάλιστα, όσο ζούσε κράτησε. Κράτησε τις αρχές του και τις αξίες του, άσχετα αν κανείς συμφωνούσε ή διαφωνούσε μαζί του.

Εφόσον η μία παράταξη είχε την εικόνα του λαϊκού έπρεπε η απέναντι παράταξη, η συντηρητική, να ορθώσει την εικόνα του καλοντυμένου, κοστουμαρισμένου και νοικοκύρη. Βεβαίως στην πορεία οι περισσότεροι από αυτούς αποδείχτηκαν κάθε άλλο παρά κύριοι και καθόλου νοικοκυραίοι. Φρόντισαν για τον προσωπικό τους πλουτισμό και τη χρεοκοπία της χώρας. Το εντελώς αντίθετο από την εικόνα τους και τους συμβολισμούς της. Για το κατάντημα ευθύνονται πάνω – κάτω το ίδιο με τους μουσάτους και μαλλιάδες συναδέλφους τους.

Αυτός που εκπροσώπησε τους εργαζόμενους με πάθος και σημαία το σύνθημα ότι ο εργαζόμενος έχει σε όλα δίκιο. Στο τέλος κατέληξε ο ίδιος βολεμένος και πλούσιος και ο εργάτης πάλι πεινασμένος και δυστυχώς άνεργος.

Τα λεγόμενα… πολιτιστικά κέντρα σημειολογικά απέδειξαν ότι σε μια χώρα όλοι μπορούν να διασκεδάζουν το ίδιο πολυδάπανα ασχέτως των αποδοχών τους. Στο ημίφως των σκυλάδικων κανείς δεν μπορούσε να διακρίνει αν τα λεφτά ήταν καθαρά, κλεμμένα ή δανεικά. Ενας συμβολισμός ψεύτικος, γιατί σε καμία χώρα δεν μπορεί τόσοι πολλοί άνθρωποι επί τόσα πολλά χρόνια να πετάνε λεφτά στον αέρα, όπως άλλοι λαοί πετάνε σερπαντίνες στις παρελάσεις ή κομφετί στα πάρτι τους. Ένας μύθος, μια εικόνα που συμβόλιζε όχι μόνο ότι υπάρχει χρήμα, αλλά και ότι μπορούμε να το σπαταλούμε με τον πιο τρελό τρόπο. Τώρα τα φώτα έσβησαν.

Το γεγονός ότι η Λάρισα μόλις δύο χρόνια πριν αναδείχτηκε παγκοσμίως η πρώτη περιοχή με αναλογία πληθυσμού στην αγορά των ακριβότερων τζιπ τύπου Cayenne Porsche είναι μόνο το επιστέγασμα μιας δανεικής ευμάρειας με αντάλλαγμα την παραγωγική βάση της χώρας. Οι επιδοτήσεις εκτός από οικονομική ανακούφιση απαίτησαν και πήραν και οδυνηρά ανταλλάγματα. Τώρα αναζητούμε την αγροτική ανασυγκρότηση, αλλά όσοι συνήθισαν στις συγκεκριμένες εικόνες και πρακτικές μάλλον είναι αδύνατο να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες. Ίσως οι νέοι αγρότες τα καταφέρουν.

Τα τελευταία 40 χρόνια, ασχέτως κυβερνήσεως και συνθηκών, η πλειοψηφία όσων πολιτών ήθελαν να εργαστούν είχαν ως όραμα να μπουν – βολευτούν στο δημόσιο. Είτε απόφοιτος Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου είτε Πανεπιστημίου το όραμα και ο στόχος ήταν ένας. Το Δημόσιο. Κατά περίεργο τρόπο και όσοι ήθελαν να γίνουν το αντίθετο από τους εργαζόμενους, δηλαδή εργοδότες – επιχειρηματίες, πάλι το Δημόσιο ονειρευόταν. Επιδοτούμενη, κρατικοδίαιτη και προμηθεύτρια επιχειρηματικότητα που οδήγησε στο να πληρώνουμε τα δημόσια έργα σε τιμές πολλαπλάσιες από άλλους λαούς, επιδοτήσεις και χρηματοδοτικά προγράμματα που καταργούσαν αντί να δημιουργούν θέσεις εργασίας και σκάνδαλα προμηθειών πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ.

Ενώ οι τομείς παιδείας, υγείας, άμυνας και δημόσιας ασφάλειας έχουν παραμείνει υπό δημόσιο έλεγχο στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη, στην Ελλάδα είναι τα μόνα που ιδιωτικοποιήθηκαν απολύτως. Κλειστά σχολεία και πανεπιστήμια την ώρα που φροντιστήρια και ιδιωτική εκπαίδευση ανθούσαν. Δημόσια νοσοκομεία άθλια την ώρα που τα ιδιωτικά ιατρικά κέντρα και το φακελάκι γιγαντώνονταν. Χιλιάδες αστυνομικοί στην υπηρεσία ιδιωτών και μεγαλοπαραγόντων. Εξοπλισμοί της εθνικής άμυνας που πληρώθηκαν στο δεκαπλάσιο για να αποκτήσουν μυθικό πλούτο πολιτικοί και προμηθευτές του δημοσίου.

Στο τέλος – τέλος ιδιωτικοποιήσαμε ό,τι έπρεπε να παραμείνει στο δημόσιο, όπως παιδεία, υγεία, άμυνα και κρατικοποιήσαμε απολύτως ιδιωτικές υποθέσεις, όπως προμήθειες, έργα, επιχειρηματικότητα, ακόμα και αγροτική παραγωγή!!! Ανωμαλία πραγματική.

Ήταν φυσικό εικόνες, σύμβολα και σημεία που στηρίχθηκαν σε μύθους, στρεβλώσεις και σκοπιμότητες να καταρρεύσουν υπό το βάρος της αδυσώπητης πραγματικότητας της εποχής. Τώρα αναζητούμε νέα λάβαρα για να πορευτούμε.

Κατά την άποψη μας η εργασία και η παραγωγικότητα, η δικαιοσύνη και η εθνική ενότητα, η εικόνα της χώρας και η αναβάθμιση της παιδείας, η αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και η αγροτική ανασυγκρότηση, η κατάκτηση αγορών και όχι εδαφών, η κοινωνική αλληλεγγύη και η εθελοντική προσφορά και, πάνω απ’ όλα, η καταπολέμηση της ανεργίας και των συνεπειών της πρέπει να γίνουν ορισμένες από τις νέες σημαίες με τις οποίες θα βαδίσουμε.

Μπορεί όλα τα προηγούμενα για τον αριστερό να φαίνονται δεξιά και για τον δεξιό αριστερά, όμως λίγη σημασία έχουν και αυτοί οι όροι, τουλάχιστον με τη μέχρι τώρα σημασία τους. Είναι βέβαιο ότι η χώρα έχει ανάγκη από άλλους αριστερούς και από άλλους δεξιούς και όχι φυσικά από τα υποπροϊόντα ενός κυρίαρχου πολιτικού προϊόντος που οδήγησε σε πλήρη αποσύνθεση την υπόστασή του και δυστυχώς και τη χώρα.