Ισως ο πάτος του βαρελιού να αποτελούσε για όλους μας μια κάποια Ιθάκη. Ενα νέο ξεκίνημα, μια καινούργια αφετηρία, γεννά πάντα την ελπίδα για κάτι καλύτερο. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι τα τελευταία γεγονότα είναι το τέλος μιας άδοξης πορείας, το φινάλε μιας οδυνηρής περιπέτειας, ή απλά ένας ακόμη σταθμός του κατηφορικού εθνικού μας δρομολογίου. Σε κάθε περίπτωση, είτε είναι το τέλος είτε τα μέσα μιας διαδρομής, αυτό το ταξίδι στο… πουθενά πρέπει να διακοπεί έστω και με βίαιο τρόπο. Το δρομολόγιο επιβάλλεται να αλλάξει και ο προορισμός να διαλεχτεί ξανά από την αρχή.
Με τα τελευταία γεγονότα ο προορισμός μας στο άγνωστο αλλάζει προς έναν άλλο, επίσης άγνωστο αλλά σαφώς επιβεβλημένο και σίγουρα διαφορετικό, προορισμό.
Τα δικαστήρια της αγοράς δεν άργησαν και πάλι στη χώρα να στηθούν. Μόνο που στις δίκες που γίνονται αυτές τις μέρες στα καφενεία και την τηλεόραση, στους χώρους δουλειάς και μέσα στις οικογένειες, οι δικαστές είναι σαφώς περισσότεροι από τους κατηγορούμενους. Δικαιολογημένα οι πολίτες ρίχνουν τα βάρη στους πολιτικούς και αναρωτιούνται για το κόστος που τώρα καλούνται να πληρώσουν. Οι πολίτες αγανακτούν και εξεγείρονται, οργίζονται και φωνάζουν, γιατί ο λογαριασμός ήρθε μεγάλος και τους έπεσε βαρύς. Δικαιολογημένη η αγανάκτηση για τον εργαζόμενο και το συνταξιούχο που βλέπει τα έσοδα του να συρρικνώνονται. Δικαιολογημένο και το ανάθεμα στους πολιτικούς για το χάλι στο οποίο μας έφεραν. Δεν είναι όμως μόνο οι αδύναμοι που θυμώνουν και οργίζονται, είναι και οι βιομήχανοι που τα έβαλαν τελευταία με την τάξη των πολιτικών. Από τη μία οι εργαζόμενοι να τους κατηγορούν ότι εργάζονται για τα μεγάλα συμφέροντα και από την άλλοι οι επιχειρηματίες να τους κατηγορούν ότι διόγκωσαν το δημόσιο τομέα για να δώσουν δουλειά εις βάρος της οικονομίας στους ψηφοφόρους τους.
Μπορεί να είναι τόσο ανίκανοι οι Έλληνες πολιτικοί, ώστε να κατάφεραν ακόμη και τη διαχρονική “πάλη των τάξεων” να την μετατρέψουν σε εναντίον τους συμμαχία, έστω και από τις διαφορετικές αφετηρίες των αντίπαλων τάξεων; Το πιθανότερο είναι ότι συνέβη κάτι απλούστερο. Οι πολιτικοί έστρεψαν το ενδιαφέρον τους αποκλειστικά στη δική τους τάξη, αγνοώντας όλες τις υπόλοιπες.
Η οικογενειοκρατία και όχι μόνο σε ανώτατο επίπεδο αρχηγών, αλλά σε επίπεδο βουλευτών και άλλων κυβερνητικών στελεχών, σε πρωτοφανές για τα παγκόσμια δεδομένα επίπεδα, τα εξοργιστικά οικονομικά και κοινωνικά προνόμια των πολιτικών και η προκλητική συντεχνιακή τους λογική, αποδεικνύουν ότι οι πολιτικοί ζουν στον κόσμο τους, σε ένα κόσμο διαφορετικό από τη δική μας καθημερινότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην προηγμένη οικονομικά Σουηδία ένας βουλευτής στοιχίζει στο δημόσιο περίπου 8 χιλιάδες ευρώ μηνιαίως, την ώρα που στην Ελλάδα ο κάθε… εθνοπατέρας στοιχίζει στο δημόσιο κορβανά πάνω από 22 χιλιάδες ευρώ το μήνα!
Ολα τα προηγούμενα είναι εξόχως εξοργιστικά. Κανείς δεν αμφιβάλλει. Είναι όμως και αθεράπευτη μονομέρεια να θεωρεί ο καθένας ότι όλα συνέβησαν ερήμην της κοινωνίας των πολιτών. Ανεύθυνες κοινωνίες δεν υπάρχουν. Ανεύθυνοι πολίτες υπάρχουν σε όλες τις κοινωνίες, ακόμη και στις πιο ανεπτυγμένες. Δυστυχώς στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών συνέβη αυτοί οι πολίτες να αποτελούν μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, αν όχι την πλειοψηφία της.
Μας αρέσει ή όχι, οι περισσότεροι από εμάς τα τελευταία χρόνια εγκαθιδρύσαμε τη συγκεκριμένη πολιτική τάξη πραγμάτων. Ηταν δική μας επιλογή, αφού την υπερψηφίζαμε οι 9 στους 10! Οι περισσότεροι επικροτήσαμε τα ρουσφέτια με τρόπο ξεκάθαρο. Οχι για μας φυσικά, μα για τα… παιδιά μας, που έπρεπε να βρουν μια δουλειά στο δημόσιο για να αποφύγουν τη ζούγκλα του ιδιωτικού τομέα! Οσοι μπορέσαμε, αποφύγαμε την τσιμπίδα της Εφορίας με τεχνάσματα ή και πλασματικά στοιχεία, έχοντας κατά νου μια πολύ βολική βεβαιότητα, σύμφωνα με την οποία όταν κλέβεις το κράτος-κλέφτη, δεν είσαι κλέφτης! Ομοιος τον όμοιο και η κοπριά στα λάχανα, όπως θα έλεγε ο ξωμάχος της υπαίθρου, αν φυσικά δεν είχε εισέλθει και εκείνος στο συγκεκριμένο πεδίο αντιλήψεων.
Κατά συνέπεια ας απελευθερωθούμε από αντιλήψεις που μας κολακεύουν και μας αποκοιμίζουν, δημιουργώντας την παγίδα της ανευθυνότητας για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Συνυπεύθυνοι, σαφώς αναλογικά, είμαστε όλοι. Είναι άλλης τάξεως ερώτημα, αν είναι δίκαια ή άδικα τα τελευταία οικονομικά μέτρα και άλλης τάξεως το ερώτημα, αν ευθύνονται για το στραπάτσο μας αποκλειστικά οι πολιτικοί ή αν συνυπεύθυνοι είναι και οι πολίτες και η κοινωνία γενικότερα. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Πάντως όσοι δεν υπέπεσαν σε κανένα από τα προαναφερθέντα “νεοελληνικά αμαρτήματα” δικαιούνται να θυμώνουν περισσότερο και να ζητούν ένα είδος απαλλαγής ή ελάφρυνσης από τα νέα βάρη. Πόσοι όμως στην πραγματικότητα είναι οι “αναμάρτητοι”;
Εχουμε γράψει και παλιότερα ότι δεν πάσχουμε από κανένα “σύνδρομο της Στοκχόλμης” για να θέλουμε να αυτομαστιγωθούμε για ανομίες άλλων, πόσο μάλλον όταν αυτοί οι άλλοι είναι οι επαγγελματίες της πολιτικής! Αν απαντήσουμε όμως όλοι στο ερώτημα για το πόσες φορές πήγαμε στον εκλεκτό μας βουλευτή για να τον ρωτήσουμε πώς πάει το νομοθετικό του έργο και τι νόμους ψηφίζει, και πόσες φορές πήγαμε στο γραφείο του για να τον ρωτήσουμε πώς πάει “εκείνο το προσωπικό μας θεματάκι”, θα αντιληφθούμε και το μερτικό της δικής μας ευθύνης. Φυσικά κανένα συγχωροχάρτι για τις εγκληματικές επιλογές των πολιτικών. Οι περισσότεροι αποδείχτηκαν στην πράξη αποτυχημένοι και πρέπει να φύγουν το ταχύτερο. Ας συνεχίσουν αυτοί που έχουν να επιδείξουν θετικό απόθεμα έργου και μαζί τους κι άλλοι καινούργιοι και άφθαρτοι. Και αυτό όμως στο χέρι των πολιτών είναι. Οσοι προτιμούσαν να ψηφίζουν τους κολλητούς τους, τους γνωστούς τους ή όσους τα κατάφερναν καλύτερα στις… εξυπηρετήσεις, αισθάνονται ότι δεν έχουν καμία ευθύνη για τη σημερινή πορεία; Ζητάμε από το κράτος αξιοκρατία, όταν οι ίδιοι αρκούμαστε σε αναξιοκρατικές επιλογές των εκπροσώπων μας!
Ελπίζουμε ότι στην παρούσα συγκυρία, όπου τα ψέματα τελείωσαν και ήρθε η ώρα να μετρήσουμε τη σκιά μας μεσημέρι και όχι σούρουπο, δίνεται η ευκαιρία να κάνουμε όλοι μια νέα αρχή. Αν όχι όλοι, ίσως οι περισσότεροι και κυρίως όσοι αποφασιστικά επηρεάζουν τα πράγματα. Πάντα θα υπάρχουν και εκείνοι που θα περιμένουν τα κορόιδα να τους βγάλουν και πάλι από το βούρκο, αν και αυτό το… σενάριο στην εποχή μας δεν παίζει ούτε στον… κινηματογράφο!
Οι πολίτες αυτής της χώρας, εργάτες, υπάλληλοι, επαγγελματίες, συνταξιούχοι, επιστήμονες, άνεργοι και όλοι οι άλλοι πρέπει να γίνουν αυστηρότεροι στις επιλογές τους. Δεν αρκεί να εκπληρώνουν στο ακέραιο τις υποχρεώσεις τους προς την Πολιτεία. Οταν λειτουργούν με βάση εξόφθαλμα υποκειμενικά κριτήρια ή με βάση το συναίσθημα και δίνουν εντολή να διαχειριστούν τα κοινά ζητήματα άνθρωποι που δεν έχουν αποδείξει την αξία τους, είναι σα να βάζουν φωτιά στη θημωνιά των κόπων τους.
Η πνευματική ελίτ, κυρίως οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, είναι αναγκαίο να προχωρήσουν στη δική τους αυτοκάθαρση. Η διαδικασία με την οποία γίνεται κανείς πανεπιστημιακός στην Ελλάδα είναι ίσως η πλέον διαβλητή στην Ευρώπη. Δεν γνωρίζουμε πώς γίνεται κανείς πανεπιστημιακός στην Αφρική, αλλά δεν θα εκπλαγούμε αν πληροφορηθούμε πως εφαρμόζεται σύστημα δικαιότερο και αντικειμενικότερο από αυτό της Ελλάδας. Επιτέλους, οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι ας παραμερίσουν λίγο το καθαρά βιοποριστικό ζήτημα και ας προσανατολιστούν στην έρευνα και την παραγωγή στελεχών χρήσιμων όχι στην παραγωγή τόσο, όσο στην κοινωνία. Διότι συνεχίζει να ισχύει το σοφό γνωμικό: “Με όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις”!
Οι Ελληνες επιχειρηματίες είναι καιρός να αντιληφθούν ότι λειτουργούν σε παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον και δεν μπορούν να βασίζουν τα σχέδιά τους στην επιδοτούμενη επιχειρηματικότητα είτε με την ιδιότητα του επιδοτούμενου είτε με εκείνη του κρατικού προμηθευτή και με αντίπαλο ή και συνεργάτη την… εύκολη λεία που λέγεται Ελληνικό Δημόσιο. Οι επιδοτήσεις είναι συμπληρωματικό εργαλείο και όχι κύρια επιχειρηματική δράση. Η επιχειρηματική τάξη πρέπει να αποβάλει την ιδεολογία του ταχύτατου πλουτισμού όσο δεν είναι εφευρέτης και κάτοχος παγκοσμίως καταξιωμένων ιδεών, οι οποίες πράγματι δύνανται να φέρουν γρήγορα και μεγάλα κέρδη. Ομως πόσες τέτοιες ιδέες ακούστηκαν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα; Η αύξηση της παραγωγικότητας μπορεί να μη λέει και τίποτα στις σημερινές συνθήκες, όμως η αύξηση της ποιότητας είναι προϋπόθεση της ίδιας της επιχειρηματικής ύπαρξης. Ας κατανοήσουν ότι από τη δράση πρέπει να κερδίζουν οι ίδιοι αλλά παράλληλα και ολόκληρη η κοινωνία.
Οι πολιτικοί, όσοι θα απομείνουν στο στίβο μετά τις σαρωτικές αλλαγές που σύντομα θα συμβούν, ας αντιληφθούν ότι η άμμος της κλεψύδρας σώθηκε. Η τάξη τους έχει προπληρωθεί για να ανασυντάξει τη χώρα και τη διαλυμένη παραγωγική της βάση. Κυρίως όμως έχουν κιόλας προεισπράξει το μισθό τους για να ανασυνθέσουν την κοινωνία και να της δώσουν βηματισμό προς την πραγματική πρόοδο και όχι προς το γκρεμό, όπως μέχρι σήμερα συμβαίνει.
Τέλος, δεν γράφω τίποτα για τα μέσα ενημέρωσης και, αν θέλετε, και για τους δημοσιογράφους, γιατί εκεί είναι που εκτιμώ ότι πρέπει να αλλάξουν σχεδόν όλα.
Αν λυθούν όλα τα προηγούμενα και άλλα που δεν επαρκεί ο χώρος να αναφερθούν, με ένα τρόπο σχεδόν μαγικό θα λυθεί και το οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Τίποτε δεν αλλάζει, αν δεν αλλάξουμε όλοι.
