Του Θωμά Κακαδιάρη, μοτοσυκλετιστή
Συχνά χρησιμοποιείται ο όρος αμυντική οδήγηση, χωρίς να αναλύεται, θεωρώντας για κάποιον μαγικό λόγο ότι ο πολίτης γνωρίζει τι σημαίνει ή, ακόμη καλύτερα, μπορεί να την υιοθετήσει χωρίς εξάσκηση. Στον χώρο μας, δηλαδή της μοτοσυκλέτας, σημαίνει πολλά. Ως μοτοσυκλετιστές είμαστε εξαιρετικά ευάλωτοι στον δρόμο. Αυτό οφείλεται και στα τεχνικά χαρακτηριστικά του οχήματος, δηλαδή στην απουσία προστατευτικού περιβλήματος και στη σταθερότητα οχήματος μονού ίχνους, όπως είναι η μοτοσυκλέτα, ίχνους που μπορεί να επηρεαστεί από την κατάσταση του δρόμου, λακκούβες, έργα, συντρίμμια, ατέλειες οδοστρώματος. Να προσθέσουμε ακόμη ότι δεν είμαστε ιδιαίτερα ευδιάκριτοι λόγω μεγέθους και οι οδηγοί των υπολοίπων οχημάτων συχνά μας κοιτούν χωρίς να μας βλέπουν ή επιλέγουν να μας κλείσουν τον δρόμο, καθώς πετάγονται συχνά μπροστά μας. Αυτά είναι τα κυριότερα μειονεκτήματα, που αφορούν στο όχημα που οδηγούμε και με αυτά πρέπει να ζήσουμε και κυρίως να επιζήσουμε! Από την άλλη, όμως, με βάση τα τεχνικά χαρακτηριστικά της μοτοσυκλέτας ως αντιστάθμισμα, έχουμε το πλεονέκτημα του ύψους, άρα της καλύτερης παρατήρησης, την ευελιξία, την επιτάχυνση, που μας παρέχει η μοτοσυκλέτα και την επιβράδυνση, αν ξέρουμε να φρενάρουμε σωστά.
Οποτε οδηγούμε, η ασφάλειά μας εξαρτάται από τις ενέργειές μας και την ικανότητά μας να παρατηρούμε έγκαιρα, να εκτιμούμε τους πιθανούς κινδύνους και να αποφεύγουμε κάθε πιθανό κίνδυνο κινούμενοι πάντα προς την κατεύθυνσή μας. Χρειάζονται καλή αντίληψη των κινδύνων και εξαιρετική επίγνωση των καταστάσεων. Και τα δυο έρχονται γρηγορότερα με την κατάλληλη εκπαίδευση και φυσικά η ικανότητα να διαισθάνεσαι τον κίνδυνο αυξάνεται με την εμπειρία. Σε όλα αυτά προσθέτουμε την επίγνωση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων του οχήματός μας, δηλαδή της μοτοσυκλέτας. Μαθαίνουμε να εκμεταλλευόμαστε τα πλεονεκτήματα, π.χ. μέγεθος, επιτάχυνση, και προσέχουμε σκεπτόμενοι τα μειονεκτήματα, απουσία προστασίας και ισορροπία, αφήνοντας μεγαλύτερες αποστάσεις ασφαλείας και απομακρυνόμενοι από κάθε απειλή.
Σοβαρό στοιχείο ασφάλειας, που μπορούμε να βελτιώσουμε, είναι να γίνουμε πιο ευδιάκριτοι. Ενας στους τρεις οδηγούς, που ενεπλάκησαν σε σύγκρουση, κατά τη διάρκεια της ημέρας, με μοτοσυκλετιστή, ισχυρίστηκε πως δεν είδε τη μοτοσυκλέτα. Τη νύχτα ο αριθμός αυτών των οδηγών ανεβαίνει στο 50%. Οι μισοί οδηγοί δεν μας βλέπουν! Αυτό οφείλεται ίσως στο ότι είναι δυσκολότερο να διακρίνεις μια μοτοσυκλέτα από ένα αυτοκίνητο στο ίδιο φόντο. Ακόμη και όταν οι οδηγοί μάς δουν, η μετωπική εικόνα μοτοσυκλετιστή είναι μικρό είδωλο, για το οποίο πρέπει να εκτιμήσουν επιπλέον πόσο γρήγορα κινείται. Εδώ έρχεται η δική μας ευθύνη. Αν θέλουμε να προστατέψουμε τον εαυτό μας, θα πρέπει να έχουμε συνείδηση της σχετικής ταχύτητας με τα άλλα οχήματα στον δρόμο, αποφεύγοντας να κινούμαστε πολύ γρηγορότερα ή πολύ αργότερα.
Συχνά βλέπουμε μοτοσυκλέτες, κυρίως μοτοποδήλατα, να έχουν πρόβλημα με τα φώτα τους. Παλιοί καθρέπτες και «κουρασμένες» ή και καθόλου λάμπες μάς δίνουν λιγότερο έντονο φωτισμό, με αποτέλεσμα να βλέπουμε με δυσκολία και να μη μας βλέπουν από αρκετά μακριά. Τη νύχτα ή σε κακό καιρό ακόμη και ένας προβολέας μπορεί να χαθεί ανάμεσα στα υπόλοιπα φώτα. Επίσης, ένας μόνο προβολέας δίνει σαφώς ελάχιστα στοιχεία σχετικά με την ταχύτητα προσέγγισης και την απόσταση στους οδηγούς των άλλων οχημάτων.
Χρειάζεται, λοιπόν, ιδιαίτερη εκπαίδευση, στην οποία μπορεί κάποιος να συμμετάσχει, ώστε να αναπτύξει τεχνικές αμυντικές οδήγησης; Υποθέτουμε ότι ευθύς εξαρχής οι εκπαιδευτές, που διδάσκουν οδήγηση, κατευθύνουν τους υποψήφιους σε αμυντική συμπεριφορά στον δρόμο, αλλά δεν είναι πάντα σίγουρο και κυρίως δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αποσπασματικής και περιγραφικής εκπαίδευσης. Διαβάζουμε, επίσης, για λίστες με πρακτικές, που πρέπει να ακολουθούμε και λίστες με όσα δεν πρέπει να κάνουμε. Και στις δύο περιπτώσεις ισχύει ό,τι ισχύει και στην ανάλυση των αιτιών των δυστυχημάτων. Απαριθμούνται τα αποτελέσματα ελλιπούς εκπαίδευσης. Η βασική εκπαίδευση είναι ελλιπής, είτε γιατί μέχρι εκεί μπορεί να φτάσει το παρόν εκπαιδευτικό – εξεταστικό σύστημα, είτε γιατί η επιπλέον εκπαίδευση κοστίζει αρκετά χρήματα.
Η αμυντική οδήγηση δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ξεχωριστή από την ασφαλή οδήγηση, ακόμη και την οικολογική οδήγηση. Ολα αυτά περιλαμβάνονται στην εκπαίδευση προηγμένης οδήγησης, την οποία μπορεί να παρακολουθήσει όποιος έχει ήδη αναπτύξει επαρκώς τις δεξιότητες χειρισμού της μοτοσυκλέτας του. Ο εκπαιδευόμενος μαθαίνει να διαχειρίζεται την κυκλοφορία και το οδικό περιβάλλον με ενιαίο τρόπο, δηλαδή ακολουθεί με αλγοριθμική σειρά ενέργειες ικανές να τον κρατήσουν σε ασφαλή θέση, κινούμενο με τη μέγιστη, για την περίπτωση, ταχύτητα, καταναλώνοντας τόσο ο οδηγός, όσο και η μοτοσυκλέτα τη μικρότερη δυνατή ενέργεια. Αυτή η σειρά ενεργειών καθίσταται διδακτέα και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της επαγγελματικής οδήγησης σε χώρες, που η οδική ασφάλεια έχει πολύ καλούς δείκτες, δηλαδή έχουν διαχειριστεί το θέμα των τροχαίων δυστυχημάτων επιτυχώς, χωρίς να μειώσουν την ελευθερία της κίνησης ή να οδηγηθούν σε λύσεις, που μειώνουν την οδηγική ικανοποίηση. Να θυμόμαστε ότι τα πράγματα γύρω μας, η δυναμική διαμόρφωση της κυκλοφορίας, δεν συμβαίνουν απλώς. Πολλές φορές ο χρόνος είναι αρκετός για να προβλέψουμε πώς είναι πιθανόν να εξελιχθεί κίνδυνος. Ο καλός σχεδιασμός εξαρτάται από την έγκαιρη παρατήρηση και την αντίστοιχη πρόβλεψη του κινδύνου, γι’ αυτό αξίζει να εξασκηθούμε σε τεχνικές οδήγησης, και ελιγμούς, ώστε να μπορούμε να τις εφαρμόζουμε με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα. Πρέπει να οξύνουμε την παρατηρητικότητα και την αντίληψή μας. Η έκφραση «ξαφνικά εμφανίστηκε» δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Σημαίνει «δεν κοιτούσα με τον σωστό τρόπο και δεν τον είδα εγκαίρως». Ο δρόμος ζητεί από μας να διαχειριζόμαστε πολύ γρήγορα την πληροφορία που υπάρχει γύρω μας, αφού μάθουμε να τη συλλέγουμε και να την αξιολογούμε. Οσο πιο γρήγορα κινούμαστε, τόσο πιο γρήγορα όλα αυτά πρέπει να διεκπεραιώνονται στο μυαλό μας. Το μυαλό μας πρέπει να το έχουμε πάντα σε λειτουργία στον δρόμο, όταν οδηγούμε, διότι η οδήγηση είναι η περιπλοκότερη εργασία, που κάνουμε κάθε μέρα στη ζωή μας.
