Του Θωμά Κακαδιάρη, μοτοσυκλετιστή
Αν ρωτήσεις τους μοτοσυκλετιστές τι τους κρατά σε επαφή με τον δρόμο, οι περισσότεροι θα σου απαντήσουν, τα ελαστικά. Βεβαίως, είναι τα ελαστικά. Αν τους ρωτήσεις τι τους κρατά σε διαρκή επαφή με τον δρόμο, λίγοι θα απαντήσουν και μετά από σκέψη, οι αναρτήσεις.
Ενα από τα πρώτα τεχνικά θέματα που τo 1996 είχε συμπεριληφθεί στις εκπαιδεύσεις που έγιναν στην πόλη μας, τις οποίες οργάνωσε και φιλοξένησε η ΜΟΤΟ.ΛΕ.Β., ήταν οι αναρτήσεις των μοτοσυκλετών. Πολύ γρήγορα, έκπληκτος ο μηχανικός που είχε αναλάβει το εργαστήριο, διαπίστωσε ότι οι περισσότερες μοτοσυκλέτες των εκπαιδευομένων ήταν στην καλύτερη περίπτωση αρρύθμιστες και στη χειρότερη απλώς δεν λειτουργούσε η ανάρτηση, ιδιαίτερα η οπίσθια. Εντύπωση μας έκανε ότι αρκετές μοτοσυκλέτες προέρχονταν από πρόσφατο service, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Αμφιβάλλω αν μέχρι σήμερα η κατάσταση έχει βελτιωθεί.
Οι σημερινές αναρτήσεις αναπτύχθηκαν μετά από χρόνια μελέτης και ερευνών και η αποτελεσματικότητά τους είναι αξιοθαύμαστη, αρκεί να λειτουργούν και να ρυθμιστούν όπως πρέπει. Φυσικά, το υπερβολικό κόστος αγοράς και συντήρησης των αναρτήσεων της μοτοσυκλέτας, και σε όλα τα ανταλλακτικά που αφορούν στη μοτοσυκλέτα, είναι τεχνητά πολλαπλάσιο από αυτό των αυτοκινήτων. Ενα λάστιχο μοτοσυκλέτας συχνά φτάνει να κοστίζει όσο 4 ελαστικά αυτοκινήτου. Το ίδιο και με τους αποσβεστήρες ταλαντώσεων, τα γνωστά μας αμορτισέρ. Συνήθως ένα μέτριο aftermarket, ρυθμιζόμενο εξωτερικά αμορτισέρ μοτοσυκλέτας κοστίζει όσο τέσσερα αμορτισέρ αυτοκινήτου και το αγοράζουμε μαζί με το ελατήριο που το περιβάλλει και στηρίζει τη μοτοσυκλέτα μας. Αυτό μπορεί να είναι μια από τις αιτίες που η συντήρηση των αναρτήσεων στη μοτοσυκλέτα δεν είναι η καλύτερη. Το σημαντικότερο, όμως, που λείπει από τους ιδιοκτήτες είναι η γνώση. Δεν γνωρίζουν πότε η ανάρτησή τους δεν λειτουργεί επειδή είναι αρρύθμιστη ή επειδή θέλει πλέον επισκευή ή αντικατάσταση. Η λειτουργία της ανάρτησης έχει άμεση σχέση με την ασφάλειά μας, το «κράτημα» στον δρόμο, την πέδηση (φρενάρισμα) και φυσικά την άνεση.
Στη συντριπτική πλειονότητα των αυτοκινήτων η επιπλέον φόρτωση απαιτεί να αυξήσουμε την πίεση των ελαστικών και …τέλος. Στη μοτοσυκλέτα η φόρτωση απαιτεί πάντα διαφορετική ρύθμιση στην πίσω ανάρτηση. Η μοτοσυκλέτα ως μικρό, ελαφρύ όχημα επηρεάζεται πολύ εύκολα από το βάρος που προσθέτουμε (συνεπιβάτης, αποσκευές). Η φόρτωση της μοτοσυκλέτας απαιτεί ρυθμίσεις πίεσης στα ελαστικά, ύψους στα φώτα πορείας και προφόρτιση (κατάλληλη ρύθμιση) των ελατηρίων της οπίσθιας ανάρτησης. Η ρύθμιση της οπίσθιας ανάρτησης για τη διαδρομή που θα κάνουμε είναι απαραίτητη και δεν γίνεται από τεχνικό, αλλά από τον αναβάτη της μοτοσυκλέτας. Στο βιβλιαράκι του ιδιοκτήτη (οwner’s manual) που συνοδεύει τη μοτοσυκλέτα υπάρχουν συνήθως πληροφορίες για το πώς γίνεται η ρύθμιση της ανάρτησης, γιατί ο κατασκευαστής ξέρει ότι αν δεν γίνει η σωστή ρύθμιση, υπάρχει κίνδυνος. Αν δεν υπάρχουν οδηγίες, τότε υποχρεωτικά οφείλουμε να τις αναζητήσουμε και να μάθουμε πώς να τις εφαρμόζουμε.
Αν ο κατασκευαστής έχει συμπεριλάβει τις οδηγίες και τις θέσεις που πρέπει να βρίσκεται η οπίσθια ανάρτηση ανάλογα τη φόρτωση, τότε απλώς τις εφαρμόζουμε. Αν αυτό δεν είναι εφικτό ή θέλουμε να ελέγξουμε πόσο καλά «στέκεται» η μοτοσυκλέτα μας στον δρόμο με μας επάνω θα πρέπει να ασχοληθούμε λίγο περισσότερο.
Οσον αφορά στις αναρτήσεις, ας σκεφτούμε το μοτοποδήλατο ή τη μοτοσυκλέτα μας σαν μια …ζυγαριά, η οποία πρέπει να ισορροπεί κάθε στιγμή. Είτε στέκεται στους τροχούς της με μας μόνο επάνω, είτε είναι φορτωμένη με δεύτερο άτομο και αποσκευές η ζυγαριά μας πρέπει να ισορροπεί πάντα. Ανεξάρτητα από το μοχλικό σύστημα των αναρτήσεων, στις περισσότερες περιπτώσεις ένα ή δύο ελατήρια αναλαμβάνουν το βάρος αυτό. Στις περισσότερες μοτοσυκλέτες η «ζυγαριά» γέρνει πίσω και αυτό οφείλεται στο ότι δεν έχουμε προφορτίσει αρκετά τα ελατήρια ή το ελατήριο της πίσω ανάρτησης. Πόσο πρέπει να βυθίζεται μπρος και πίσω η ανάρτηση για να είμαστε σίγουροι ότι η « ζυγαριά» μας είναι ισορροπημένη; Πρέπει να βυθίζεται κατά το 1/3 της συνολικής διαδρομής των αναρτήσεων (θα το συναντήσετε και ως sag). Πού βρίσκουμε συνολική διαδρομή για να βρούμε το 1/3 της; Στο βιβλιαράκι της μοτοσυκλέτας μας εμφανίζεται συνήθως δίπλα στον όρο rearsuspensiontravel (διαδρομή οπίσθιας ανάρτησης). Εκεί θα βρούμε έναν αριθμό σε εκατοστά π.χ. 12 cm και το 1/3 του είναι 4 cm. Η οπίσθια ανάρτησή μας με κάθε φόρτωση πρέπει να βυθίζεται 4 εκ. Είτε είμαστε εμείς επάνω μόνοι μας, είτε είμαστε με συνεπιβάτη, είτε με πλήρες φορτίο πρέπει να βυθίζεται 4 εκ. Ελπίζουμε ότι στο τελευταίο service έχουν γίνει τα απαραίτητα ώστε και η μπροστινή ανάρτηση να βυθίζεται κατά το 1/3 της διαδρομής της. Η ρύθμιση της μπροστινής ανάρτησης είναι πολυπλοκότερη και την αφήνουμε για το συνεργείο συντήρησης της μοτοσυκλέτας.
Πώς μετράμε για να βρούμε αν η οπίσθια ανάρτησή μας βυθίζεται κατά 4 εκ. όπως το παράδειγμά μας; Με τον πίσω τροχό στον αέρα και τη μοτοσυκλέτα στο κεντρικό στήριγμά της μετράμε δυο σημεία σε κάθετη φορά στο πίσω μέρος της μοτοσυκλέτας επιλέγοντας το επάνω να είναι κάπου στον σκελετό της και το κάτω στον άξονα του πίσω τροχού (φωτό 1). Δεν μας ενδιαφέρουν τόσο τα σημεία, όσο η απόσταση να είναι κατά το δυνατόν κάθετη. Με τη βοήθεια φίλου και με όλο το βάρος μας επάνω στη μοτοσυκλέτα, ξαναμετράμε την απόσταση με μας καθισμένους στη σέλα, στηριζόμενοι σε κάποιον τοίχο και με το βάρος μας όλο επάνω στη μοτοσυκλέτα (να μη μεταφέρουμε βάρος στο έδαφος μέσω των ποδιών). Νέα μέτρηση λοιπόν και συγκρίνοντάς τη με την προηγούμενη βρίσκουμε ότι η βύθιση είναι 4 εκ. (φωτό 2). Τι γίνεται αν μετράμε περισσότερα ή λιγότερα από τα 4 εκ. του παραδείγματός μας; Με τις δυνατότητες που μας δίνει ο κατασκευαστής (γαντζόκλειδο, λεβιεδάκι κ.λπ.) ρυθμίζουμε το ελατήριο πάνω ή κάτω. Ξαναμετράμε μέχρι να πετύχουμε η ανάρτηση να βυθίζεται 4 εκ. (φωτό 3). Αν αυτό δεν γίνεται, τότε έχουμε πρόβλημα και χρειαζόμαστε τη βοήθεια του τεχνικού για αλλαγή ελατηρίου ή και ολόκληρου του αμορτισέρ, επισκευή κ.λπ.
Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία με δεύτερο άτομο να κάθεται πίσω μας ή με φορτίο και κάνουμε νέα ρύθμιση. Εχοντας τη σχετική εμπειρία, αφού ασχοληθούμε και για να γίνει η ζωή μας πιο εύκολη, μπορούμε να σημαδέψουμε τις θέσεις που πρέπει να βρίσκεται ο ρυθμιστής προφόρτισης της οπίσθιας ανάρτησης. Ετσι δεν θα απασχολήσουμε ξανά τον φίλο που μας βοήθησε και απλώς βάζουμε στην προσημειωμένη θέση την ανάρτησή μας.
Ρυθμίσεις δέχεται μερικές φορές το υδραυλικό μέρος της ανάρτησης, αλλά εδώ δεν αρκούν οι βασικές γνώσεις και χρειάζεται μια σχετική ειδίκευση. Η συμβουλή είναι να ελέγχουμε το υδραυλικό μέρος να μην έχει διαρροές λαδιού και αν διαπιστώσουμε κάτι τέτοιο τότε ήρθε η ώρα της αντικατάστασης ή της συντήρησης.
Αν αμελούμε να ρυθμίζουμε την οπίσθια ανάρτηση, τότε «δεν θα έχουμε τιμόνι» ή θα γλιστρά το μπροστινό μας στις στροφές. Είπαμε από την αρχή ότι σκοπός μας είναι να κρατάμε σε διαρκή επαφή τα ελαστικά μας με το οδόστρωμα με το βάρος της μοτοσυκλέτας κατανεμημένο μπροστά πίσω συμμετρικά. Αλλωστε το άρθρο αυτό δεν έχει ως κύριο σκοπό την εκπαίδευση σε τεχνικά θέματα, αλλά την ευαισθητοποίηση των μοτοσυκλετιστών να ασχοληθούν λίγο περισσότερο με ό,τι τους κρατά συνέχεια σε επαφή με τον δρόμο.
