Του Θωμά Κακαδιάρη, μοτοσυκλετιστή
Την προηγούμενη Κυριακή είχαμε μείνει στο ότι η λύση στο πρόβλημά μας, δηλ. η βελτίωση της οδικής ασφάλειας των μοτοσυκλετιστών, θα προέκυπτε μέσα από τη γνώση και την εφαρμογή του Ολοκληρωμένου Συστήματος Οδήγησης (*). Θα έπρεπε να μεταφερθεί στην ελληνική πραγματικότητα και αυτό δεν ήταν εύκολο για πολλούς λόγους.
Ανατρέχοντας ιστορικά βλέπουμε ότι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η μοτοσυκλέτα με κάθε της μορφή (δίκυκλη, ασύμμετρο ή συμμετρικό τρίκυκλο κ.λπ.), όπως και το αυτοκίνητο μετέχουν φυσικά όλο και περισσότερο στην καθημερινότητα. Στην πράξη η τρίκυκλη μοτοσυκλέτα σήκωσε το βάρος της ανοικοδόμησης μιας κατεστραμμένης χώρας, τις μεταφορές πραγμάτων και ανθρώπων, αλλά και την ψυχαγωγία τους. Ως μοναδικό μέσον, τις Κυριακές και τις «σχόλες» ήταν τυχερός ο ιδιοκτήτης της διότι είχε… «ρόδα». Μοτοσυκλέτα και αυτοκίνητο εισέρχονται στην ελληνική πραγματικότητα και προσεγγίζονται από τους χρήστες με την ίδια ως σήμερα μέθοδο. Αγοράζουμε, πετάμε τη συσκευασία, τις οδηγίες, την εγγύηση και μετά ρωτάμε κάποιον γνωστό μας, τον οποίο εμπιστευόμαστε ως «master» της τεχνολογίας, για το πώς λειτουργεί το νέο μας απόκτημα – Itisthegreekway. Για δεκαετίες, λοιπόν, οι μοτοσυκλετιστές γεννιόντουσαν στα… πεζοδρόμια, μαθαίνοντας την οδήγηση της μοτοσυκλέτας με… μεταφυσικό τρόπο και θαυμάζοντας αυτούς που πλάγιαζαν στη στροφή μέχρι να ακουμπήσουν το γόνατο κάτω! Ο τρόπος εκπαίδευσης και εξέτασης των υποψηφίων άλλαξε μόλις λίγο πριν το τέλος του 20ού αιώνα.
Αν θελήσουμε να δούμε λίγο καλύτερα την εκπαίδευση των υποψηφίων αναβατών πρέπει να ξεκαθαρίσουμε την έννοια της διδασκαλίας από αυτή της μάθησης, προσδιορίζοντας με ακρίβεια το περιεχόμενο αυτής της εκπαίδευσης. Η διδασκαλία αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο και η μάθηση ατομικό. Η ανάγκη της διάκρισης είναι πολύ σημαντική, διότι έτσι θα προσδιορίσουμε και τη διδακτική που απαιτείται. Να θυμίσουμε εδώ ότι με τον όρο μάθηση εννοούμε το σύνολο των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των συμπεριφορών που αποκτώνται μέσω της κατάλληλης διδασκαλίας. Ο όρος έχει διπλή έννοια και αφορά τόσο στη διαδικασία, όσο και στο αποτέλεσμα! Δυστυχώς, οι επιστήμες που μελετούν και τη διδασκαλία και τη μάθηση, δηλ. η Ψυχολογία και η Παιδαγωγική, απουσιάζουν από τα κέντρα οργάνωσης της εκπαίδευσης των υποψηφίων αναβατών.
Οσον αφορά στη διδασκαλία των γνώσεων έχουμε πλέον πολλές και εντυπωσιακές μεθόδους. Διαλέξεις, οπτικοακουστικό υλικό, βιβλίο, μοντέλα είναι σήμερα το εποπτικό υλικό, το οποίο με πολλή φαντασία μπορεί να δημιουργηθεί και να χρησιμοποιηθεί. Οσον αφορά στις δεξιότητες – και εδώ αναφερόμαστε στις δεξιότητες χειρισμού του οχήματος δηλ. της μοτοσυκλέτας – ανάλογα με την οργάνωση των εκπαιδευτικών κέντρων μπορούμε να τις βελτιώσουμε συστηματικά με ασκήσεις, αλλά και βοηθήματα. Αναφερθήκαμε την προηγούμενη Κυριακή στο γαλλογερμανικό μοντέλο εκπαίδευσης. Σ’ αυτό το μοντέλο οι υποψήφιοι εκπαιδεύονται σε πίστα με ολισθηρό οδόστρωμα και «αράχνες», κυκλικές διαδρομές με ελεγχόμενη ολίσθηση του πίσω τροχού κ.λπ. Η δεξιότητα του χειρισμού της μοτοσυκλέτας τους βελτιώνεται και χειρισμοί όπως η επιτάχυνση, η πέδηση, η χρήση του γυροσκοπικού φαινομένου στην στροφή κ.λπ. αναπτύσσονται σε ένα ασφαλές περιβάλλον και αφού έχουν πληρωθεί αρκετά χρήματα. Μετά έρχεται η οδική συμπεριφορά. Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν. Ποια μέθοδος μπορεί να διδάξει οδική συμπεριφορά και αν τη διδάξει πόσοι θα τη… μάθουν; Αξίζει στο σημείο αυτό να θυμηθούμε τον καταιγισμό των σχολίων «για την έλλειψη παιδείας» που συνοδεύουν τα τροχαία δυστυχήματα στην Ελλάδα. Επιπλέον, την επίμονη – πλην λανθασμένη μετάφραση πολλών φορέων της χώρας μας που μεταφράζουν τον όρο «roadattitude» σε κάτι … ηθικοπλαστικό και οργανώνουν τη δράση τους για περισσότερη οδική ασφάλεια με βάση την προπαγάνδα του «savoir vivre»! Είναι σαφές ότι δεν πρόκειται για τίποτα από όλα τα παραπάνω και ο όρος «road attitude» έχει μια εντελώς διαφορετική έννοια και περιεχόμενο, είναι διδάξιμος και μάλιστα με έναν τρόπο που βασίζεται στα κοινά στοιχεία της ανθρώπινης φύσης όσον αφορά στην αισθησιοκινητική της λειτουργία όταν κινείται. Δεν εξαρτάται από το επίπεδο μόρφωσης ή το φύλο ή την ηλικία ή την καλλιέργεια του υποψηφίου, αλλά από την επαρκή λειτουργία βασικών σωματικών και πνευματικών λειτουργιών, κοινών σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους. Η οδική συμπεριφορά αφορά στην πραγματικότητα στην πιστή εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου ασφαλείας παρόμοιο με αυτό που ακολουθούν οι χειριστές των ασφαλέστερων μέσων μετακίνησής μας, όπως είναι τα αεροπλάνα, τα πλοία και τα τρένα.
Προφανώς και δεν φαντάζεστε ότι οι πιλότοι των αεροσκαφών, οι πλοίαρχοι όλων των πλοίων – και όχι μόνο – και οι μηχανοδηγοί αναλαμβάνουν υπηρεσία κάνοντας ότι έχουν κέφι κάθε φορά και δεν αναφέρομαι στην πλοήγηση, αλλά στην οδήγηση!
Εφαρμόζουν πρωτόκολλα τα οποία περιλαμβάνουν
Α. Ελέγχους καλής λειτουργίας των σκαφών/οχημάτων
Β.Σύστημα επαρκούς παρατήρησης καθ’ όλη τη διάρκεια της κίνησής τους
Γ. Επιμελή προσδιορισμό της θέσης τους ανά πάσα στιγμή
Δ. Διαρκή ρύθμιση της κίνησής τους ανάλογη της φάσης που βρίσκονται
Ε. Εξασφάλιση μηχανισμών υπέρβασης κάθε πιθανού κινδύνου/εμποδίου. Αυτό κάνει τις πτήσεις μας ασφαλείς, τις πλεύσεις μας απολαυστικές και τα ταξίδια μας με τα τρένα ήρεμα και ασφαλή.
Εδώ βρισκόμαστε στο σημείο που πολλοί από σας θα αναρωτηθούν τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη μοτοσυκλέτα και ίσως κάποιοι σκεφτούν ότι στους δρόμους κυκλοφορούν εκατομμύρια ερασιτέχνες οδηγοί πάσης μορφής οχημάτων και αρκετοί επαγγελματίες.
Η σχέση απολύτως αναλογική και αν δεν το γνωρίζετε σας ενημερώνω ότι αυτό το πρωτόκολλο ασφαλείας, η οδική συμπεριφορά (road attitude) εφαρμόζεται από επαγγελματίες του χώρου της μοτοσυκλέτας (και του αυτοκινήτου), διδάσκεται εδώ και χρόνια και υπάρχει και ικανή εξέταση πιστοποίησης του επαρκούς επιπέδου εκμάθησής του.
Για τους αναβάτες μοτοσυκλέτας στην Ελλάδα διδάσκεται από το Ελληνικό Ινστιτούτο Μοτοσυκλέτας ΜΟΤΟΘΕΣΙΣ της Μοτοσυκλετιστικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΜΟΤ.Ο.Ε.) και δεν έχει καμία σχέση με εκπαιδεύσεις πίστας που εξαντλούνται στη βελτίωση των δεξιοτήτων χειρισμού της μοτοσυκλέτας. Προφανώς η δεξιότητα χειρισμού του οχήματος είναι σημαντική, αλλά από μόνη της ούτε ασφαλέστερο το κάνει, ούτε εμπίπτει στον ορισμό της προηγμένης οδήγησης. Χρήσιμες μεν, αλλά αν οι εκπαιδευόμενοι πιθανολογήσουν ότι η εκπαίδευση αυτού του τύπου αρκεί για την ασφάλειά τους γρήγορα θα συναντηθούν με κάποια δυσάρεστη έκπληξη και το χειρότερο αν δεν είναι μοιραία θα οδηγηθούν σε απαξίωση των πέραν του διπλώματος εκπαιδεύσεις (post – licence training) και την ευεργετική τους για την ασφάλεια συμμετοχή.
(Την επόμενη Κυριακή θα δούμε ποιος είναι ο ορισμός της προηγμένης οδήγησης και, το Ολοκληρωμένο Σύστημα Οδήγησης ως πρόταση, η οποία μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα των ατυχημάτων).
