ΑΛΜΥΡΟΣ

Αγροτική νεολιθική κοινότητα τα Ζερέλια

αγροτική-νεολιθική-κοινότητα-τα-ζερέ-851206

O εντοπισμός των διαδοχικών φάσεων κατοίκησης του χώρου των οικισμών Ζερέλια, δηλαδή η καταγραφή της στρωματογραφίας του χώρου ώστε σε συνδυασμό με τα ευρήματα της κάθε φάσης να βγουν ουσιαστικά συμπεράσματα για το χρονικό της κατοίκησης στην περιοχή κατά την προϊστορία, είναι ο βασικός στόχος της αρχαιολογικής έρευνας που πραγματοποιεί από το 2005 ακόμα η ΙΓ’ ΕΠΚΑ στην περιοχή. Τα μέχρι σήμερα ευρήματα παρουσίασε η ομάδα εργασίας της ΙΓ’ ΕΠΚΑ σε ημερίδα που διοργάνωσε πρόσφατα ο δήμος Αλμυρού.
Αρχικά οι στόχοι που τέθηκαν από την ομάδα εργασίας ήταν να αναζητηθούν και να μελετηθούν νέα στοιχεία για τις πρώιμες φάσεις κατοίκησης, αλλά και να διερευνηθούν οι σχέσεις και η επικοινωνία των νεολιθικών οικισμών στην περιοχή. Για το λόγο αυτό το πρόγραμμα αναπτύχθηκε σε δύο άξονες. Αφενός πραγματοποιείται ανασκαφική έρευνα στη θέση Ζερέλια και αφετέρου είναι σε εξέλιξη επιφανειακή έρευνα στην ευρύτερη περιοχή του από τα Ζερέλια μέχρι και το Καρατσάνταγλι.
Με το πέρασμα του χρόνου λοιπόν γύρω από τα Ζερέλια ήδη από τα προϊστορικά χρόνια δημιουργήθηκε ένα ιδιαίτερα ελκυστικό περιβάλλον για τον άνθρωπο, το οποίο συνδύαζε τα καλλιεργήσιμα εδάφη και την εκμετάλλευση του γειτονικού δάσους. Έτσι μια ομάδα νεολιθικών γεωργών και κτηνοτρόφων βρήκε σε αυτό το μέρος τον ιδανικό τόπο για να εγκαταστήσει το χωριό της, περίπου 7.500 χρόνια πριν από σήμερα. Και καθώς όλα άλλαζαν τριγύρω, ενώ το δάσος υποχωρούσε και η πεδιάδα επεκτείνονταν, ενώ οι άνθρωποι γενιά τη γενιά γνώριζαν σιγά – σιγά τα μέταλλα, το εμπόριο και τη γραφή, το χωριό αυτό δίπλα στις λίμνες συνέχισε να υπάρχει για χιλιάδες χρόνια…
Πολύ κοντά στα Ζερέλια, μόλις 800 μ. πιο δυτικά, βρίσκεται ακόμα ένας παρόμοιος προϊστορικός οικισμός, το "Καρατσάνταγλι". Πρόκειται μάλιστα για παλιότερη εγκατάσταση από αυτή στα Ζερέλια. Τα δύο χωριά συνυπήρξαν ως γείτονες για ένα μικρό χρονικό διάστημα, πριν τελικά εγκαταλειφθεί το Καρατσάνταγλι οριστικά. Στο Καρατσάνταγλι τα ευρήματα που συγκεντρώθηκαν περιλάμβαναν, εκτός από την κεραμική, πήλινα ειδώλια, εργαλεία τριβής και εργαλεία κρούσης από πυριτόλιθο και οψιανό, αξίνες και πελέκεις. Σύμφωνα με τις ενδείξεις του επιφανειακού υλικού που συγκεντρώθηκε μέχρι τώρα, πρόκειται για έναν οικισμό που ιδρύθηκε και κατοικήθηκε από αγρότες και κτηνοτρόφους από την Αρχαιότερη μέχρι και τις αρχές της Μέσης Νεολιθικής (7η-6η χιλιετία π.Χ.). Η μαγούλα Ζερέλια είναι ο πλέον γνωστός οικισμός της περιοχής.
Οι λίμνες με το άφθονο νερό, εφόσον υπήρχαν και κατά την προϊστορική περίοδο, πιθανόν να λειτούργησαν ως πόλος έλξης για την εγκατάσταση των πρώτων ανθρώπων εκεί. Αυτό συνέβη περίπου στις αρχές της Μέσης Νεολιθικής περιόδου, δηλαδή περίπου το 5800 π.Χ. Στη συνέχεια τα Ζερέλια κατοικήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της Νεολιθικής και της Εποχής του Χαλκού (6η-4η χιλιετία π.Χ.), αλλά και στα ιστορικά χρόνια, γεγονός που επιβεβαιώνουν τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα της επιφανειακής έρευνας. Το μεγαλύτερο ποσοστό της κεραμικής των Νεολιθικών χρόνων βρέθηκε στο ΝΑ άνδηρο της μαγούλας, ενώ το μεγάλο ποσοστό της κεραμικής της Εποχής του Χαλκού υπήρχε στην κορυφή της μαγούλας και στο ΒΔ της άνδηρο.
Η ανασκαφή που πραγματοποίησε η ΙΓ’ ΕΠΚΑ έφερε στο φως πασσαλότρυπες και ίχνη από πήλινο δάπεδο, που αποδόθηκαν σε πασσαλόπηκτο κτίριο της Πρώιμης Χαλκοκρατίας και της μετάβασης στη Μέση Εποχή Χαλκού (4η-3η χιλιετία π.Χ.), κεραμική και ευρήματα όλων των προϊστορικών και ιστορικών περιόδων, τα οποία έφταναν περίπου μέχρι την κλασική περίοδο καθώς και ένα αργυρό νόμισμα Φωκέων, που χρονολογείται με ακρίβεια στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Από την αποσπασματική εικόνα για την περιοχή προκύπτει ότι σημαντικό μέρος του ύψους της μαγούλας δημιουργήθηκε κατά την εποχή του Χαλκού, χωρίς ακόμα να έχει βρεθεί το ακριβές πάχος των καταλοίπων αυτών.
Παράλληλα σε δύο ανασκαφικές τομές εντοπίστηκε ένας μεγάλος λιθοσωρός. Συνολικά, τα ευρήματα που προέρχονται από τις πέντε ερευνητικές περιόδους στη μαγούλα Ζερέλια αποτελούν τεκμήρια μιας καλά οργανωμένης αγροτικής κοινότητας με πλήρη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων που κατοικείται συνεχόμενα σε όλη τη διάρκεια των νεολιθικών χρόνων (7η-4η χιλιετία π.Χ.). Έτσι λοιπόν τα αγγεία πληροφορούν για την οικοσκευή της, τα πηνία, τα σφονδύλια και τα κουμπιά για την οικοτεχνία της, τα λίθινα και οστέινα εργαλεία για τις δραστηριότητες και τις βοηθητικές εργασίες μέσα και έξω από το σπίτι, οι δε αιχμές των βελών δηλώνουν την ενασχόληση των κατοίκων της με το κυνήγι. Στόχος πλέον των νεότερων ερευνών είναι είτε να εντοπίσουν καινούριους άγνωστους ως τώρα οικισμούς είτε να εστιάσουν στην έρευνα κάποιων από αυτούς είτε να εξετάσουν τις μεταξύ τους σχέσεις και τον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκαν ανά περίοδο στην περιοχή.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου