ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΝΙΚΟΥ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Στο αρχείο του λαϊκού ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου, εκτός από τα διάφορα έγγραφα, δημοσιεύματα και άλλα κατάλοιπα, υπάρχει και ένας αριθμός αρκετών δεκάδων επιστολών που αφορούν τον ίδιο ή την οικογένειά του γενικότερα. Πολλές από αυτές παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και παρέχουν πρωτογενή πληροφόρηση για πτυχές του βίου και του έργου του.
Σε γενικές γραμμές τα γράμματα ετούτα, μπορούν να διαχωριστούν, ανάλογα με το περιεχόμενο, την προέλευση, αλλά και το σκοπό της αποστολής τους, στις πιο κάτω κατηγορίες:
Α) Επιστολές του αδερφού του ζωγράφου, Κώστα, πολεμιστή των Βαλκανικών πολέμων προς την οικογένειά του, τις οποίες έχουμε παρουσιάσει τον Οκτώβριο του 2012 σε αφιέρωμα για την συμπλήρωση 100 χρόνων από εκείνα τα σπουδαία ιστορικά γεγονότα.
Β) Επαγγελματικές επιστολές που αφορούν ζητήματα εργασίας ή άλλων υποθέσεων του ναυπηγείου.
Γ) Επιστολές που έχουν σχέση με την αλιευτική δραστηριότητα του Ν. Χριστόπουλου
Δ) Προσωπικές ή οικογενειακές επιστολές που αναφέρονται σε διάφορα ζητήματα
Ε) Επιστολές προς το ζωγράφο Ν. Χριστόπουλο. Αυτές ανήκουν αποκλειστικά στην περίοδο 1956-1967 και κάνουν λόγο για την καλλιτεχνική του λαϊκή δημιουργία.
Δημοσιευμένες οι περισσότερες στον 14ο τόμο του περ. «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» (Λάρισα 1987), χωρίζονται σε τρεις ενότητες: Ευχαριστήρια από δωρεές πινάκων, σχετικές με συμμετοχές σε εκθέσεις και διάφορες άλλες που αφορούν τον λαϊκό ζωγράφο και το έργο του. Πολλές από αυτές υπογράφονται από καταξιωμένες προσωπικότητες και γνωστούς φορείς της τέχνης και του πνεύματος.
Ενδιαφέρουσες κάρτες
Στις επιστολές που έχουν ως αποδέκτη το Νίκο Χριστόπουλο, εντάσσονται και οχτώ μικρές καρτούλες – επισκεπτήρια (καρτ-βιζιτ) που περιέχουν ευχές με αφορμή κάποια γιορτή ή ευχαριστίες για προηγούμενη προσφορά του παραλήπτη. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο γεγονός ότι οι έξη από αυτές ανήκουν σε πρόσωπα των τοπικών αρχών (πολιτικών, θρησκευτικών, λιμενικών) με τα οποία ο Ν. Χριστόπουλος είχε φιλικές γνωριμίες, ως ένας γνωστός, ενεργός πολίτης στην κοινωνία του Βόλου, καταξιωμένος επαγγελματίας και σπουδαίος λαϊκός ζωγράφος στα τέλη του βίου του, αφού τα συγκεκριμένα επισκεπτήρια χρονολογούνται από το Μεσοπόλεμο ως τα μέσα της δεκαετίας του ΄60.
Τρείς κάρτες έχουν αποστολέα τον Μητροπολίτη Δημητριάδος Γερμανό, μία τον Δήμαρχο Βόλου Σπύρο Σπυρίδη, ενώ άλλες δύο ανήκουν στον Λιμενάρχη και Υπολιμενάρχη Βόλου στα 1961. Αλλά και οι υπόλοιπες δύο προέρχονται από γνωστά πρόσωπα της κοινωνίας του Βόλου. Αξίζει νομίζω να παρουσιάσουμε αυτή τη «συνοπτική» μορφή αλληλογραφίας προς το Νίκο Χριστόπουλο, καθώς πληροφορούμαστε τις «υψηλές» γνωριμίες του αλλά και την αποδοχή του ως άνθρωπο και λαϊκό καλλιτέχνη.
Χριστόπουλος και Γερμανός
Η οικογένεια Χριστόπουλου ως βαθειά θρησκευόμενη, είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με τον Μητροπολίτη Δημητριάδος, Γερμανό Μαυρομμάτη. Οπως γνωρίζω από την προφορική οικογενειακή παράδοση, ο Δεσπότης επισκέπτονταν τακτικά τα Πευκάκια αποδεχόμενος πρόσκληση για γεύμα και καφέ και μάλιστα πολλές φορές προσεύχονταν στο μικρό παρεκκλήσιο του Αγ. Χαραλάμπου, στο σπίτι της οικογένειας, που διατηρείται ακόμη. Οι Χριστόπουλοι, το 1923 ακολούθησαν το παλαιό ημερολόγιο, αλλά δεν διέκοψαν τις επαφές με τον Γερμανό, οι οποίες θα πρέπει να συνεχίστηκαν πυκνότερες και μετά την προσχώρηση του, το 1935,στους παλαιοημερολογίτες – για τους δικούς του προσωπικούς λόγους. Οπως γνωρίζουμε ο Μητροπολίτης Γερμανός υπήρξε μια ηγετική αλλά άκρως αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, αφού οι πολλαπλές του ικανότητες ως ιεράρχη υπερκαλύπτονταν από την άμετρη φιλοδοξία του που στόχευε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Αποδεικτικά της μακροχρόνιας γνωριμίας του Ν. Χριστόπουλου ( και των αδελφών του) με τον Γερμανό αποτελούν οι τρεις καρτούλες του Μητροπολίτη με ευχές. Χρονικά προσδιορίζεται μόνο η μία από αυτές που φέρει τη χρονολογία 1932, ενώ και οι άλλες πιθανόν να μην απέχουν και πολύ από την παραπάνω αναγραφή. Και στις τρείς υπάρχει στο μέσον με κεφαλαία γράμματα: + Ο Δημητριάδος Γερμανός, τα οποία στην χρονολογημένη κάρτα διαφέρουν από τις άλλες δύο, όντας πιο ευμεγέθη. Σε τούτη, κάτω από τον τίτλο και το όνομα του Μητροπολίτη σημειώνεται : « Αίσιον και ευτυχές τον νέον έτος 1932».
Στην δεύτερη διαβάζουμε: «Κον Ν. Χριστόπουλον + Ο Δημητριάδος Γερμανός ευχαριστεί εγκαρδίως δι’ ευχάς». Και στην τρίτη: «Κον Νικόλαον Χριστόπουλον. Ο Δημητριάδος Γερμανός έτη πολλά και ευτυχή». Ολες οι καρτούλες είναι ευχαριστήριες σε πρωτοχρονιά ή άλλες γιορτές και μάλλον πρόκειται -όπως δείχνεται στη μία- για ανταπόδοση ευχών από τον ιεράρχη προς τον Χριστόπουλο. Οι γραφικοί χαρακτήρες και στις τρείς κάρτες διαφέρουν, γραμμένες προφανώς από τους ιερείς ή τους υπαλλήλους της γραμματείας της Μητρόπολης, που διεκπεραίωσαν την αλληλογραφία.
Γνωριμίες με πολιτικά πρόσωπα
Η οικογένεια Χριστόπουλου συνδέονταν με στενούς δεσμούς με εκείνη των Τοπάληδων, των γνωστών πολιτικών του Βόλου. Η μητέρα του ζωγράφου είχε μεγαλώσει ως «ψυχοκόρη» στο Τοπαλαίικο αρχοντικό της Μακρινίτσας, όταν ορφάνεψε μικρή και την κακομεταχειρίζονταν ο πατριός της. Ο ίδιος ο Ν. Χριστόπουλος υπήρξε επιστήθιος φίλος του Κωστή Τοπάλη, βουλευτή και υπουργού, από τον οποίο μάλιστα γνώρισε και τον ποιητή Γεώργιο Δροσίνη. Η τριμελής παρέα ψάρευε πολλές φορές μαζί στον Παγασητικό, τα καλοκαίρια της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, τότε που ο ποιητής, γαμπρός του άρχοντα Κασσαβέτη, διέμενε στη Ζαγορά και το Χορευτό. Βέβαια ο Ν. Χριστόπουλος και η οικογένεια του υπήρξαν θερμοί υποστηρικτές του Τοπαλικού τοπικού κόμματος, όπως καταγράφεται σε κάποια σημεία των απομνημονευμάτων του ζωγράφου. Ο Κ. Τοπάλης απεβίωσε σε ηλικία μόλις 48 ετών το 1915,δίχως να αφήσει απογόνους και η ηγεσία του τοπικού κόμματος πέρασε στους αδερφούς Σπύρο και Κώστα Σπυρίδη, με τους οποίους όπως φαίνεται είχε επίσης γνωριμία ο Χριστόπουλος.
Η παρακάτω κάρτα από το γραφείο του Σπύρου Δ. Σπυρίδη αποτελεί ευχαριστήριο σε κάποιο δώρο του Χριστόπουλου, σύμφωνα με όσα αναγράφονται στο πίσω μέρος της: «Παρελήφθησαν τα ψάρια κι εδόθησαν εις οικίαν. Ο κ. Σπύρος απουσιάζει εις Αθήνας. Ευχαριστούμεν θερμώς – Εκ του γραφείου 8/7/19». Ο Σπύρος Σπυρίδης, διετέλεσε αργότερα δήμαρχος Παγασών (από το 1925 έως το 1929), ενώ ο αδερφός του ο Κώστας διέγραψε μια σπουδαία πολυετή παρουσία στην κεντρική πολιτική σκηνή ως βουλευτής και υπουργός (κυρίως οικονομίας) βενιζελικών κυβερνήσεων από το 1912 έως το 1930, για να εκλεγεί στη συνέχεια και αυτός Δήμαρχος Βόλου (1934-1938).
Λιμενάρχες θαυμαστές του έργου του
Οι Χριστόπουλοι ως ιδιοκτήτες του μοναδικού ναυπηγείου στο Βόλο και τη γύρω περιοχή, ήταν ευνόητο να έχουν επαφές με το Λιμεναρχείο Βόλου, ως επιχείρηση εντός της ζώνης του λιμένος, άμεσα ελεγχόμενη από αυτό. Οταν δε ο Ν. Χριστόπουλος καταπιάστηκε με τη ζωγραφική, ανάμεσα στις άλλες παρουσιάσεις του έργου του, συμμετείχε και σε εκθέσεις, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της ετήσιας τότε «Ναυτικής Εβδομάδας» που διοργανώνονταν με την πρωτοβουλία του τοπικού Λιμεναρχείου. Εκείνα τα χρόνια – τέλη δεκαετίας του ΄50 έως τα μέσα της δεκαετίας του 60 – έτυχε να διατελέσουν Λιμενάρχες αξιόλογοι και καλλιεργημένοι αξιωματικοί με φιλότεχνη διάθεση που εκτίμησαν και θαύμαζαν το έργο του Χριστόπουλου, όπως ο Χρ. Κάτρης και ο Αλκ. Σκιαδάς (που έφτασαν ως τις ανώτατες βαθμίδες και την ηγεσία του σώματος).Η προσωπική κάρτα του λιμενάρχη Βόλου υποπλοιάρχου Χρ. Κάτρη, αποδεικνύει αυτή την εκτίμηση μαζί με τις θερμές ευχαριστίες σε δώρο που του προσέφερε ο ζωγράφος, αλλά κι ευχές για τον καινούργιο χρόνο.
«Μπάρμπα – Νικόλα σε ευχαριστώ πολύ για το ωραίο δώρο σου και σου εύχομαι αίσιον και ευτυχές το νέον έτος. 28/12/61».
Ανάλογα ήταν τα αισθήματα για το έργο του Χριστόπουλου και του υπολιμενάρχη Βόλου, εκείνη τη περίοδο, Αρ. Τζάνου, στον οποίο επίσης, όπως φαίνεται, είχε προσφέρει κάποιο μικρό πίνακα ο λαϊκός ζωγράφος:
«Βόλος 22-5-61 Αγαπητέ μου μπάρμπα – Νικόλα. Σ’ ευχαριστώ πολύ θα σε θυμάμαι για πάντα. Ολως υμέτερος (υπογραφή)». Τα ειλικρινή αισθήματα και των δύο αξιωματικών είναι νομίζω καταφανή.
Να σημειώσουμε ότι στο αρχείο επιστολών υπάρχουν και επιστολές των λιμεναρχών Βόλου Αλκ. Σκιαδά και Α.Καμουζάκη.
Συγγενείς και φιλότεχνοι
Ευχετήρια καρτούλα για την ονομαστική γιορτή του Νίκου Χριστόπουλου αποστέλλει ο «Αθανάσιος Συλβέστρος, ιδιοκτήτης φορτηγίδων – φορτοεκφορτωτης», γαμπρός σε αδερφή του αποδέκτη.
Στο μπροστινό μέρος, πάνω από το όνομα και την επαγγελματική ιδιότητα του αποστολέα γράφει: «Νικόλαον Αθ. Χριστόπουλον. Ναυπηγείον Πευκάκια» και στην πίσω όψη: «Αγαπητέ αδελφέ Νικολάκη. Δια την ονωμαστικήν σου εορτήν, ευχόμεθα Χρόνια πολλά 7/12/39 Παλαιόν ημερολόγιον».
Ο γνωστός έμπορος του Βόλου και φιλότεχνος Φ.Κουτσίνας και η σύζυγός του (που υπογράφει και την παρακάτω κάρτα) υπήρξαν θαυμαστές και τακτικοί επισκέπτες του Νίκου Χριστόπουλου.
Υπήρξε ιδιαίτερη εκτίμηση εκατέρωθεν και το ζεύγος Κουτσίνα, όπως φαίνεται στη κάρτα, φρόντιζε με ευγενή αισθήματα να ανταποδώσει, κάποια προσφορά πίνακα από μέρους του ζωγράφου:
«Αγαπητέ καπετάν Νικόλα. Κάθε φορά που σας επισκεπτόμαστε μα δίνει μεγάλη χαρά. Ελπίζω αυτά να σας αρέσουν και να τα φορέσετε με υγεία και χαρά. Θα ξαναπεράσουμε να σας δούμε σύντομα.Τ.Κουτσίνα».
Θα επανέλθουμε με άλλες ενδιαφέρουσες επιστολές προς το λαϊκό ζωγράφο (και όχι μόνο) Νίκο Χριστόπουλο.
