Παράνομη αλιεία και ανεμότρατες
Το φαινόμενο της παράνομης αλιευτικής δραστηριότητας με τις ανεμότρατες που «σάρωναν» τον Παγασητικό στις αρχές του 1936, είχε πάρει, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, επικίνδυνες διαστάσεις, προκαλώντας τις έντονες διαμαρτυρίες των παράκτιων αλιέων της περιοχής, προς το λιμεναρχείο Βόλου. Η απουσία, λόγω συντήρησης, του καταδιωκτικού σκάφους για το λαθρεμπόριο (που επιλαμβάνονταν και της παράνομης αλιείας) άφηνε το πεδίο ελεύθερο στις ανεμότρατες, μιας και δεν υπήρχε διαθέσιμο άλλο πλωτό μέσον για μια, στοιχειώδη έστω, αστυνόμευση.
Το τοπικό λιμεναρχείο προσπαθούσε, στο μέτρο του δυνατού, να επιβάλλει την νομιμότητα, καταθέτοντας επιπλέον άμεσο αίτημα προς το αρμόδιο υπουργείο για την αποστολή άλλου πλοίου δίωξης, όπως και για τη θεαματική αύξηση ποινών και προστίμων ώστε να αποθαρρύνονται οι επίδοξοι λαθραλιείς.
Ακραία περίπτωση αυτοδικίας
Η υπέρβαση των επιτρεπομένων ορίων αλιείας από τις ανεμότρατες δεν περιορίζονταν μόνο στα νερά του Παγασητικού. Το ίδιο φαινόμενο παρουσιάζονταν επίσης οξυμένο και σε άλλες θάλασσες δημιουργώντας ανάλογα προβλήματα, που προκαλούσαν την οργή των ντόπιων μικροψαράδων, καθώς η αλίευση πραγματοποιούνταν παράνομα κοντά στις ακτές. Κι αφού οι προσπάθειες των αρμόδιων αρχών, τελωνειακών και λιμενικών, δεν έφεραν αποτέλεσμα, με τον περιορισμό έστω της παρανομίας, σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις οι θιγόμενοι παράκτιοι ψαράδες αποφάσισαν να πάρουν το νόμο στα χέρια τους, προβαίνοντας σε ανεπίτρεπτες πράξεις αυτοδικίας με τραγικά ενίοτε αποτελέσματα, όπως το παρακάτω συμβάν στην περιοχή των Ωρεών.
Ενας ντόπιος ψαράς μην αντέχοντας να βλέπει την καθημερινή ασυδοσία με τις ανεμότρατες να «τραβάνε» κοντά στις ακτές παραβιάζοντας κατάφορα την προβλεπόμενη από το νόμο απόσταση, πυροβόλησε για εκφοβισμό, όπως είπε, τραυματίζοντας όμως θανάσιμα τον κυβερνήτη του αλιευτικού, που εξέπνευσε στο νοσοκομείο του Βόλου, όπου μεταφέρθηκε. Το ακραίο συμβάν είχαμε μνημονεύσει σε παλιότερο άρθρο μας με τίτλο «Δυστυχήματα ψαράδων» στις 18/12/2011.
Αλλά αξίζει νομίζω να το υπενθυμίσουμε μιας κι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα για την τροπή που μπορεί να πάρουν τα πράγματα όταν δεν επιβάλλεται από τις αρχές η νομιμότητα και οι άνθρωποι προβαίνουν εν θερμώ σε ενέργειες εκδίκησης:
«Φόνος κυβερνήτου αλιευτικού. Επυροβολήθη, ενώ αλίευε παρανόμως. Την πρωίαν χθες εξέπνευσέν εις το Δημοτικόν μας Νοσοκομείον όπου είχε μεταφερθή βαρέως τραυματισμένος ο Ε. Σωτηράκης κυβερνήτης του αλιευτικού πετρελαιοκίνητου Άγιος Νικόλαος, ιδιοκτησίας του Π. Κουκιά. Κατά πληροφορίας παρασχεθείσας εκ του λιμεναρχείου, η υπόθεσις του θανάτου του κυβερνήτου του αλιευτικού έχει ως εξής: την 4ην μ.μ. προχθές το πετρελαιοκίνητον Αγιος Νικόλαος πλέον έξωθι των Ωρεών κατηυθύνθη προς την θέσιν Αγράμπελη, ζώνην εις την οποίαν είχε απαγορευθή δια νόμου η αλιεία. Παρά την υφισταμένην όμως απαγόρευσιν το πετρελαιοκίνητον ήρχισεν αλιεύον εις τα ύδατά της εν λόγω περιοχής. Η παράνομος αυτή πράξις του αλιευτικού εγένετο αντιληπτή εκ της ξηράς, οπόθεν και ερρίφθησαν κατά του πλοιαρίου, πυροβολισμοί δι΄ όπλου, εκ των ριφθεισών δε σφαιρών ετραυματίσθη βαρέως ο κυβερνήτης Ε. Σωτηράκης. Κατόπιν τούτου το αλιευτικόν έπλευσεν εις Βόλον μεταφερθέντος του τραυματίου προς νοσηλείαν εις το Αχιλλοπούλειον Νοσοκομείον, όπου ως ανωτέρω γράφομεν, υπέκυψεν εις τα τραύματά του.Το λιμεναρχείον δεν ανακοινοί τί το κατηγορηματικόν περί των ατόμων τα οποία επυροβόλησαν, καθόσον εκ των μέχρι τούδε γενομένων ανακρίσεων ουδέν εγνώσθη σχετικώς» (15/9/36 Ταχυδρόμος).
Το λιμεναρχείο Βόλου απέστειλε αξιωματικό στον τόπο του τραγικού συμβάντος για την διεξαγωγή ανακρίσεων. Αν και αρχικά πιθανολογούνταν ότι οι πυροβολισμοί ήταν αποτρεπτικοί και ρίχτηκαν από τους τοπικούς τελωνοφύλακες, άμεσα αποκαλύφθηκε η ταυτότητα του δράστη: επρόκειτο για ψαρά τράτας που προέβη στην ακραία πράξη από επαγγελματική αντιπαράθεση, καθώς έβλεπε την ανεμότρατα να ψαρεύει παράνομα, ανενόχλητη, κάτι που όπως φαίνεται αποτελούσε καθημερινή κατάσταση.
Διαβάζουμε σχετικά:
«Ο φόνος του αλιέως. Συνελήφθη ο δράστης. Ελήφθη χτες τηλεγράφημα εις το ενταύθα λιμεναρχείον αποστάλεν υπό του μεταβάντος επί τούτου εις Ωρεούς αρχικελευστή κ. Αθ. Καλλιάρη δια του οποίου γνωρίζεται ότι διελευκάνθη πλήρως η υπόθεσις που προ ημερών λαβόντος χώραν φόνου του κυβερνήτου του πετρελαιοκίνητου αλιευτικού Άγιος Νικόλαος Ελ. Σωτηράκη. Ο δράστης του φόνου συνελήφθη, είνε αλιεύς και ονομάζεται Λιβανός, ωμολόγησε δε ότι αυτός επυροβόλησε κατά του αλιευτικού, καθ’ ην ώραν ηλίευε τούτο εις απηγορευμένην ζώνην. Εκ των ανακρίσεών του εν αρχή αναφερομένου λιμενικού αξιωματικού εξάγεται ότι ο φόνος οφείλεται εις επαγγελματικήν αντιζηλίαν» (Ταχυδρόμος 18/9/1936).
Την επομένη (19/9) στην ίδια εφημερίδα δημοσιεύεται ανταπόκριση από την Χαλκίδα όπου μεταφέρθηκε ο δράστης στον εισαγγελέα και στην απολογία του κατέθεσε και τα εξής:
«Ψαρεύαμε με την τράτα μας εις τον κόλπον τον Ωρεών, όπου είδαμε να έρχεται η ανεμότρατα να ψαρεύη. Επειδή η ανεμότρατα απαγορεύεται να ψαρεύη αυτού, συνέστησα εις τον πλοίαρχόν της να παύση να ψαρεύση, ούτος όμως εξηκολούθησε το ψάρεμα. Τότε πήρα το δίκανο και επυροβόλησα εις τον αέρα. Ατυχώς η σφαίρα βρήκε τον Σωτηράκη, ο οποίος εφονεύθη και έναν ναύτη ο οποίος ετραυματίσθη. Μετανοώ δια την πράξην μου διότι χωρίς να θέλω έγινα φονηάς και έκλεισα το σπίτι μου».
Η όξυνση της αντιπαράθεσης από την παράνομη αλιευτική δραστηριότητα των ανεμοτρατών οδηγούσε και σε ακραίες καταστάσεις. Ενα ακόμη τέτοιο πρωτοφανές γεγονός συνέβη και στην περιοχή της Αρκίτσας τον Ιανουάριο του 1960, όταν παράκτιοι ψαράδες της περιοχής προέβησαν σε «βομβιστική ενέργεια» ρίχνοντας δυναμίτη σε ανεμότρατα που βυθίστηκε, ευτυχώς χωρίς να υπάρξουν θύματα. Από τις ανακρίσεις προέκυψε ότι και αυτή η ακραία πράξη οφείλονταν στη συνεχή αντιπαράθεση των ψαράδων τις περιοχής με τις ανεμότρατες που παραβίαζαν τα όρια δικαιοδοσίας τους, προσεγγίζοντας τις ακτές.
Οι κρατικές υπηρεσίες καλύπτουν
Ενα χρόνο νωρίτερα – καλοκαίρι του 1935 – στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων επισημαίνουμε δύο ενδιαφέροντα δημοσιεύματα που καταγράφουν άλλο ένα πρωτοφανές επεισόδιο με βολιώτικη ανεμότρατα που ψάρευε παράνομα στην περιοχή της Αταλάντης και μάλιστα με τη «συμμετοχή» κρατικών υπαλλήλων της Δίωξης Λαθρεμπορίου και Λαθραλιείας, ενώ άλλοι συνάδελφοί τους καταδίωκαν! Μάλιστα το πρόσωπο που επέβαινε ήταν γνωστός παρακρατικός της εποχής που διώκονταν για κακουργηματικές πράξεις! Καταστάσεις που αποκαλύπτουν το διαβρωμένο κρατικό μηχανισμό και το νοσηρό κλίμα που επικρατούσε και αναπόφευκτα οδήγησαν στην δικτατορία Μεταξά.
Ας δούμε το πρώτο δημοσίευμα με τον πομπώδη τίτλο:«Πραγματική ναυμαχία παρά την Αταλάντην».
Οπου καταγράφεται το «πολεμικό» συμβάν:
«Χαλκίς 6 – Πραγματική ναυμαχία συνήφθη σήμερον το απόγευμα μεταξύ οργάνων της υπηρεσίας διώξεως λαθρεμπορίου και αλιέων, αλιευόντων παρανόμως με ανεμότραταν έναντι της Αταλάντης. Η «ναυμαχία» διήρκεσε περί τας δύο ώρας, ερίφθησαν κατ’ αυτών σαράντα πυροβολισμοί δι’ όπλων γκρά. Τελικώς οι αλιείς παρεδώθησαν, η δε ανεμότρατα ωδηγήθη εις Βόλον. Εξ άτομα τα οποία επέβαινον εις την ανεμότραταν συνελήφθησαν. Εγνώσθη ότι την ανεμότραταν εκυβέρνα ο Σουλιώτης, γνωστός από την δικήν της απόπειρας, ο οποίος είνε υπάλληλος της υπηρεσίας διώξεως του λαθρεμπορίου». (Ταχυδρόμος 6/8/1935).
Οπως φαίνεται ο συγκεκριμένος υπάλληλος της δίωξης λαθρεμπορίου επιβιβάστηκε στην ανεμότρατα ώστε αυτή να αλιεύει παράνομα δίχως τον κίνδυνο σύλληψης και με αντάλλαγμα ικανό μερίδιο από την πιθανότατα πλούσια ψαριά. Ατυχώς, η προσπάθεια του έγινε αντιληπτή από τους συναδέλφους του και επακολούθησε η «ναυμαχία» που περιγράφεται στο δημοσίευμα. Δεν γνωρίζουμε βέβαια αν επέβαλε στον κυβερνήτη της ανεμότρατας την παράνομη αλίευση ή η συνεργασία υπήρξε προϊόν συναλλαγής με στόχο το κοινό όφελος.
Ο υπάλληλος της δίωξης όμως δεν ήταν ένα τυχαίο πρόσωπο. Επρόκειτο για τον Γ. Σουλιώτη, βασικό στέλεχος της ομάδας που οργάνωσε την απόπειρα δολοφονίας του Ελ. Βενιζέλου στη Λεωφόρο Κηφισίας στις 6 Ιουνίου του 1933. Οπως όλοι οι συμμετέχοντες σε αυτή την ενέργεια (εμπλέκονταν πολιτικά πρόσωπα, υψηλόβαθμοι αστυνομικοί, ενώ ο αρχιεκτελεστής ήταν ο πρώην λήσταρχος Καραθανάσης) και ο Σουλιώτης τελικά δεν καταδικάστηκε αφού η δίκη του δεν ολοκληρώθηκε ποτέ με την αλλαγή της πολιτικής κατάστασης, έπειτα από το αποτυχημένο κίνημα των Πλαστήρα – Βενιζέλου τον Μάρτιο του 1935.
Οι υπαίτιοι όχι μόνο δεν πλήρωσαν αλλά αποκαταστάθηκαν και σε κρατικές θέσεις συνεχίζοντας τις παραβατικές συμπεριφορές -όπως σε τούτη την περίπτωση- αφού διέθεταν κυβερνητική κάλυψη. Το παρακράτος σε όλο του το μεγαλείο!
Χαμένος από την υπόθεση βρέθηκε ο ιδιοκτήτης της ανεμότρατας από την ποινή που επιβλήθηκε σε αυτόν και το σκάφος του για παράνομη αλιεία. Οπωσδήποτε και ήταν συνυπεύθυνος για ό,τι έγινε αλλά για τον επίορκο κρατικό υπάλληλο ούτε γίνεται λόγος.
Δύο μέρες αργότερα σε άλλο δημοσίευμα για το ίδιο ζήτημα όπου η συλληφθείσα ανεμότρατα χαρακτηρίζεται ως «ηρωική» -δίχως να δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός- πληροφορούμαστε την κατάληξη του πρωτοφανούς γεγονότος:
«Ο κυβερνήτης της ηρωικής ανεμότρατας. Μετεφέρθη χθες ενταύθα ο Α. Τσούμας, ιδιοκτήτης ανεμότρατας της οποίας το πλήρωμα συνήψε προ τριημέρου παρά την Αταλάντην όπου ηλίευε παρανόμως, πραγματικήν μάχην μετά των οργάνων διώξεως λαθρεμπορίου, παραδοθέν εν τέλει. Εις τούτον υπεβλήθη υπό του κ. λιμενάρχου πρόστιμον 3ων χιλιάδων δραχμών και απαγόρευσις αλιείας επί ένα μήνα. Ο Τσούμας ερωτηθείς εάν πράγματι επέβαινε της ανεμότρατας ο υπάλληλος διώξεως λαθρεμπορίου Σουλιώτης επιβεβαίωσεν τούτο» (Ταχυδρόμος 8/8/1935).
Περιστατικά όπως το παραπάνω καταμαρτυρούν, πως η αναποτελεσματική δίωξη του φαινομένου της λαθραλιείας οφείλονταν, πέρα από τις άλλες αιτίες που αναφέραμε, (έλλειψη μέσων και προσωπικού, μικρές ποινές και πρόστιμα) και σε τέτοιου είδους ανέντιμες συνεργασίες.
