Γρηγόρης Καρταπάνης: Το ημερολόγιο της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών

γρηγόρης-καρταπάνης-το-ημερολόγιο-τη-611242

Αφιερωμένο στο λαϊκό ζωγράφο Ν. Χριστόπουλο για τα 50 χρόνια από το θάνατό του

Τη χρονιά που μόλις έφτασε, συμπληρώνονται 50 χρόνια από το θάνατο του λαϊκού ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου (1880-1967). Με αφορμή αυτή την επέτειο η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών αποφάσισε την έκδοση ημερολογίου, αφιερωμένου στη μνήμη του. Η Πρόεδρος της ΕΘΕ κ. Μηλίτσα Καραθάνου, έπειτα από την επισήμανση του γράφοντα για το επικείμενο γεγονός και την ενδεχόμενη προοπτική κάποιων εκδηλώσεων, κατέθεσε συγκεκριμένη πρόταση, δηλ. την έκδοση ημερολογίου, η οποία έγινε ομόφωνα αποδεκτή από το Διοικητικό Συμβούλιο. Άλλωστε ο Ν. Χριστόπουλος συγκαταλέγεται στις σημαντικές προσωπικότητες της Μαγνησίας και το έργο του αποτελεί σημείο αναφοράς για τον τόπο και τη λαϊκή δημιουργία γενικότερα. Η αξία του έχει εδώ και δεκαετίες επισημανθεί από έγκριτους μελετητές της λαϊκής τέχνης και όχι μόνο, με τη δημοσίευση εμπεριστατωμένων άρθρων και μελετών. Παρ’ όλα αυτά, αν και φτάνουμε στον μισό αιώνα από την αποδημία του καλλιτέχνη, το έργο του δεν έχει την αναγνωρισιμότητα που του αξίζει, ως προϊόν γνήσιας λαϊκής φλέβας. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει η έκδοση του ημερολογίου της ΕΘΕ.

***

Η έκδοση όμως δεν θα πραγματοποιούνταν χωρίς την υλική συνδρομή ευαισθητοποιημένων χορηγών που αφουγκράζονται την ανάγκη προώθησης τέτοιων πολιτιστικών εγχειρημάτων, που προβάλλουν τον τόπο μας, ακόμη και στους σημερινούς δύσκολους καιρούς που όλοι βιώνουμε, και συνέβαλαν με προθυμία στην υλοποίηση της. Ο πολιτιστικός φορέας Μαγνήτων Κιβωτός της Ιεράς Μητρόπολης Δημητριάδος, ο Οργανισμός Λιμένος Βόλου και το Επαγγελματικό και Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Μαγνησίας συνέδραμαν ουσιαστικά στην ολοκλήρωση της προσπάθειας. Γι’ αυτό και από τούτη τη θέση εκφράζονται οι από βάθους καρδιάς ευχαριστίες προς τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δημητριάδος κ.κ Ιγνάτιο, Πρόεδρο της Μαγνήτων Κιβωτού, τον πρόεδρο του ΟΛΒ κ. Θρ. Σταυριδόπουλο και τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου κ. Αρ. Μπασδάνη.

***

Αφότου λοιπόν αποφασίστηκε η συγκεκριμένη έκδοση, η γενική επιμέλεια και το στήσιμο του ημερολογίου ανατέθηκε από το Δ.Σ της ΕΘΕ, στο μέλος της Αλέξανδρο Καπανιάρη που με προθυμία ανταποκρίθηκε στην ανάληψη της προσπάθειας. Συγκέντρωσε το υλικό που του παραχωρήθηκε, το οποίο θα μπορούσε να κάνει πιο αντιπροσωπευτικό για τον τιμώμενο, αλλά και ελκυστικό για τον αναγνώστη το ημερολόγιο. Τη φιλολογική επιμέλεια των κειμένων είχε όπως πάντα στις εκδόσεις της ΕΘΕ ο έγκριτος φιλόλογος και γραμματέας της, Γιώργος Κοντομήτρος, ενώ η καλλιτεχνική φροντίδα ανήκει στην Ειρήνη Παπαδοπούλου. Η εκτύπωση πραγματοποιήθηκε στις εκδόσεις Παλμός του Ηρακλή Γαρυφαλλογιάννημε τον οποίο η ΕΘΕ έχει συνεργασία πολλών χρόνων και τον εμπιστεύεται απόλυτα για τις εκδόσεις της.

***

Ο τίτλος του ημερολογίου είναι «Νικόλαος Α. Χριστόπουλος. Ο τελευταίος γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης της Μαγνησίας» προσεκτικά διατυπωμένος από τον επιμελητή ώστε να παρουσιάζει επακριβώς την πραγματικότητα. Το εξώφυλλο κοσμεί μακρόστενος πίνακας του ζωγράφου που απεικονίζει οκτώ ιστιοφόρα διαφόρων τύπων και μεγεθών. Το έργο αρχίζει από το οπισθόφυλλο και καταλήγει στο εξώφυλλο σε πρωτότυπη παρουσίασή του. Πρόκειται για έναν από τους πιο εντυπωσιακούς κι ελκυστικούς πίνακες του Χριστόπουλου. Το εσώφυλλο και η πρώτη σελίδα καλύπτονται από πίνακα που απεικονίζει τη γοργόνα ανάμεσα σε δύο ιστιοφόρα αναπαριστώντας το μύθο για το αν ζει ο Μεγαλέξανδρος. Το ίδιο συμβαίνει και στο εσωτερικό του οπισθόφυλλου με την τελευταία σελίδα.

***

Στο πρώτο μέρος του ημερολογίου και έπειτα από τη φωτογραφία του ζωγράφου στο εργαστήρι του σε ώρα δημιουργίας, περιλαμβάνονται κείμενα του τόμου. Προηγούνται ο πρόλογος της προέδρου της ΕΘΕ κ. Μηλίτσας Καραθάνου, ο χαιρετισμός του Μητροπολίτη Δημητριάδος κ.κ Ιγνάτιου και ο αντίστοιχος του προέδρου του ΟΛΒ κ. Θρ. Σταυριδόπουλου.

Τα κυρίως κείμενα που παρουσιάζουν το ζωγράφο και το έργο του είναι:

– Αλέξανδρος Καπανιάρης: «Νίκος Χριστόπουλος ο τελευταίος λαϊκός καλλιτέχνης της Μαγνησίας» σελ. 14-19

– Μάγδα Κουμπαρέλου (ιστορικός τέχνης): «Νικόλαος Χριστόπουλος (1880-1967)» σελ. 20-24

– Κίτσος Μακρής: «Νικόλαος Χριστόπουλος – ο ζωγράφος του ταρσανά» σελ. 25-27 – Κίτσος Μακρής: «Τα ταξίδια του αταξίδευτου» σελ. 28-31. Να επισημάνουμε ότι τα δύο κείμενα του Κίτσου Μακρή είναι τα πρώτα που γράφτηκαν για τον Χριστόπουλο και το έργο του. Πρωτοδημοσιεύτηκαν στο περ. Ζυγός τ. 32, Απρίλιος 1958 και στην εφ. «το Βήμα» στις 11/12/1960 αντίστοιχα. Το δεύτερο συμπεριλήφθη και στον τόμο: Κίτσος Μακρής «Βήματα» εκδ. Κέδρος 1979, σελ. 62-65 – Γρηγόρης Καρταπάνης: «Από τα ανέκδοτα απομνημονεύματα του Βολιώτη λαϊκού ζωγράφου Νίκου Χριστόπουλου. Τα ψαρέματα με τον Δροσίνη, Τοπάλη και Παπαδιαμάντη» σελ. 32-42. Αναδημοσιεύεται από το περιοδικό Θεσσαλικό Ημερολόγιο, τόμος Ι’, Λάρισα 1986. Στα κείμενα περιλαμβάνεται και ιδιόχειρη επιστολή του ποιητή Γ. Δροσίνη προς την οικογένεια Χριστόπουλου. Τέλος η ενότητα των κειμένων ολοκληρώνεται μ’ ένα γραφτό του ίδιου του ζωγράφου που φέρει τον τίτλο «Η γενεαλογία μου» και αποτελεί ένα ιδιότυπο αυτοβιογραφικό σημείωμα.

***

Το δεύτερο μέρος του ημερολογίου περιλαμβάνει 32 πίνακες του ζωγράφου χωρισμένος στις εξής θεματικές ενότητες: α) Λιμάνι Βόλου, β) Μαγνησία, γ) Ζαγοριανά καράβια, δ) Ελλάδα, ε) Διεθνή, στ) μια γοργόνα και μια προσωπογραφία του πατέρα του ζωγράφου. Οι πίνακες προέρχονται από την έκθεση Χριστόπουλου στα Πευκάκια Βόλου (οι περισσότεροι), το Λαογραφικό Μουσείο Μακρινίτσας, και την ιδιωτική συλλογή Θάνου Νικολούτσου. Πρόκειται για μια αντιπροσωπευτική παρουσίαση του συνολικού έργου του λαϊκού ζωγράφου, με έμφαση στην εντοπιότητα.

***

Οι υπόλοιπες σελίδες αποτελούν το «καθαρό» τμήμα του ημερολογίου, με διαχωρισμό σε εβδομαδιαία δισέλιδα ώστε να παρέχεται χρηστική ευχέρειά του. Σε κάθε μήνα προτάσσεται κάποιο ντοκουμέντο από το αρχείο Ν. Χριστόπουλου: φωτογραφίες του ναυπηγείου και οικογενειακές, καθώς και σκίτσα του ζωγράφου με ιστιοφόρα και άλλα πλεούμενα που τα περισσότερα δημοσιεύονται για πρώτη φορά.

***

Η παρουσίαση του ημερολογίου πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου στις 18:30 στο αμφιθέατρο του Τ.Ε.Ε Μαγνησίας. Η ΕΘΕ εκφράζει και από τη θέση αυτή τις θερμές της ευχαριστίες προς το Δ.Σ του Τ.Ε.Ε για την παραχώρηση της αίθουσας στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συνεργασίας. Στην εκδήλωση κι έπειτα από το καλοσώρισμα της προέδρου της ΕΘΕ κ. Μηλίτσας Καραθάνου και τον χαιρετισμό του προέδρου του ΟΛΒ κ. Θρ. Σταυριδόπουλου, μίλησαν οι παρακάτω ομιλητές που αναφέρθηκαν, από διάφορες σκοπιές στη ζωή και το έργο του ζωγράφου: Η κ. Μάγδα Κουμπαρέλου, ιστορικός τέχνης, επιχείρησε μια ενδιαφέρουσα διείσδυση στο έργο του Χριστόπουλου, επισημαίνοντας τα στοιχεία εκείνα που το καθιστούν ιδιαίτερου επιπέδου, ως προϊόν του χρωστήρα ενός αυθεντικού λαϊκού ζωγράφου με προσωπικό ύφος. Ο γράφων, ως απόγονος του Ν. Χριστόπουλου, από την πλευρά της μητέρας του, γνωστοποίησε βιώματα και μνήμες από τα παιδικά του χρόνια, όσο πρόλαβε να γνωρίσει το ζωγράφο, αλλά και αργότερα, μετά το θάνατο του, μέσα από τη συνεχή ενασχόληση με το έργο του και τα απομνημονεύματά του. Ο μηχανολόγος ναυπηγός Δημ. Δερβένης αναφέρθηκε στην πιστότητα των αποτυπώσεων των διαφόρων πλεούμενων στο έργο του ζωγράφου, τόσο ως προς το σκαρί (σκάφος), όσο και ως προς την ιστιοφορία. Η παράλληλη προβολή φωτογραφιών με παλιά ιστιοφόρα και πινάκων αποδεικνύει την πιστή απόδοση ως την έσχατη λεπτομέρεια. Τέλος ο επιμελητής της έκδοσης Αλ. Καπανιάρης αναφέρθηκε εν συντομία στην προσωπικότητα και το έργο του λαϊκού ζωγράφου αιτιολογώντας γιατί χαρακτηρίζεται ως ο τελευταίος γνήσιος λαϊκός καλλιτέχνης της Μαγνησίας. Επίσης εξέφρασε τις ευχαριστίες του προς όλους εκείνους που με κάθε τρόπο συνέβαλαν στην ολοκλήρωση της προσπάθειας, ώστε να υπάρξει ετούτη η κατά γενική ομολογία σημαντική έκδοση, αφιερωμένη στον Χριστόπουλο με αφορμή τα 50 χρόνια από την αποδημία του. Η εκδήλωση έκλεισε με το «Δι’ ευχών» του σεβασμιότατου όπως συνηθίζεται, που επισήμανε τη σπουδαιότητα του έργου του λαϊκού ζωγράφου και απέδωσε τα εύσημα στους συντελεστές της δημιουργίας του πραγματικά αξιοπρόσεκτου ημερολογίου. Την εκδήλωση συντόνισε η γνωστή δημοσιογράφος Ρωσσάνα Πώποτα.

***

Η εκδήλωση της παρουσίασης του ημερολογίου της ΕΘΕ, αφιερωμένο στο λαϊκό ζωγράφο Νίκο Χριστόπουλο με αφορμή στην συμπλήρωση 50 χρόνων από το θάνατο του, υπήρξε άκρως επιτυχημένη, όπως άλλωστε φάνηκε, τόσο από την προσέλευση του κόσμου, όσο και από την ανταπόκριση που είχε το ημερολόγιο στους παρευρισκόμενους και όχι μόνο. Πράγματι η κοινωνία του Βόλου αγκάλιασε με θέρμη το εν λόγω πόνημα, αφού πέρα από την αμιγώς χρηστική σημασία του, εμπεριέχει ενδιαφέρουσα κείμενα, επιλεγμένους πίνακες και άλλο αξιόλογο αρχειακό υλικό από το έργο και το αρχείο του ζωγράφου, ή από άλλες συλλογές. Αρκετά έργα και σκίτσα παρουσιάζονται για πρώτη φορά. Αλλά και από αισθητική άποψη έχουμε έναν προσεγμένο, ελκυστικό, σκληρόδετο τόμο που αξίζει να ενταχθεί στις βιβλιοθήκες μας. Όσοι δεν το προμηθεύτηκαν ας το ζητήσουν από τα μέλη του Δ.Σ της ΕΘΕ και για έναν επιπρόσθετο λόγο: λόγω των ημερών αποτελεί μια εξαιρετική περίπτωση για ένα καλοδεχούμενο δώρο.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου