Πεντακόσια περίπου αρχοντικά έχουν διασωθεί σε όλο το εύρος της Μαγνησίας, διατηρώντας αναλλοίωτα τα ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία του παρελθόντος. Οι νεοκλασικές κατοικίες καθώς και τα οικήματα της περιοχής του μεσοπολέμου που έχουν κηρυχθεί διατηρητέα, αποτελούν τεκμήρια του μακρινού παρελθόντος, τα οποία διαφυλάχθηκαν ακέραια, μετά από τους καταστροφικούς σεισμούς του ’55, που άλλαξαν άρδην την φυσιογνωμία του Βόλου. Πρόκειται για πραγματικά αριστουργήματα, τα οποία φιλοξενούν κατά βάση πολιτιστικές χρήσεις και εντυπωσιάζουν για την εξαιρετική τους αρχιτεκτονική και τα επιμέρους καλαίσθητα χαρακτηριστικά τους.
Το οδοιπορικό στα αρχοντικά του Βόλου που έχουν διασωθεί, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λαμβανομένου υπόψη του πλούσιου διακόσμου και των επιμέρους στοιχείων τους. Όπως αναφέρει στο σημείο αυτό ο Αρχιτέκτονας Δημήτρης Παλιούρας, προϊστάμενος της Εφορίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Θεσσαλίας «τα σημαντικότερα οικήματα έχουν διασωθεί. Ο Βόλος του 19ου αιώνα χαρακτηρίζονταν για τα νεοκλασικά του οικήματα και η συγκεκριμένη εικόνα εξελίσσονταν ανάλογα με τους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς που ακολούθησαν. Καθοριστικής σημασίας ήταν η περίοδος των σεισμών γιατί άλλαξε η εικόνα της πόλης καθώς συνέπεσε και η περίοδος της αντιπαροχής, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να κτίζονται πολυκατοικίες» προσθέτει ο ίδιος. Η ενεργοποίηση του νόμου για την προστασία των νεωτέρων μνημείων, που είχε ξεκινήσει από το 1950 και εφαρμόστηκε μόλις ιδρύθηκε η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, συνέβαλε αποφασιστικά στην διατήρηση πολλών σημαντικών οικημάτων.
Στην χορεία των διατηρητέων οικημάτων που κοσμούν την πόλη, καταγράφεται η οικία Παπαθανασίου, νεοκλασικό οίκημα που ανάγεται στο τέλος του 19ου αιώνα και βρίσκεται στην οδό Ιάσονος. Πρόκειται για το παλαιότερο νεοκλασικό του Βόλου που έχει διασωθεί, ενώ το επόμενο χρονολογικά είναι το περίφημο Μέγαρο Σαραφόπουλου, γνωστό σήμερα ως «Εξωραϊστική». Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα κτήρια της νεώτερης πόλης του Βόλου, κτίστηκε το 1894 από τον Αρχιτέκτονα Ν. Κ. Δημάδη και υπήρξε κατοικία του βιομήχανου Ιωάννη Σαραφόπουλου. Το Μέγαρο Σαραφόπουλου, το οποίο είναι ιδιοκτησία της Λέσχης Βόλου και διακρίνεται για την εκλεκτιστική του αρχιτεκτονική, επελέγη από τους Τούρκους προκειμένου να στεγάσουν το Διοικητήριό τους κατά την ανακατάληψη του Βόλου μετά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897-1898.
Με ιδιαίτερη φυσιογνωμία
Διατηρητέο έχει χαρακτηρισθεί επίσης το οίκημα του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου που βρίσκεται στην οδό Κοραή, κτίστηκε στα 1895 και διακρίνεται για τον πλούσιο ζωγραφικό του διάκοσμο. Η περίφημη οικία Ρήγα, υπήρξε η κατοικία της οικογένειας του Κωνσταντίνου και της Αμαλίας Ρήγα, οι οποίοι μετά τον θάνατό τους, το 1932, κληροδότησαν τον πρώτο όροφο στο Λύκειο των Ελληνίδων Βόλου. Είναι η μοναδική αστική κατοικία του νεοκλασικού Βόλου που διασώθηκε από τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1955 και διατηρεί ακέραιο τον εξαιρετικό ζωγραφικό της διάκοσμο.
Στην περίοδο του μεσοπολέμου ανάγεται η οικία Τσικρίκη, που κτίστηκε το 1929 από τον αρχιτέκτονα Α. Μεταξά για λογαριασμό του Α. Γκλαβάνη, αγοράστηκε αργότερα από τον Νικόλαο Τσικρίκη και σήμερα ανήκει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Το εξαιρετικής αισθητικής αρχοντικό, ανήκει στα χαρακτηριστικά κτίσματα της εποχής του μεσοπολέμου και μόλις ολοκληρωθούν οι εργασίες αναπαλαίωσής του, θα στεγαστούν δράσεις του Πανεπιστημίου.
Στην ίδια χρονική περίοδο ανήκει και η οικία Αδαμόπουλου, που βρίσκεται στην συμβολή των οδών Αντωνοπούλου και Τάκη Οικονομάκη και ανήκε στον βιομήχανο Αγγελο Αδαμόπουλο, ενώ σήμερα έχει περιέλθει στον Δήμο Βόλου. Αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα του 1930 και από τα ελάχιστα που απέμειναν μετά από τους καταστρεπτικούς σεισμούς που έπληξαν την περιοχή μας. Η οικία Κατσέμη, που βρίσκεται στην οδό Μεταμορφώσεως, είναι έργο του αρχιτέκτονα Τσιράγγελου ανήκει στα ωραιότερα αρχοντικά του Βόλου και σώζεται ως έχει, καθώς «οι επισκευές που πραγματοποιήθηκαν δεν αλλοίωσαν καθόλου την φυσιογνωμία του» επισημαίνει ο κ. Παλιούρας. Το εντυπωσιακό οίκημα που πλέον στεγάζει το ΚΕΘΕΑ, δίνει το αρχιτεκτονικό στίγμα της περιόδου 1929-1930.
Θησαυροί της Μαγνησίας
Σαφή δείγματα οικονομικής ευμάρειας αποτελούν τα πολυάριθμα αρχοντικά που έχουν διατηρηθεί και στην περιφέρεια και τα οποία ανήκουν σε όλες τις χρονικές περιόδους. Πολύ σημαντικά χαρακτηρίζονται το αρχοντικό Γκλαβάνη στον Άγιο Λαυρέντιο, το οποίο ανήκει στην Μητρόπολη Δημητριάδος, έχει επισκευαστεί και στεγάζει διάφορες πολιτιστικές χρήσεις. Τα αρχοντικά Μουσλή, Σιτσιλιάνου και Καραβέργου στην Μακρινίτσα, το αρχοντικό Ζαφειρίου στον Αγιο Ονούφριο, το περίφημο νεοκλασικό Παρθεναγωγείο του Κεραμιδίου, που άρχισε να κατασκευάζεται το 1895 με δαπάνες του σχολικού προγράμματος Καλλία, η Αχιλλοπούλειος Σχολή Τσαγκαράδας, τα αρχοντικά Φουρτούνα και Κουτμάνη στο Τρίκερι, είναι μερικά μόνο από τα θαυμάσια αρχοντικά που είναι διάσπαρτα στην περιοχή του Πηλίου.
Εξαιρετικής αισθητικής είναι και το περίφημο αρχοντικό Κύρου στον Άγιο Γεώργιο Νηλείας, που βρίσκεται σε φάση επισκευών με την φροντίδα της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων. Όπως αναφέρει ο κ. Παλιούρας «κατασκευάστηκε στα 1895 περίπου, ανάγεται στο τέλος του 19ου αιώνα, και διαθέτει καταπληκτικές οροφογραφίες και ζωγραφικό διάκοσμο στο εσωτερικό του». Είναι ένα από τα ωραιότερα, σημαντικότερα και μεγαλύτερα αρχοντικά που διαθέτουμε στην περιοχή μας. Η οικία Κοντού στην Ανακασιά, λαϊκής αρχιτεκτονικής αρχοντικό, που κτίστηκε περίπου το 1830, είναι το μοναδικό που διατηρεί αναλλοίωτο τον ζωγραφικό διάκοσμο που δημιούργησε ο Θεόφιλος και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους μεταγενέστερους, ως Μουσείο Θεόφιλου. Ο πλούτος των αρχοντικών του Πηλίου είναι ανεξάντλητος και όπως τονίζει ο προϊστάμενος της Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων «υπάρχουν πάρα πολλά ακόμη τα οποία θα προωθηθούν για χαρακτηρισμό ως διατηρητέα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις έχει αποτραπεί η καταστροφή σημαντικών κτιρίων, τα οποία καταφέραμε με επιμονή να διατηρήσουμε».
