ΤΟΠΙΚΑ

Μια παραμελημένη επέτειος-περί όνου σκιάς της κεντροαριστεράς

μια-παραμελημένη-επέτειος-περί-όνου-σ-307576

Του Κώστα Πώποτα*

Θα διαβάζετε αναμφίβολα σε άλλες στήλες της ανά χείρας εφημερίδας για την επέτειο σύμπηξης ενιαίου φορέα του Κέντρου –της Ένωσης Κέντρου– στην οποία είχε καθοριστική συμβολή ο πρόγονος της οικογένειας και πνευματικός πατέρας του «Τ» Αλέξανδρος Μέρος. Και επειδή τα πολιτικά γεγονότα εκείνης της εποχής είναι αποτυπωμένα ως παιδικές μου αναμνήσεις παίρνω το θάρρος να προβώ σε παραλληλισμούς, καθώς διαπιστώνω ότι η ιστορική μνήμη έχει αποπεμφθεί στα πίσω έδρανα των πολιτικών ζυμώσεων για την κεντροαριστερά.

Για την ιστορία λοιπόν, στις 19 Σεπτεμβρίου 1961 μια προσπάθεια ενοποίησης των κομμάτων και φορέων του Κέντρου – η οποία ουσιαστικά είχε αρχίσει με τον Σοφοκλή Βενιζέλο το 1957 – ολοκληρώθηκε υπό την σκιά της προσωπικότητας του Γεωργίου Παπανδρέου. Και επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται, καλό είναι τώρα που εντείνονται οι ζυμώσεις για την Κεντροαριστερά να αντλούνται κάποια διδάγματα για να αποφεύγονται και λάθη. Για την επανάληψη της ιστορίας αναδιφώ από το αρχείο του Ταχυδρόμου την είδηση ότι «μετά από εργώδη προσπάθεια την οποία ανέλαβαν από της εσπέρας της Δευτέρας ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Τσουκαλάς και άλλοι εξωκοινοβουλετικοί παράγοντες» επήλθε συμφωνία για την ένωση των κομμάτων.

Περί των διδαχών θα σημειώσω ότι όσο εύκολη είναι η διάλυση ενός κόμματος –η μετέπειτα ιστορία της ΕΚ θα το υπενθυμίσει– τόσο οδυνηρή είναι η συγκρότηση μικρότερων ενοτήτων σε ενιαίο φορέα. Διότι στις 19 οργανώθηκε απλώς η συμπόρευση των διαφόρων κομματιδίων σε ένα φορέα, η ΕΚ οργανώθηκε ως κόμμα ένα χρόνο αργότερα μετά από πολλές ζυμώσεις και πειραματισμούς. Για την προπαρασκευή αυτού του εγχειρήματος οι προσωπικότητες που ηγούντο των συνιστωσών υπέβαλαν προτάσεις μεταξύ των οποίων εντοπίζω τις παρατηρήσεις που υπογράφει ο Ι.Γ.Ζ (λέγε με Ζίγδη) – με την ορθογραφία της εποχής: «ο πρώτος όρος της μεταβολής της ΕΚ σε κόμμα είναι η συνένωσις των απαρτιζόντων αυτήν κομμάτων. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξη η Ενωσις του Κέντρου ως κόμμα , εάν οι παλαιοί αρχηγοί εμφανίζονται, αφενός μεν ως στελέχη αυτής, αφ ετέρου δε ως αρχηγοί των παλαιών των κομμάτων. Εάν δεν συντελεσθεί η διάλυσις τούτων είναι καλύτερον η ΕΚ να παραμείνει ως συνασπισμός διότι άλλως θα επιζητηθεί δι ενός ψεύδους να καλυφθή προσκαίρως το λαικόν αίτημα υπέρ της ενότητος, πράγμα το οποίον ουδένα δύναται να παραπλανήση. Ο συνασπισμός αφετέρου θα αποτελέση της επίσημον ομολογίαν της ανικανότητος της πολιτικής ηγεσίας να ανταποκριθή εις την κρισιμότητα των περιστάσεων και θα επιτρέψη εις τας δημοκρατικάς δυνάμεις άνευ απωλείας πολυτίμου χρόνου να συναγάγουν τα συμπεράσματά τους». Και συνεχίζει για να προτείνει την συγκρότηση καταρχήν της Ενωσης σε επίπεδο κοινοβουλευτικής ομάδας πριν εν ευθέτω χρόνω ολοκληρωθεί η «δημοκρατική οργάνωση» του κόμματος.

Τι να προσθέσω τώρα εγώ ως εκτίμηση για την σε εξέλιξη συγκρότηση του φορέα της Κεντροαριστεράς; Θα τονίσω μόνο ότι προφανώς τα ηγετικά στελέχη των επιμέρους φορέων δεν έχουν μελετήσει –αντιθέτως ίσως με τον πρωθυπουργό– την ιστορία της ΕΚ και τη δυστοκία των πρώτων στιγμών.

Θα θυμίσω επίσης στον αναγνώστη ότι αμέσως μετά την ανακοίνωση της σύστασης της ΕΚ, ο Καραμανλής και η ΕΡΕ κήρυξαν εκτάκτως εκλογές για τις 29 Οκτωβρίου οι οποίες έμειναν στην ιστορία ως εκλογές «βίας και νοθείας». Στις εκλογές η ΕΚ συγκέντρωσε περίπου 33%, αλλά στις επόμενες του 1963, μετά από τη δολοφονία Λαμπράκη, μέσα από συγκρούσεις με τον Σοφοκλή Βενιζέλο, συζητήσεις για την απλή αναλογική και τέλος επιλογή της ενισχυμένης αναλογικής, έδωσαν με 42% την πρωθυπουργία στον Παπανδρέου – και μια νέα βουλευτική έδρα στον Μέρο.

Θα προσθέσω μόνο την εκτίμησή μου ότι κάθε φορά που η Κεντροαριστερά δεν περιχαρακώθηκε σε μια εστιασμένη πολιτικά φυσιογνωμία αλλά λειτούργησε ως πολυσυλλεκτικό πολιτικό μόρφωμα ανέλαβε τις τύχες του έθνους – υποθέτω εκ νέου ότι ο πρωθυπουργός έκανε αυτή την ανάγνωση πριν από μένα. Εξίσου είναι πεποίθησή μου ότι η λαϊκή ρήση «όποιος δεν θέλει να ζυμώσει, δέκα μέρες κοσκινίζει» κινδυνεύει να βρει εφαρμογή στην υπόθεση της κεντροαριστεράς. Διότι η διελκυστίνδα να γίνει η αναδιάρθρωση στα μέτρα του ενός ή του άλλου μπορεί να πάρει χρόνια – και μετά το 2019 δηλαδή.

Πάντως η πρόσφατη εμπειρία των υποψηφιοτήτων ή απλά και μόνο ο αριθμός των υποψηφίων αποδεικνύει ότι η κεντροαριστερά δεν έχει πρόβλημα ηγεσίας. Η για να ακριβολογούμε αν το πρόβλημα είναι να διαχειριστεί κάποιος το σχήμα μέχρις ότου γίνει κατανοητό ποια πρέπει να είναι η «δημοκρατική οργάνωση» και να φανεί μια νέα ηγετική φυσιογνωμία, τότε δεν είναι δύσκολο να επιλεγεί κάποιος προσωρινός αρχηγός.

Αν όμως τα συνθετικά στοιχεία του νέου φορέα δεν ρονταριστούν γρήγορα ώστε να παράγουν πολιτική, αν η παραγωγή πολιτικής παραμείνει όπως στα παλαιότερα σχήματα σε επίπεδο δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, στην ομάδα των υποψηφίων αρχηγών τότε η νομιμοποίηση των θέσεων θα πάσχει σοβαρά και η ομάδα των υψηλών στελεχών θα μείνει πολύ μόνη της.

Και αν η έλλειψη παραγωγής πολιτικής περιορίσει τον νέο φορέα σε μια σφήνα μεταξύ Σύριζα και ΝΔ, με περιορισμένο φάσμα θέσεων που δεν εκτείνεται στο χώρο που τα κόμματα αυτά ένθεν και ένθεν κατέλαβαν από το παλαιό ΠΑΣΟΚ τότε μοιραία θα γίνει ιστορικά αυτό που έγινε με την ΕΚ δεκαπέντε χρόνια μετά την συγκρότηση της: η απίσχνανση και το πολιτικό περιθώριο. Αν ο νέος φορέας δεν διεκδικήσει πρωτότυπες θέσεις σε τομείς που του υφήρπασαν στα όριά του, θα καταλήξει να αναμασά αντιπολιτευτικά φληναφήματα μέσω των κοινωνικών δικτύων.

Τώρα περί της σκιάς του όνου θα θυμίσω την ιστορία του Αβδηρίτη που ενοικίασε έναν όνο για ένα ταξίδι του. Εν μέσω καύσωνα αναζήτησε να δροσιστεί στη σκιά ου όνου, πλην ο αγωγιάτης ιδιοκτήτης του όνου πρόβαλε την ιδιοκτησία και της σκιάς και αρνήθηκε την παροχή. Ο Αβδηρίτης αντιστοίχως προέβαλε τη λογική ότι η ενοικίαση του όνου συνεπάγεται και την ενοικίαση της σκιάς του. Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια και επέφερε συγκρούσεις μεταξύ των φατριών, μέχρι που επελήφθη το κοινοβούλιο. Δεν γνωρίζουμε την έκβαση της υπόθεσης διότι κατά την πάγια τακτική των μύθων, κάποιος φέρεται να απέκτεινε τον όνον και να εξαφάνισε το αντικείμενο της διαφοράς. Αν όμως τώρα η υπόθεση της κεντροαριστεράς μετατραπεί σε διεκδίκηση της σκιάς, φοβούμαι ότι η ιστορία – όπως έχει καταγράψει τις περιπέτειες της ΕΚ, θα αναφέρει ονομαστικά όλους τους ενεχόμενους που θα έχουν αποκτείνει τον νέο φορέα.

*όπως πάντα ο ΚΠ γράφει για τον ίδιο και δεν εκφράζει θέσεις του οργάνου στο οποίο υπηρετεί

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου