Του Β. Δ. Αναγνωστόπουλου, Ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Για τα Δημοτικά Τραγούδια μας, ήδη από τις αρχές του 19ου αι., έχουν γραφεί και συνεχίζουν να γράφονται πολλές μελέτες και έρευνες με βάση την προφορική (που ολοένα και σπανίζει) και τη γραπτή λαϊκή παράδοση. Είναι το ακένωτο εθνικό μεταλλείο, όπου εκεί ανασκαλεύοντας βρίσκουν οι Έλληνες στοιχεία της κοινωνικής και ψυχολογικής ύφανσης του χαρακτήρα τους. Ουσιαστικά πρόκειται για τη διαχρονική αποτύπωση της ψυχής τους. Ένα μελέτημα που πρόσφατα κυκλοφόρησε και μας θυμίζει την αγάπη μας προς τη Δημοτική ποίηση είναι τα «ΠΡΟΣΦΥΓΟΤΡΑΓΟΥΔΑ από την Ιωνία της Μικρασίας στη Νέα Ιωνία της Μαγνησίας» της Κατερίνας Κασιάρα, Σειρά: Νεότερη και Σύγχρονη Ελλάδα, εκδ. ΗΒΗ, Βόλος, σελ. 179.
Η συγγραφέας, με την γνώση και της εμπειρία της, ως καθηγήτρια μουσική, προσεγγίζει τα 14 δημοτικά τραγούδια, που περιλαμβάνει η μελέτη της, όχι μόνο από ιστορική, νοηματική και αισθητική πλευρά, αλλά και από μουσικολογική, από την πλευρά της μελωδίας. Ας σημειώσουμε ότι τα Δημοτικά Τραγούδια είναι συνδυασμός λόγου, μουσικής και χορού. Δουλειά δύσκολη και επίπονη και ταυτόχρονα τόσο σημαντική. Μου έρχονται στο νου και άλλοι σπουδαίοι που ασχολήθηκαν με τη μελοποιία της Δημοτικής μας ποίησης, όπως ο Σίμων Καρράς (1903-1999, που κατέγραψε 7.000 Δημοτικά τραγούδια σε βυζαντινή παρασημαντική), επίσης ο Κωνσταντίνος Ψάχος (περ.1869-1949),ο Samuel Baud – Bovy (1906-1986) κ.ά.
Τα περιεχόμενα του βιβλίου: Στον Πρόλογο (σ.3-32) περιλαμβάνονται ειδικές πληροφορίες γύρω από τη μεταγραφή, την προσέγγιση και την ανάλυση του υλικού. Στο Α. Μέρος (σ.33-110) καταχωρίζονται τα τραγούδια σε κατηγορίες, όπως: τραγούδια της αγάπης (7), τραγούδια του γάμου (2), τραγούδια γενικά (1), Μοιρολόγια και του Χάρου (1), τραγούδια της ταβέρνας (1) και σατιρικά τραγούδια (2). Στο Β΄ Μέρος (σ.111-155) αναλύει τα τραγούδια από πλευράς μελοποιίας, με καίριες επισημάνσεις για τη δημιουργία τους, και σημειώνει τη μελωδία όλων των τραγουδιών στην Ευρωπαϊκή μουσική γραφή. Ακολουθούν τα Γενικά Συμπεράσματα (σ.157-168), Επίλογος, Βιβλιογραφία (ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση).
Τα Δημοτικά μας τραγούδια είναι αυτά που πετούν σωσίβια σωτηρίας στους σύγχρονους Έλληνες και τους οδηγούν στο δρόμο της αυτογνωσίας και της εθνογνωσίας. Μέσα σ’ αυτά αναδεύει όλη η φυλή μας με τις χαρές και τις λύπες, τις νίκες και τις ήττες, τους αγώνες και τις αγωνίες. Γεμίζει η ψυχή μας ρίγη βαθιάς συγκίνησης ακούγοντας τα τραγούδια των προσφύγων κι αναθυμάται τη μοίρα του Γένους. Σημειώνει η συγγραφέας: «Γοργόρρυθμα ή αργόσυρτα, βαρύτονα ή ανάλαφρα, ποικιλότονα, εύθυμα ή λυπητερά, τα μικρασιάτικα τραγούδια εξακολουθούν μέχρι σήμερα να ζουν και να μας συγκινούν, να χορεύονται και να τραγουδιούνται».
Και άλλοι έχουν ασχοληθεί με το Μικρασιάτικο δημοτικό τραγούδι και από πολλές πλευρές (πρόχειρα θυμίζω την Εστουντιαντίνα της Νέας Ιωνίας με τον Ανδρέα Κατσιγιάννη, την Εστουντιαντίνα Νέας Σμύρνης, Αίγινας κ.ά.), αλλά τα «Προσφυγοτράγουδα» ξεχωρίζουν για την αγάπη που αποπνέουν, τη συστηματική και την ολοκληρωμένη μουσικολογική δουλειά, με πλήθος πληροφοριών για μουσικούς και τραγουδιστές. Το φωτογραφικό υλικό, πλέον των 30 φωτογραφιών, ενεργοποιεί τη μνήμη που αναστοχάζεται τα σκληρά χρόνια, αλλά και τα τραγούδια και τα γλέντια, το ψυχικό στήριγμα των κατατρεγμένων. Επίσης το cd, που συνοδεύει το βιβλίο, με τις γνήσιες φωνές από γερόντισσες και λαϊκούς τραγουδιστές ζωντανεύουν ισχυρά βιώματα και συναισθήματα.
Η Κατερίνα Κασιάρα, θα το πω καθαρά, με το βιβλίο της αυτό μάς κάνει: να νιώθουμε περήφανοι, γιατί μάς καθαρίζει τη ματιά, σχετικά με την αξία και τη σημασία που έχουν τα «Προσφυγοτράγουδα», και μας οδηγεί σε αναβαθμούς εθνικού πατριωτισμού. Και συμμερίζομαι απόλυτα την εξομολόγησή της: «Νιώθω προνομιούχα που οι ρίζες μου κρατούν από τη Μικρασία, με παππού από το Αϊβαλί, γιαγιά από την Πόλη και πατέρα απόφοιτο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης».
Το καλαίσθητο βιβλίο «ΠΡΟΣΦΥΓΟΤΡΑΓΟΥΔΑ από την Ιωνία της Μικρασίας στη Νέα Ιωνία της Μαγνησίας», αποτελεί μια σημαντική προσφορά στη Λαϊκή μας παράδοση και μια πολύτιμη συμβολή στο Μικρασιάτικο δημοτικό τραγούδι. Συγχαρητήρια, λοιπόν, σε όλους τους συντελεστές του βιβλίου και, πρωτίστως, στη συγγραφέα, που συνέλεξε με υπομονή το υλικό, το μελέτησε ( στίχο-στίχο, λέξη-λέξη) και μάς το παρέδωσε δώρο αγάπης σε αυτούς που αγαπούν τη Δημοτική μας μουσική.
