Γράφει ο Χρήστος Μηλίτσης
Κάθε χρόνο τη Μεγάλη Πέμπτη λίγες μέρες πριν έρθει το Πάσχα επικρατεί το έθιμο να βάφονται κόκκινα τα αβγά. Το Πάσχα είναι μια από τις αρχαιότερες γιορτές των Χριστιανών, που γιορτάζουν με ιδιαίτερη λαμπρότητα, γιατί τη μέρα αυτή γινόταν τότε, τα παλιά τα χρόνια, το ομαδικό βάφτισμα των Χριστιανών. Για μας τους χριστιανούς το Άγιο Πάσχα είναι «εορτή εορτών και πανήγυρης πανηγύρεων», σύμφωνα με το εκκλησιαστικό υμνολόγιο. Μας φέρνει το αισιόδοξο μήνυμα, ότι ο Χριστός νίκησε το θάνατο δια του θανάτου και έδωσε έτσι στον άνθρωπο τη δυνατότητα να περνά με το θάνατο στην αιωνιότητα της ζωής. Από τη Μεγάλη βδομάδα αρχίζουν οι προετοιμασίες σε κάθε νοικοκυριό για τη μεγάλη αυτή γιορτή. Τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουν κόκκινα αβγά. Πιστεύεται ότι το κόκκινο χρώμα είναι το χρώμα της χαράς. Η Ανάσταση του Κυρίου, που έρχεται μέσα στην Άνοιξη, στη πιο χαρούμενη εποχή, φέρνει τα μηνύματα της χαράς και της αισιοδοξίας, έτσι τη μέρα της γιορτής και όταν εμφανίζονταν ο παπάς στη βημόθυρα κρατώντας στο δεξί του χέρι το Τρικέρι και έψελνε με δυνατή φωνή το «Δεύτε λάβετε φως εκ του ανεσπέρου φωτός», σε λίγο λαμποκοπούσε όλη η Εκκλησιά, σκορπώντας χαρά και αισιοδοξία στο εκκλησίασμα. Τότε έβγαζαν τα κόκκινα αβγά που κρατούσαν στις τσέπες τους και άρχιζαν το τσούγκρισμα με τις ευχές, Χριστός Ανέστη και χρόνια πολλά. Στα παλιά χρόνια, υπήρχε το έθιμο να σπάζουν τα αβγά στο μέτωπο, γιατί επικρατούσε η αντίληψη πως έτσι όλη τη χρονιά δεν θα τους έπιανε πονοκέφαλος. Άλλοι τα έσπαζαν από το πέτρινο ανώφλι, το σολέα, που βρίσκεται μπροστά από την Ωραία-Πύλη, για να είναι γεροί σαν την πέτρα. Επικρατούσε ακόμα το έθιμο οι νιόπαντροι να σπάζουν τ’ αβγά στα θηλυκώματα των ζωναριών των γυναικών τους, την ώρα που έδιναν το φιλί της αγάπης. Όσοι βοσκοί ήταν υποχρεωμένοι να παραμείνουν στις στάνες τους, την ώρα τούτη της Ανάστασης, άναβαν το Αγιοκέρι και έψελναν τον Αναστάσιμο Ύμνο-Χριστός Ανέστη εκ νεκρών. Σε πολλά χωριά οι κτηνοτρόφοι έφερναν κανάτες με γάλα στην εκκλησιά και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που άφηναν κόκκινα αβγά για να τα ευλογήσει ο παπάς. Τα κόκκινα αβγά παραδέχονται πολλοί ότι έχουν θαυματουργικές ιδιότητες. Σε πολλά μέρη επικρατεί το έθιμο το πρώτο αβγό που βάφεται να τοποθετείται στο εικονοστάσι. «Αβγό της Παναγίας» το λένε. Το τσούγκρισμα των αβγών και το ψήσιμο του οβελία είναι πανάρχαια Πασχαλινά έθιμα. Ο άνθρωπος θαύμαζε μπροστά από πολλές χιλιάδες χρόνια το αβγό. Δεν ήταν λίγες οι φιλές στο κόσμο που πίστευαν πως ο άνθρωπος προέρχονταν από αυτό. Η Ινδουιστική μυθολογία συνδέει το αβγό με την κοσμογονία. Ένα επικό ποίημα της Μαχαμπαράτα αφηγείται ότι αρχικά στο κόσμο που δεν είχε φως, υπήρχε ένα μεγάλο αβγό και παραδέχεται πως από το αβγό και τον ήλιο προήλθε η ζωή. Οι Σιου, πιστεύουν πως οι θύελλες είναι κλεισμένες στο αβγό ενός πουλιού που το ονομάζουν «πνεύμα του κεραυνού». Ένας Θρύλος της Καλεβάλα, ιερό βιβλίο των αρχαίων Φιλανδών, παραδέχεται πως η μητέρα του νερού Ιλταμάρα κοιμόταν στο βάθος ενός ωκεανού και στον ύπνο της κουνήθηκε και το γόνατο της βγήκε έξω από το νερό. Τότε ο θεός του αέρα ορμώντας από το άδειο στερέωμα τοποθέτησε πάνω στο γόνατο της ένα χρυσό αβγό. Η θεά ταράχτηκε και από την ταραχή της έσπασε το κέλυφος του αβγού και από τα κομμάτια του γεννήθηκαν ο ουρανός, η γη, ο ήλιος, το φεγγάρι, τα αστέρια και τα σύννεφα. Σύμφωνα πάλι με έναν άλλο μύθο των Λαπώνων του βορείου Πόλου, ένας δράκος έβαλε τη ψυχή του μέσα σε ένα αβγό από περιστέρι που υπήρχε μέσα σε ένα θαλάσσιο λέοντα. Ο ήρωας αυτού του μύθου, παίρνει το αβγό, το σπάει ανάμεσα στα χέρια του, σκοτώνει το δράκο και σώζει έτσι τους ανθρώπους, που από καιρό σε καιρό έβγαινε και τους κατέτρωγε. Υπάρχουν επίσης πολλοί θρύλοι στη Γερμανία, τη Βοημία, τη Δανία, την Ιταλία και Ολλανδία, σύμφωνα με τους οποίους μέσα στο αβγό υπάρχει η ανθρώπινη ψυχή. Το αβγό λοιπόν περικλείει μέσα του το σπέρμα της ζωής και της αναγέννησης της γονιμότητας και της αιωνιότητας. Είναι δώρο θεϊκό και έγινε σύμβολο λατρείας για αρκετούς λαούς. Οι Αιγύπτιοι αντάλλαζαν και τσούγκριζαν αβγά στη γιορτή του Πεσάχ (Πάσχα) που συνέπιπτε με την ισημερία και τον ερχομό της άνοιξης. Οι πρόγονοι μας πρόσφεραν αβγά στη γιορτή της θεάς Δήμητρας, σαν σύμβολο ανανέωσης και γονιμότητας. Κόκκινα αβγά οι γεωργοί αφήνουν στα χωράφια τους όταν αρχίζουν το σπέρμα. Έτσι πιστεύουν θα δώσει αρκετή σοδιά το χωράφι. Σε πολλά χωριά στη Πελοπόννησο το αβγό που θα γεννηθεί τη Μεγάλη Πέμπτη πιστεύουν πως έχει αποτρεπτικές ιδιότητες και διώχνει το κακό. Το πηγαίνουν την ίδια μέρα στην εκκλησιά να διαβαστεί και το τοποθετούν στ’ αμπέλια τους. Αυτό τα προφυλάσσει απ’ τα βλαβερά ζιζάνια και το χαλάζι. Για το λόγο αυτό το αγιασμένο αβγό που το φυλάγουν οι νοικοκυρές στο εικονοστάσι, όταν βρέχει και αστράφτει το βγάζουν στο μπαλκόνι του σπιτιού μαζί με μια πυροστιά αναποδογυρισμένη για να αποτρέψει το κεραυνό και το χαλάζι. Παλαιότερα τα αβγά τα έβαφαν με το κόκκινο ξύλο «μπακάμπ» και πάντα τη Μεγάλη Πέμπτη για να θυμίζει το αίμα του Χριστού. Άλλοι λένε τα βάφουν κόκκινα γιατί το κόκκινο είναι χρώμα της χαράς. Ακόμα λένε ότι, όταν είπαν σε μια γυναίκα ότι ο Χριστός Αναστήθηκε, εκείνη απάντησε πως θα το πίστευε, αν τα αβγά που κρατούσε στα χέρια της γίνονταν κόκκινα, πράγμα που έγινε. Στην Ανατολική Θράκη το Πάσχα γίνονται αβγομαχίες και βραβεύονται μάλιστα τα τρία αβγά που μετά το τσούγκρισμα θα βγουν γερά. Συνήθιζαν με αναμμένες λαμπάδες να μεταφέρουν το αναστάσιμο φως στο σπίτι και να σταυρώνουν το ανώφλι της εξώπορτας του σπιτιού Εκεί τους περίμενε η πατροπαράδοτη μαγειρίτσα. Δεν προλάβαινε να βγει ο ήλιος και οι φωτιές ήταν έτοιμες. Το αρνί και το κοκορέτσι, ψήνονταν ομαδικά στις γειτονιές και άρχιζε το φαγοπότι, τα γέλια, τα τραγούδια και οι χοροί, που διαρκούσαν και τις τρεις μέρες που γιορτάζεται το ευλογημένο Πάσχα
