Παμπάλαιο έθιμο που αναζητά τις ρίζες του σε βάθος χρόνου – Ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Κένταυρος» του Αγίου Γεωργίου Νηλείας τήρησε το έθιμο
Ζωντανά παραμένουν στο πέρασμα του χρόνου τα νυχτοκάλαντα της παραμονής των Φώτων, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με παραδοσιακές στιγμές παλαιότερων εποχών σε πολλές περιοχές ανά την Ελλάδα, κυρίως δε το Πήλιο. Τα νυχτοκάλαντα, που έχουν κατά κανόνα συνδεθεί με περιοχές όπως η Μακρινίτσα, η Αγριά, η Δράκεια, ο Άγιος Γεώργιος Νηλείας, είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τις παραδόσεις του Δωδεκαημέρου, το οποίο ολοκληρώνεται σήμερα με τον Αγιασμό των υδάτων.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Όπως αναφέρει ο γνωστός συγγραφέας και λαογράφος Κώστας Λιάπης, τα νυχτοκάλαντα αναβίωσαν και φέτος στην Αγιά, τη Δράκεια, την Άνω και Κάτω Γατζέα, τον Άγιο Γεώργιο Νηλείας και στον οικισμό της Αγίας Τριάδας. Ομάδες ενηλίκων έψαλλαν τα κάλαντα των Φώτων σε όλα τα σπίτια, κρατώντας το κουτί του ενοριακού ναού της κάθε περιοχής, για την ενίσχυση του οποίου προορίζονται τα χρήματα που συγκεντρώνονται.
Τα μέλη του Εξωραϊστικού και Εκπολιτιστικού Συλλόγου Αγίου Γεωργίου Νηλείας «ο Κένταυρος» πρωτοστάτησαν για μια ακόμη χρονιά στην αναβίωση των νυχτοκάλαντων των Φώτων που ακούστηκαν στις γειτονιές της ευρύτερης περιοχής του Αγίου Γεωργίου Νηλείας. Όπως ανέφερε στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο πρόεδρος του συλλόγου, Δημήτρης Ραμματάς, τέσσερις διαφορετικές ομάδες περιδιάβηκαν χθες το απόγευμα τα σπίτια των τεσσάρων οικισμών, ψάλλοντας τα κάλαντα για την ενίσχυση των ενοριακών ναών Αγίου Γεωργίου, Τιμίου Ιωάννη του Προδρόμου, Ευαγγελίστριας Άνω Γατζέας και Τιμίου Σταυρού στην Κάτω Γατζέα.
Όπως ανέφερε ο ίδιος «το έθιμο είναι παμπάλαιο, μας έρχεται από το μακρινό παρελθόν και τα προηγούμενα χρόνια, τα λόγια του τραγουδιού διαφοροποιούνταν όταν οι καλαντάρηδες περνούσαν από το σπίτι του προέδρου, από σπίτι που είχε ανύπανδρη κόρη κ.λπ., και διανθίζονταν με τα ανάλογα παινέματα». Κάθε σπίτι ανοίγει διάπλατα τις πόρτες του στους καλαντάρηδες, προσφέροντας πλούσια φιλέματα στο γιορτινά στρωμένο τραπέζι.
Εθιμο του παρελθόντος
Πολύτιμα στοιχεία για τα έθιμα του μακρινού παρελθόντος έχει καταγράψει στο έργο του, ο συγγραφέας και λαογράφος του Πηλίου Κώστας Λιάπης, ο οποίος αναφέρει μεταξύ άλλων ότι: «παρέες-παρέες τα σχολιαρούδια τριγυρνούν το πουρνό αλλά και την νύχτα της παραμονής στους μαχαλάδες των χωριών, τραγουδώντας από σπίτι σε σπίτι το: «Σήμερα ειν’ τα Φώτα και οι φωτισμοί και χαρές μεγάλες στον Κύριο μας…».
Στα παλιότερα χρόνια ανταγωνιστές των μικρών σ’ αυτά τα νυχτιάτικα καλαντίσματα ήταν και κάποιοι μεγαλύτεροι, που, με στόχο την «κ’λούρα», το «ρακί» και τις λογής – λογής άλλες «φ’λιές», έπαιρναν βραδιάτικα αμπάριζα τα σπίτια των χωριών, παινεύοντας και κολακεύοντας κατά κόρο -όπως δα γίνεται ακόμα και σήμερα στη Δράκεια και στην Αγριά- τους σπιτονοικοκύρηδες και τα μέλη της φαμελιάς τους, με τραγούδια σαν ετούτο: «Σένα σου πρέπ’, αφέντη μου, καράβια ν’ αρματώνεις και τα σχοινιά του καραβιού, να τα μαλαματώνεις. Να κοσκινίζεις τα φλουριά, να δερμονίζεις τ’ άσπρα, κι απ’ τα’ αποκοσκινίσματα κέρνα τα παλικάρια».
Η δράση των καλαντάρηδων έχει κοινωνικό χαρακτήρα, ενώ το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των νυχτοκάλαντων της Γατζέας έγκειται στο γεγονός ότι οι μεγάλοι τραγουδιστάδες περιδιαβαίνουν τα σπίτια στην Άνω και την Κάτω Γατζέα την παραμονή των Φώτων, κρατώντας το κουτί της εκκλησίας, ενώ τα χρήματα που συγκεντρώνονται, προορίζονται για την ενίσχυση των ναών. Συγκεκριμένα την εκκλησία της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού στην Άνω Γατζέα και την Ευαγγελίστρια στην Κάτω Γατζέα, αντίστοιχα.
Στο πλαίσιο μάλιστα της παράδοσης της περιοχής της Γατζέας, εντάσσεται και η δημοπρασία από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, προκειμένου να «κατοχυρωθεί» το κουτί με τις εισπράξεις που προέρχεται από τα νυχτοκάλαντα κι αν το ποσό που προσέφερε ο πλειοδότης δεν είχε συγκεντρωθεί στο κουτί, τότε το συμπλήρωνε ο ίδιος.
Παλιότερα υπήρχε και το έθιμο της κουλούρας, την οποία έδιναν οι νοικοκυραίοι στους τραγουδιστάδες για να τους φιλέψουν, και την ίδια κουλούρα έδιναν και στον ιερέα που τελούσε τον αγιασμό. Μάλιστα ο ιερέας συνοδεύονταν από κάποιο βοηθό, ο οποίος κρατούσε ένα δισάκι, στο οποίο τοποθετούσε τις κουλούρες που προσέφεραν οι πιστοί.
Στα βάθη του χρόνου αναζητούν τις ρίζες τους και τα περίφημα εγκώμια, που λέγονταν τέτοιες μέρες στο νοικοκύρη του σπιτιού. Στα πλουσιόσπιτα έλεγαν: «Σένα σου πρέπει αφέντη μου καρέκλα καρυδένια, για ν’ ακουμπάς τη μέση σου την μαργαριταρένια». Δεν έλειπαν, ωστόσο, και τα αρνητικά σχόλια σε όσους δεν άνοιγαν την πόρτα τους για να φιλέψουν την παρέα που έψαλε τα κάλαντα. Έλεγαν π.χ. για το αφεντικό: «σένα σου πρέπει αφέντη μου τρουβάς και δεκανίκι, να σε τραβάνε τα σκυλιά και δεκαπέντε λύκοι» ή «την κόρη σου την έμορφη βάλτη μες στο ζεμπίλι και κρέμασέ τηνε ψηλά να μην την τρων οι ψίλοι».
