Κάποιες φορές κατά την καταγραφή των διαφόρων ναυαγίων ή άλλων ναυτικών ατυχημάτων ανακαλύπτουμε και ορισμένα συμβάντα που χαρακτηρίζονται από μια ιδιαιτερότητα, όντας όχι και τόσο συνηθισμένα. Ετούτα τα ξεχωριστά και μάλλον σπάνια θαλασσινά περιστατικά καταδεικνύουν το κάθε τι απρόσμενο που μπορεί να προκύψει ακούσια ή και εκούσια ακόμη, μέσα στην καθημερινότητα του περιπετειώδους ναυτικού βίου. Οι κίνδυνοι πάντοτε ελλοχεύουν στη θάλασσα με απροσδόκητες εξελίξεις που δίνουν το απρόβλεπτο και ξεχωριστό γεγονός το οποίο βεβαίως ελκύει την προσοχή τόσο του ερευνητή, όσο και του απλού αναγνώστη. Ενίοτε όμως παρουσιάζονται και ηθελημένες ενέργειες που εκπλήσσουν λόγω των ιδιαίτερων και ασυνήθιστων χαρακτηριστικών τους, προκαλώντας επίσης το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Θα παραθέσουμε στη συνέχεια κάποια ασυνήθη θαλασσινά γεγονότα, ορισμένα από τα οποία είχαμε μνημονεύσει σε παλιότερα, γενικότερα περί ναυτικών ατυχημάτων, σημειώματα.
Ρεσάλτο λεμβούχων, με παρ’ ολίγον οδυνηρές συνέπειες.
Χαρακτηριστική και αρκετά γνωστή η εικόνα άλλων εποχών με τις βάρκες να μεταφέρουν επιβάτες από και προς τα ατμόπλοια της ακτοπλοΐας, όταν δεν υπήρχε δυνατότητα προσέγγισης σε λιμενικές εγκαταστάσεις, κάτι που συνέβαινε σε μικρά λιμάνια ως τις δεκαετίες του ’50 ή και του ’60 ακόμη. Σε παλιές ελληνικές ταινίες και φωτογραφίες απεικονίζεται παραστατικά η διαδικασία αποβίβασης – επιβίβασης με τις βάρκες. Συχνά όμως οι λεμβούχοι έδιναν πραγματικές… ναυμαχίες μεταξύ τους προκειμένου να προλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερους επιβάτες, κυρίως κατά την αποβίβαση. Προσέγγιζαν και διπλάρωναν στο καράβι προτού ακόμη αυτό ολοκληρώσει την αγκυροβολία του και εκτελούσε τις απαιτούμενες μανούβρες. Πολλές φορές οι λεμβούχοι, στη διεκδίκηση της παραλαβής επιβατών προχωρούσαν σε πιο τολμηρές και επικίνδυνες πρακτικές. Πλησίαζαν, έξω από το λιμάνι το κατάπλεον πλοίο και προσδενόταν σε αυτό, ώστε να έχουν το πρώτο λόγο στην αποβίβαση. Ετούτη η βιασύνη επέφερε κάποτε επικίνδυνα ατυχήματα, όπως αυτό που περιγράφεται στο παρακάτω δημοσίευμα και που από τύχη και μόνο δεν υπήρξαν θύματα:
«Τρείς άνθρωποι εις την θάλασσαν. Λεμβουχικά κατορθώματα. Ανάγκη λιμενικών μέτρων
Η συνήθεια του να γαντζώνουν οι βάρκες εις τα ερχόμενα ατμόπλοια, μίαν πολλάκις ώραν μακράν του λιμένος, παρ’ ολίγον να προσθέση χθες τρία ακόμη θύματα. Οι λεμβούχοι αδελφοί Βασιλείου παραλαβόντες μεθ’ εαυτών και τίνα υπηρέτην του ξενοδοχείου Ευρώπη ηνοίχθησαν μ.μ. της χθες εις το πέλαγος δια να γαντζώσουν εις τον Πηνειόν, ο οποίος ανεμένετο εκ Πειραιώς δια να παραλάβουν επιβάτας. Μόλις λοιπόν εφάνη ο Πηνειός, επλησίασαν και έρριψαν γάντζον, αλλ’ ένεκα της μεγάλης ταχύτητος του ατμοπλοίου, η λέμβος ανετράπη και εβυθίσθη δια του έλικος, οι δε επιβαίνοντες αυτής ευρέθησαν εις την θάλασσαν διατρέξαντες τον έσχατον των κινδύνων. Ευτυχώς και οι λεμβούχοι και ο ξενοδόχος εγνώριζον να κολυμβούν και εκρατήθησαν εις την επιφάνειαν μέχρις ότου άλλοι λεμβούχοι σπεύσαντες τους έσωσαν. Φρονούμεν ότι ο κ. Λιμενάρχης οφείλει ν’ απογορεύση του να πλησιάζουν οι λέμβοι εις τα ατμόπλοια προς της αγκυροβολήσεως τούτων, και δια να γίνη τούτο και ν’ απαλλαγώμεν από την βάρβαρον αυτήν συνήθειαν δεν χρειάζεται τίποτε άλλο παρά μία διάταξις και 5 – 6 τιμωρίαι των παραβατών εις το πταισματοδικείον. Το καλόν όμως το οποίον θα προκύψει θα ήνε πολύ μεγάλον». (Πρωία 19/10/1911)
Προφανώς το φαινόμενο ήταν συνηθισμένο, παρ’ όλη την επικινδυνότητά του, και σε παλιότερα ανάλογα περιστατικάείχαν χαθεί ζωές. Γι’ αυτό η λήψη της σχετικής απαγόρευσης από το λιμεναρχείο κρινόταν άμεση και επιβεβλημένη ώστε ν’ αποφευχθούντα χειρότερα.
Το φορτίο αποτρέπει τη βύθιση
Στο δίαυλο του Τρίκερι, στις 16/8/1958 συγκρούστηκαν κοντά στο φάρο, το μότορσιπ Κίμωλος με το πετρελαιοκίνητο Συμεών που υπέστη σοβαρές ζημιές, όντας μικρότερο και κινδύνευσε με άμεση βύθιση. Όμως το φορτίο που μετέφερε… απέτρεψε ναυάγιο και το άτυχο σκαρί μεταφέρθηκε στο Βόλο μισοβουλιαγμένο και διασώθηκε:
«Μότορσιπ συνεκρούσθη προχθές την νύκτα με πετρελαιοκίνητον έξωθι των Τρικκέρων. Το δεύτερον σχεδόν εβυθίσθη.
Την 11.30 νυκτερινήν της προχθές και παρά την θέσιν Φανάρι των Τρικκέρων συνεκρούσθησαν το μότορσιπ Κίμωλος με κυβερνήτη τον Κ. Βεντούρην και το πετρελαιοκίνητον Συμεών με κυβερνήτην τον Α. Λυμπέρον. Το πρώτον μετέφερε φορτίον 620 τόννων σίτου και κατευθύνετο εις Καλάμας, το δε δεύτερον με φορτίον ξυλίνων στύλων του ΟΤΕ κατηυθύνετο εις Βόλον. Εκ της συγκρούσεως το μεν μότορσιπ Κίμωλος υπέστη ζημίας εις τας πλευράς, το δε πετρελαιοκίνητον υπέστη σοβαρότερας τοιαύτας με αποτέλεσμα να κατακλυσθή υπό των υδάτων. Λόγω όμως του είδους του φορτίου του συνεκρατήθη εις την επιφάνειαν και ερυμουλκήθη υπό του Κίμωλος χθες εις τον λιμένα. Επειδή τούτον είναι ημιβυθισμένον, δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθή η έκτασις των ζημιών τας οποίας υπέστη εκ της συγκρούσεως. Τα αίτια της συγκρούσεως δεν εγνώσθησαν. Υπό του Λιμεναρχείου Βόλου ήρχισαν χθες ανακρίσεις αι οποίαι θα συνεχισθούν και σήμερον». (Ταχυδρόμος 18/8/1958)
Το φορτίο συνήθως επιταχύνει την βύθιση σε περίπτωση ναυαγίου. Εδώ συνέβη το αντίθετο με τα τηλεγραφόξυλα να γίνονται «σωσίβιο» του πετρελαιοκίνητου!
***
Με έκπληξη και ενδιαφέρον ανακαλύψαμε στον τοπικό τύπο ένα εξαιρετικά σοβαρό και πρωτοφανές συμβάν στο 1960. Πρόκειται για μια εσκεμμένη δολοφονική ενέργεια εναντίον μηχανότρατας από άλλο αλιευτικό σκάφος, με τη ρίψη εκρηκτικών, που οφειλόταν σε λόγους επαγγελματικής (αλιευτικής) αντιπαράθεσης. Το σκαρί βυθίστηκε από την βομβιστική επίθεση ευτυχώς δίχως να υπάρξουν θύματα. Ας δούμε το σχετικό ρεπορτάζ:
«Μηχανότρατα εβυθίσθη παρά την Στυλίδα (σ.σ. πρόκειται για λάθος αντί Αρκίτσα) από πειρατικήν ενέργειαν ενός αλιευτικού. Ερρίφθησαν κατ’ αυτής δέσμαι δυναμίτιδος.
Υπό του λιμενάρχου Στυλίδος ανεφέρθη εις το Υπουργείον Ναυτιλίας ότι περί την 8ην μ.μ. του Σαββάτου, εβυθίσθη εις την περιοχήν του λιμένος Αρκίτσης η μηχανότρατα Χαράλαμπος νηολογίου Πειραιώς 1215 λόγω ρήγματος το οποίον υπέστη κατόπιν της ρίψεως κατ’ αυτής δέσμης δυναμίτιδος υπό του πληρώματος αγνώστων στοιχείων αλιευτικού πετρελαιοκίνητου. Εις Αρκίτσαν μετέβησαν οι λιμενάρχαι Αιδηψού και Στυλίδος προς διενέργειαν ανακρίσεων και διελεύκανσιν της περιέργου αυτής υποθέσεως η οποία ενθυμίζει πειρατικόν επεισόδιον. Ήδη συνελήφθησαν αρκετοί ύποπτοι τιθέντες υπό περιορισμόν. Πιστεύεται ότι το επεισόδιον έχει ως αίτιον διαφοράν μεταξύ της βυθισθείσης μηχανότρατας και του μικρού αλιευτικού, δεδομένου ότι συχνά δημιουργούνται προστριβαί μεταξύ των πληρωμάτων διαφόρων τύπων αλιευτικής τακτικής σκαφών. Σημειωτέον ότι ουδείς εκ των επιβαινόντων της βυθισθείσης μηχανότρατας έπαθέ τι. Εξ άλλου κατά την εποχήν ταύτην εις την περιοχήν Βορείου Ευβοϊκού επιτρέπεται η δια μηχανοτρατών αλιεία, αλλά εις ωρισμένην απόστασιν από των ακτών και συχνά αι μηχανότραται εισέρχονται δι΄αλιείαν εις παρακτίους περιοχάς με αποτέλεσμα να δημιουργούνται επεισόδια μεταξύ αυτών και των μικρών αλιευτικών». (Ταχυδρόμος 26/1/1960).
Οι λόγοι της παραπάνω πρωτοφανούς πράξης προσδιορίζονται ακριβώς κι έχουν να κάνουν με τη γενικότερη διαχρονική αντιπαράθεση ανάμεσα στις μηχανότρατες και τα σκάφη της παράκτιας αλιείας. Συχνά οι πρώτες παραβίαζαν τα όρια απόστασης από τις ακτές και τα συρόμενα αλιευτικά τους εργαλεία, εκτός από το σάρωμα του βυθού, τύχαινε να παρασύρουν δίχτια ή παραγάδια που ρίχνονταν στην περιοχή. Η αυτοδικία όμως και μάλιστα με μια καθαρά φονική ενέργεια που μπορούσε να προκαλέσει θύματα, θεωρείται απαράδεκτη και κατακριτέα. Όπως ήταν αναμενόμενο δεν άργησαν οι αρχές να εντοπίσουν το δράστη που συνελήφθη τις επόμενες μέρες, και ομολόγησε την πράξη του. Διαβάζουμε στο σχετικό δημοσίευμα:
«Ο δράστης της βυθίσεως την μηχανότρατας δια δέσμης δυναμίτιδος συνελήφθη χθες. Αιτία επαγγελματικαί αντηζηλίαι.
Εις το υπουργείον Ναυτιλίας ελήφθη σήμα του λιμεναρχείου Στυλίδος εις το οποίον αναφέρεται ότι συνελήφθη ο δράστης της βυθίσεως δια ρίψεως δέσμης δυναμίτιδος επί της μηχανότρατας Χαράλαμπος, ενώ αυτή ευρίσκετο εις την θαλασσίαν περιοχήν της Ακρίτσης. Ο συλληφθείς είναι ο Α.Μ… αλιεύς ο οποίος μετ’ άλλου αγνώστων στοιχείων ναυτικού, επιβαίνοντες αλιευτικής λέμβου, έρριψαν δυναμίτιδα κατά της μηχανότρατας λόγω επαγγελματικών διαφορών με συνέπεια την βύθισή της. Ο δράστης ωμολόγησε το διαπραχθέν αδίκημα και απεστάλη εις τον εισαγγελέα Λαμίας δια τα περαιτέρω».
Πτώση κεραυνού σε αλιευτικό.
Ένα εξαιρετικά σοβαρό όσο και μη συνηθισμένο περιστατικό είναι και το παρακάτω, κατά το οποίο στη διάρκεια κακοκαιρίας, έπεσε κεραυνός σε βολιώτικο γρι – γρι που βρισκόταν για ψάρεμα στις Νιές. Κυριολεκτικά από θαύμα γλίτωσε ο καπετάνιος του αλιευτικού, Ξενοφών Γιάλβαλης, γνωστός όχι μόνο στο Βόλο, για την πολυετή συνδικαλιστική του δράση τόσο σε τοπικό όσο και σε πανελλήνιο επίπεδο. Η ηλεκτρική εκκένωση πέρασε δίπλα του και τον συγκλόνισε με αποτέλεσμα να χάσει τις αισθήσεις του, ενώ από το πλήρωμα κανένας δεν έπαθε τίποτε. Στο σχετικό δημοσίευμα επισημαίνεται η σοβαρότητα αλλά και η σπανιότητα του γεγονότος:
«Κεραυνός έπεσεν επί αλιευτικού σκάφους. Το πλήρωμα διεσώθη ως εκ θαύματος.
Την 9 30 εσπερινήν της Κυριακής κατά την ώραν της κακοκαιρίας και ενώ το συγκρότημα γρι – γρι του κ. Μπότου ευρίσκετο πλησίον του όρμου Νηές, παρά την Σούρπην, έπεσεν επί του πετρελαιοκινήτου Άγιος Νικόλαος, κεραυνός. Ο κεραυνός εκτύπησε το άλμπουρο του καϊκιού και αφήρεσε το πάνω τμήμα τούτου, εν συνεχεία δε έπεσαν εις το ποδόσταμον του σκάφους και δια του σιδήρου επικαλύμματος τούτου εξουδετερώθη διοχετευθείς εις την θάλασσαν. Ο κυβερνήτης του σκάφους Ξενοφών Γιάλβαλης, ευρισκόμενος εις το τιμόνι, εδέχθη εκ της πτώσεως του κεραυνού τοιούτον κλονισμόν, ώστε επί δεκάλεπτον παρέμεινε χωρίς αισθήσεις και άφησε το πετρελαιοκίνητον ακυβέρνητον. Το εικοσαμελές πλήρωμα του Άγιος Νικόλαος ευρίσκετο εις το αμπάρι και διήλθε στιγμάς τρόμου και αγωνίας, διατρέξαν σοβαρώτατον κίνδυνον και διασωθέν ως εκ θαύματος. Μεταξύ του πληρώματος ευρίσκετο και ο πατήρ του κυβερνήτου Κ. Γιάλβαλης, ο οποίος ιδιαιτέρως κατεταράχθη διότι ενόμιζεν ότι ο υιός του είναι πλέον νεκρός. Ως ανέφερε δε ο γηραιός ναυτικός, κατά το διάστημα της 50ετούς και πλέον ζωής του εις την θάλασσαν δια πρώτην φοράν αντιμετώπισε τοιούτον κίνδυνον εκ κεραυνού». (Ταχυδρόμος 2/10/1962)
Να σημειωθεί ότι το τρεχαντήρι Αγ. Νικόλαος κατασκευασμένο στο Βόλο το 1935 από τον ναυπηγό Δημ. Μοσχάτο, παραμένει εν πλω ως σήμερα μετασκευασμένο σε ιδιωτικό τουριστικό με το ίδιο όνομα και είναι το γηραιότερο ξύλινο σκαρί στην περιοχή του Βόλου.
