Γρηγόρης Καρταπάνης: Ατυχήματα της ακτοπλοΐας

γρηγόρης-καρταπάνης-ατυχήματα-της-ακ-39964

Η διερεύνηση των ναυαγίων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γι΄ αυτό και η απεμπλοκή από το θέμα δεν φαίνεται και τόσο εύκολη. 0ι δραματικές ιστορίες των καραβιών που βυθίστηκαν ή έπαθαν κάποιο σοβαρό ατύχημα, ελκύουν τον ερευνητή και για άλλες «γραπτές» ναυαγιαιρέσεις, αδυνατώντας να πλεύσει σε άλλα πεδία αναδίφησης. Όπως συμβαίνει με τους ψαράδες, όταν τυχαίνει και μπλέξουν τα δίχτυα τους σε κάποιο ναυάγιο και παραμένουν δέσμιοι, έως ότου κατορθώσουν να ανασύρουν τα αλιευτικά τους εργαλεία. Στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων μπορεί η έρευνα να αφορά κάποιο άλλο αντικείμενο, όμως δεν είναι δυνατόν να μείνει κανείς αδιάφορος στις ενδιαφέρουσες και συνήθως οδυνηρές ειδήσεις ναυαγίων. Κι έτσι δίνεται το έναυσμα γι’ ακόμη ένα σημείωμα. Σε προηγούμενα άρθρα μας έγινε λόγος για τραγικές στιγμές της ελληνικής (και τοπικής) ακτοπλοΐας. Οι περιπτώσεις του α/π Αμβρακία (Οκτώβριος 1939 ) και του α/π Έλση (Απρίλιος 1940), όπου υπήρξαν και θύματα, αποτελούν θλιβερά γεγονότα που συνέβησαν σε διάστημα λίγων μηνών. Υπάρχουν όμως και άλλα λιγότερο σοβαρά περιστατικά ναυτικών ατυχημάτων, εκείνα τα τελευταία χρόνια της περιόδου του Μεσοπολέμου, τα οποία επίσης απασχόλησαν την τοπική ειδησεογραφία. Δεν υπήρξαν σοβαρές συνέπειες, πέρα από το αρχικό ξάφνιασμα και την ταλαιπωρία μετεπιβίβασης των επιβατών. Όλα τα γεγονότα που θα μνημονεύσουμε πιο κάτω έγιναν σε πλοία της επιβατικής ακτοπλοΐας και αφορούν ανώδυνες προσαράξεις, απρόσμενα ατυχήματα, πτώσεις ανθρώπων στη θάλασσα, ευτυχώς δίχως χειρότερες συνέπειες. Οι ποικίλες αβαρίες κατά τον πλου, από επίσης διάφορες αιτίες αποτελούσαν -όπως πάντα- συνηθισμένο φαινόμενο. Η άτυχη στιγμή εμφανιζόταν σε ανύποπτο συνήθως χρόνο, ενίοτε και από υπερβολική σιγουριά -ανθρώπινο λάθος- σε ανώδυνα δρομολόγια ρουτίνας. Ή ακόμη οι ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες και μια μηχανική βλάβη προκαλούν όχι ευχάριστες καταστάσεις.

***

Η πρόσκρουση του α/π Έλση στη βραχώδη χερσόνησο Δρακονέρα του Μαραθώνα, κατά το ταξίδι του από τον Πειραιά προς Χαλκίδα και Βόλο, εξελίχθηκε σε τραγωδία από την αψυχολόγητη ενέργεια πανικόβλητων επιβατών να εγκαταλείψουν το πλοίο, ενώ με μια πιο ψύχραιμη αντίδραση δεν θα χάνονταν κανένας, εκτός από τον άτυχο ναύτη της πλώρης που φονεύτηκε κατά τη σύγκρουση. Το ίδιο πλοίο- το οποίο είχε και άλλες δύο βυθίσεις κατά τη διάρκεια του κατοπινού πολέμου-προσάραξε και νωρίτερα από το συμβάν του Μαραθώνα, στα αβαθή του ακρωτηρίου Επανωμής, εξαιτίας ομίχλης. Ευτυχώς, λόγω του αμμώδους βυθού δεν συνέβη κάτι δυσάρεστο. Τους επιβάτες παρέλαβε άλλο καράβι και το Έλση, με την βοήθεια ρυμουλκών αποκολλήθηκε γρήγορα, δίχως να έχει υποστεί κάποιο ρήγμα. Να τι αναφέρεται στη σύντομη ανταπόκριση με τίτλο: «Προσάραξις ατμοπλοίων (;)»: «Θεσσαλονίκη 7. Το ατμόπλοιον ‘Ελση» πλέον εκ Βόλου προς τον λιμένα μας προσήραξε παρά την Επανωμήν, λόγω της επικρατούσης εκεί ομίχλης. Ευθύς αμέσως έπλευσε εις τον τόπον της προσαράξεως το ατμόπλοιον «Παναγής», το οποίον παρέλαβε τους επιβάτας της Έλσης και τους απεβίβασε εις τον λιμένα μας. Αι εργασίαι δια την ανέλκυσιν του προσαράξαντος ατμόπλοιου αρχίσασαι σήμερον θα συνεχισθούν και αύριον»(Θεσσαλία 9/11/1935).

Η απουσία κάθε άλλης είδησης τις επόμενες μέρες, φανερώνει πως το συμβάν υπήρξε ανώδυνο και η Έλση αποκολλήθηκε σύντομα. Η περιοχή που συνέβη η προσάραξη αλλά και βορειότερα χρειάζεται προσοχή και τούτο επιβεβαιώνεται από άλλα ανάλογα περιστατικά. Να σημειώσουμε μόνο την περίπτωση του θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ στις 26/10/1931, κατά το ταξίδι του από το Βόλο στη Θεσσαλονίκη, που προσάραξε στα αβαθή του ακρωτηρίου Καραμπουρνού (Μεγάλο Έμβολο).

***

Πιο αναλυτικά καταχωρείται στον τοπικό τύπο η αναγκαστική προσάραξη στα αβαθή, έξω από το λιμάνι του Βόλου του α/π Ελληνίς, έπειτα από προηγούμενο ατύχημα και εισροή υδάτων.

Το Ελληνίς εκτελούσε κι αυτό, τότε στα μέσα της δεκαετίας του ’30, το δρομολόγιο Πειραιά-Χαλκίδας- Βόλου-Θεσσαλονίκης. Ανήκε στη Λακωνική Ατμοπλοΐα και συμμετείχε στην κοινοπραξία που είχαν συμπήξει από το 1932 οι περισσότερες ναυτιλιακές εταιρίες. Κατά τη διέλευση του διαύλου στο ακρωτήριο Λιχάδα, όπου ναυάγησε αργότερα (1939) η Αμβρακία, «προσέκρουσεν επί υφάλου και υπέστη μικρόν ρήγμα», αλλά προφανώς επειδή η κατάσταση φάνηκε αντιμετωπίσιμη συνέχισε τον πλου προς το Βόλο, αφού φαίνεται πως υπήρξε συνεννόηση με το άλλο πλοίο της ίδιας εταιρίας, Λέων, που είχε αποπλεύσει προς Θεσσαλονίκη. Πράγματι τα δύο καράβια συναντήθηκαν στο μπουγάζι του Τρίκκερι και το Λέων ρυμούλκησε ως το Βόλο το Ελληνίς. Για να αποφευχθεί τυχόν βύθιση, το λαβωμένο σκαρί «στρώθηκε» στα αβαθή, μετά τα Πευκάκια, προς τις Νέες Παγασές, έξω από το λιμάνι και οι επιβάτες αποβιβάστηκαν με βάρκες. Διαβάζουμε σχετικά: «Εκινδύνευσε το ατμόπλοιον Ελληνίς. Το αναχωρήσαν χθές την 6ην εσπερινής εκ του λιμένος μας δια Θεσσαλονίκην ατμόπλοιον Λέων, συνάντησαν παρά την είσοδον του Παγασητικού κόλπου το προερχόμενον εκ Πειραιώς ατμόπλοιονΕλληνίς, το οποίον ευρίσκετο εν κινδύνω, λόγω του ότι ήρχισε να κάμη νερά, το ερυμούλκησε εις τον λιμένα μας και ίνα μη βυθισθή το έρριψεν εις την παρά το έλος της Μπουμπολήθρας ακτήν. Οι επιβάται του ατμόπλοιου, οι προοριζόμενοι δια Βόλον εξήλθον αυτού δια λέμβων….» (Θεσσαλία 18/11/1935).

Την επαύριο υπάρχει και νέο δημοσίευμα όπου αναφέρονται οι παραπάνωλεπτομέρειες, σχετικά με το ατύχημα. Στο προσαραγμένο στα αβαθή του Βόλου πλοίο, προσήλθαν πραγματογνώμονες για να εκτιμήσουν το μέγεθος της αβαρίας, μαζί με συνεργεία για την αποκατάστασή της επί τόπου, ώστε το Ελληνίς να πλεύση με ασφάλεια, τουλάχιστον ως κάποιο ναυπηγείο.

Η ζημιά ήταν μάλλον μικρή και άρχισε άμεσα η επισκευή. Μεταφορτώθηκαν και τα εμπορεύματα που μετέφερε, σε άλλο καράβι, μιας και δεν υπήρχε απώλεια φορτίου, για να παραδοθούν στους προορισμούς τους. Την προσωρινή επιδιόρθωση της βλάβης ανέλαβε το τοπικό γνωστό εργοστάσιο Σταματόπουλου. Η εφ. Η Θεσσαλία (20/11) μας πληροφορεί: «Το υπό επισκεύην ατμόπλοιον. Εσυνεχίσθησανχθές υπό μηχανικών του εργοστασίου Σταματοπούλου αι εργασίαι επισκευής του υποστάντος βλάβην ατμόπλοιου Ελληνίς και σήμερον ελπίζεται να αποπερατωθούν. Το Ελληνίς μετά την επισκευήν θα ρυμουλκηθή υπό των ναυαγοσωστικών Μίμης και Ερμής, τα οποία κατέπλευσαν εις το λιμένα μας, προερχόμενα εκ Πειραιώς. Τα εν αυτώ εμπορεύματα παρελήφθησαν από το ατμόπλοιο Κρήτη διά να μεταφερθούν εις Θεσσαλονίκην».

Το Ελληνίς επανήλθε στη δρομολογιακή δραστηριότητα έπειτα από την πλήρη αποκατάσταση των ζημιών και κατά τον πόλεμο του 1940-41 χρησιμοποιήθηκε ως επίτακτο – πλωτό νοσοκομείο. Κατά την μεταφορά τραυματιών του Αλβανικού μετώπου από την Αμφιλοχία στην Πάτρα(21/4/1941), δέχτηκε επίθεση γερμανικών αεροσκαφών, αλλά κατάφερε να πλεύσει λαβωμένο στον προορισμό του και να αποβιβάσει τους τραυματίες. Η επίθεση όμως επαναλήφθηκε και βυθίστηκε στο λιμάνι της Πάτρας, με δέκα συνολικά νεκρούς. Ανελκύστηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Ιταλούς, για να βυθισθεί οριστικά στη Νάπολι στις 14/6/1943. Αξίζει να σημειώσουμε ότι την ίδια τύχη είχε και το Λέων που βυθίστηκε στη Χαλκίδα στις 18/4/1941 από αεροπορικό βομβαρδισμό κατά τη γερμανική εισβολή. Αλλά και το ρυμουλκό Μίμης, που κλήθηκε να ρυμουλκήσει το α/π Ελληνίς, έπειτα από την αναγκαστική προσάραξή τουστα αβαθή του Βόλου, υπήρξε ως επίτακτο, θύμα του πολέμου. Προσέκρουσε κατά λάθος σε Ελληνική νάρκη, στο Σαρωνικό(29/3/1941) και από τα 27 μέλη του πληρώματός του, από το εμπορικό και πολεμικό ναυτικό, απωλέσθησαν οι 23. Την τραγική μοίρα των επίτακτων και άλλων πλοίων της εμπορικής ναυτιλίας κατά τη γερμανική εισβολή και τους αθρόους βομβαρδισμούς, θα μνημονεύσουμε ίσως κάποια άλλη φορά (βλ. Κων. Παϊζη Παραδέλλη, Το τίμημα του πολέμου, 2004).

*****

Εκτός από ναυάγια, συγκρούσεις ή προσαράξεις, στα πλοία των ακτοπλοϊκών γραμμών που μεταφέρουν επιβάτες, είναι δυνατόν να συμβούν και διάφορα άλλα ατυχήματα, όπως η πτώση στη θάλασσα, κατά τον πλου, κάποιου επιβαίνοντα. Μνημονεύσαμε τον περασμένο Σεπτέμβρη την περίπτωση επιβάτιδας του «Κύκνος» που παραπάτησε και βρέθηκε στη θάλασσα, έξω από το λιμάνι του Βόλου, ευτυχώς δίχως δυσάρεστα επακόλουθα. Επρόκειτο καθαρά για ατύχημα, ενώ το παρακάτω συμβάν στο α/π Λέων, αφορά απόπειρα αυτοκτονίας, η οποία…. απέτυχε χάρη στην αυτοθυσία συνεπιβάτη της επίδοξης αυτόχειρος. Το γεγονός συνέβη κατά τον πλου από Θεσσαλονίκη προς Βόλο, δίχως να αναφέρεται το ακριβές σημείο. Ευτυχώς ευοδώθηκε η διάσωση, χάρη στο νεαρό φοιτητή που αντιλήφθηκε την απόπειρα, όπως και στην άμεση αντίδραση του πληρώματος:

«Απόπειρα αυτοκτονίας επί του ατμόπλοιου Λέων. Εντός του ατμόπλοιου της γραμμής, Λέων, καθ’ ην ώραν τούτο έπλεεν εκ Θεσσαλονίκης προς τον λιμένα μας απεπειράθη,να αυτοκτονήσει ριφθείσα εις την θάλασσαν μια νέα… υπό τας εξής συνθήκας. Περί την 11ηννυκτερινήν ο επιβάτης Ι. Βαφειάδης, φοιτητής αντελήφθη μίαν νέαν να δρασκελίζη το διάζωμα του πλοίου δια να ριφθή εις την θάλασσαν. Δεν επρόλαβεν όμως να την συγκρατήση και κατόπιν τούτου έσπευσε να ειδοποιήση το πλήρωμα και ερρίφθη και αυτός προς διάσωσιν της αυτόχειρος. Εν τω μεταξύ το πλοίον εσταμάτησε και ερρίφθη εις την θάλασσαν μία λέμβος η οποία κατόρθωσε να ανασύρει την αποπειραθείσαν να αυτοκτονήση εν ζωή ακόμη και τον φοιτητήν Βαφειάδην…….». (Ταχυδρόμος 24/6/1938). Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται πως η «αποπειραθείσα νέα» γόνος γνωστής οικογενείας της Θεσσαλονίκης «κατετρύχετο εκ νευρασθένειας» και πως δεν δόθηκε συνέχεια στο γεγονός.

Αυτά τα ολίγα για ανώδυνα ναυτικά ατυχήματα πλοίων της επιβατικής ατμοπλοΐας στα τελευταία προπολεμικά χρόνια.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου