Γρ. Καρταπάνης: Ακριβώς πριν από μισό αιώνα- Η ΑΕΚ κυπελλούχος Ευρώπης στο μπάσκετ

γρ-καρταπάνης-ακριβώς-πριν-από-μισό-αι-62050

Σε λίγες μέρες, στις 4 του μήνα που αρχίζει σήμερα, συμπληρώνονται ακριβώς 50 χρόνια από την κατάκτηση του πρώτου διεθνούς –πανευρωπαϊκού– τίτλου για τη χώρα μας, σε ομαδικό άθλημα και σε συλλογικό επίπεδο. Πρόκειται βέβαια για το κύπελλο κυπελλούχων στο μπάσκετ που κέρδισε η ΑΕΚ στον τελικό που διεξήχθη στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο με αντίπαλο την Σλάβια Πράγας. Ο Δικέφαλος διέθετε τότε, στη δεκ. του ’60, μια σπουδαία ομάδα, πρωταγωνίστρια στην Ελλάδα και ικανή να διακριθεί και πέρα από τα εγχώρια δεδομένα, όπως άλλωστε κι έγινε. Εκείνη τη μαγική βραδιά, στις 4 Απριλίου 1968, επικράτησε με 89-82 απέναντι σ’ ένα σύλλογο που συγκαταλεγόταν στην αφρόκρεμα της Ευρώπης, μέσα σ’ ένα ντελίριο ενθουσιασμού και πανηγυρισμών, όχι μόνο των οπαδών της, αλλά όλων των Ελλήνων φιλάθλων. Η προσέλευση του κόσμου αποτέλεσε παγκόσμιο ρεκόρ, αφού οι θεατές υπολογίζονται κάπου στους 65.000 (55.800 επίσημα εισιτήρια) χώρια άλλες 15.000 που άκουγαν την αναμετάδοση στον εξωτερικό χώρο του Καλλιμάρμαρου, δηλαδή ένα σύνολο που πιθανώς άγγιζε τις 80.000 σύμφωνα με τις τότε εκτιμήσεις.

*****

Πολλά έχουν γραφτεί για εκείνη την κορυφαία εθνική επιτυχία, μισό αιώνα πρωτύτερα, όταν οι δυνατότητες της ελληνικής καλαθοσφαίρισης εξακτινώνονταν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Άλλωστε επρόκειτο για πρωτοφανές συμβάν που όμοιό του ως τότε δεν είχε πραγματοποιηθεί. Η πρωτοφανής συμμετοχή του κόσμου με το αδιαχώρητο μέσα κι έξω από το Παναθηναϊκό Στάδιο, αλλά και τα εκατομμύρια των Ελλήνων που παρακολουθούσαν την εξέλιξη του αγώνα από το ραδιόφωνο σ’ εκείνη τη συγκλονιστική και συγκινητική περιγραφή του Βασίλη Γεωργίου, καταδείκνυε με τον πιο πειστικό τρόπο την ουσιαστική μέθεξη μιας ολόκληρης χώρας στο ξεχωριστό αθλητικό γεγονός. Κάτι που κανένας έως τότε δεν είχε βιώσει, σε μια καθολική, παλλαϊκή συμμετοχή και παραπέμπει στις κατοπινές ανάλογες επιτυχίες, των κατακτήσεων του πανευρωπαϊκού πάλι στο μπάσκετ από την εθνική ομάδα το 1987, αλλά και στο ποδόσφαιρο με το EURO, το 2004. Το μεγαλειώδη θρίαμβο υπενθυμίζει και η πρόσφατη κινηματογραφική ταινία του Τάσου Μπουλμέτη «1968», με επετειακή στόχευση στην προβολή της, καθώς συμπληρώνεται μισός αιώνας από τότε. Στο διαδίκτυο βρίσκει κανείς αξιόλογα οπτικά και ηχητικά ντοκουμέντα από εκείνο το βράδυ της Πέμπτης 4 Απριλίου 1968, με αποκορύφωμα βέβαια την ανεπανάληπτη και αλησμόνητη περιγραφή του αγώνα από τον Βασίλη Γεωργίου που συγκινεί ακόμα και σήμερα.

******

Ας επιχειρήσουμε στο επετειακό τούτο σημείωμα, μια μικρή αναδρομή στην εκπληκτική πορεία της μπασκετικής ΑΕΚ εκείνη την περίοδο που κατέληξε στην κατάκτηση του τροπαίου, ανατρέποντας όλα τα προγνωστικά με μια ξέφρενη πορεία. Την προηγούμενη σεζόν είχε απολέσει τον τίτλο του πρωταθλήματος που επί τέσσερις σερί χρονιές κατακτούσε, από τον επίσης δυνατό Παναθηναϊκό, γι’ αυτό και την επόμενη συμμετείχε στο κύπελλο κυπελλούχων. Ήταν μόλις η δεύτερη χρονιά του θεσμού, στον οποίο έπαιρναν μέρος οι κάτοχοι του κυπέλλου στις χώρες τους ή οι δευτεραθλήτριες των εθνικών πρωταθλημάτων, όπου δεν διεξαγόταν –όπως και στην Ελλάδα– κύπελλο.

Η παλικαρίσια διαδρομή της ΑΕΚ ως τον τελικό ξεκίνησε με την εύνοια της τύχης, καθώς πέρασε τον πρώτο προκριματικό γύρο «άνευ αγώνος». Βέβαια τούτο δεν είχε και ιδιαίτερη σημασία μιας και το πιθανότερο ήταν η συνάντηση με βατό αντίπαλο. Τα δύσκολα σίγουρα άρχιζαν στο δεύτερο γύρο, των 16, όπως κι άλλωστε έγινε. Στον δρόμο της ΑΕΚ βρέθηκε η ισπανική Κας Βιτόρια (μετ. Ταουγκρές) δυνατή ομάδα από μια χώρα με παράδοση στο μπάσκετ. Η ήττα στην Ισπανία με 10 πόντους διαφορά (82-72) άφηνε αρκετές ελπίδες για τη ρεβάνς στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με προϋπόθεση μια καλή εμφάνιση, όπως κι έγινε. Η απόδοση του δικέφαλου χαρακτηρίστηκε εκπληκτική, ανατρέποντας με άνεση το σκορ του πρώτου αγώνα, με 85-65 και η πρόκριση στην προημιτελική φάση, των 8, ήταν γεγονός. Κι εδώ προέκυψε άλλο ένα ισχυρό συγκρότημα, η βέλγικη Ρουαγιάλ Κατρ, που όμως στην καυτή ατμόσφαιρα (80.000) του Καλλιμάρμαρου δεν άντεξε και υπέστη βαριά ήττα με διαφορά 22 πόντων που έδινε σαφές προβάδισμα στην ΑΕΚ (76-54). Όμως στο Παλαί ντε Μιντί των Βρυξελών, παρά το καλό ξεκίνημα, η ελληνική ομάδα έκανε κοιλιά και η διαφορά έγινε διψήφια υπέρ των Βέλγων, πλησιάζοντας εκείνη του πρώτου αγώνα. Η αποβολή βασικών παικτών της ΑΕΚ (Ζούπας, Αμερικάνος) με 5 φάουλ, δυσκολεύει την κατάσταση και το ματς έγινε δραματικό. Μένουν λίγα δευτερόλεπτα και οι Βέλγοι προηγούνται 74-52 ισοφαρίζοντας την εις βάρος τους διαφορά αλλά σαν από μηχανής θεός, ο Βασιλειάδης με δύο εύστοχες βολές, 3’’ πριν τη λήξη μειώνει σε 74-54 και στέλνει την ομάδα του στους ημιτελικούς.

Η αύξηση της δυσκολίας πια ήταν αναμενόμενη. Στο δρόμο της ΑΕΚ βρέθηκε η πανίσχυρη ιταλική Ινις Βαρέζε με περγαμηνές και τίτλους στο άθλημα. Στο πρώτο ματς εκτός έδρας παρά το γεγονός ότι κάπου έδειχνε να χάνεται ο έλεγχος, οι έλληνες παίχτες στάθηκαν τελικά στο ύψος τους και συγκράτησαν την διαφορά στους 18 πόντους (78-60), αφήνοντας κάποιες ελπίδες πρόκρισης. Στο Παναθηναϊκό στάδιο για τη ρεβάνς είχαμε την πρόβα τζενεράλε του τελικού καθώς προσήλθαν 50.000 φίλαθλοι δημιουργώντας μια καυτή ατμόσφαιρα που λύγισε τους αντιπάλους και παρά τις προσπάθειες τους να διατηρήσουν το προβάδισμα που είχαν δεν το κατάφεραν. Η ΑΕΚ ξεκίνησε δυνατά, οι Ιταλοί αντέδρασαν και μείωσαν στο καλάθι για ν’ αυξηθεί πάλι η διαφορά και σ’ ολόκληρο το β’ ημίχρονο να περιφέρεται κοντά στο ζητούμενο όριο. Μερικά δευτερόλεπτα πριν την λήξη το σκορ είναι ισοδύναμο του α’ αγώνα (70-52) και χρειάστηκε η ιστορική ραβέρσα του Τρότζου που κάνει το τελικό 72-52 και μ’ ένα καλάθι διαφορά η ΑΕΚ προκρίνεται στο μεγάλο τελικό, σ’ ένα ματς ακατάλληλο για καρδιοπαθείς.

******

Ο τελικός της Αθήνας στις 4/4/68 απέδειξε τη δύναμη και το μεγαλείο της ελληνικής ψυχής, απέναντι σ’ έναν εξ αντικειμένου υπέρτερο αντίπαλο. Οι επευφημίες κάπου 80.000 θεατών ανέτρεψαν τα δεδομένα, δίνοντας περίσσια δύναμη στους έλληνες παίκτες οι οποίοι πήραν κεφάλι στο σκορ από την αρχή του αγώνα. Τα πεντάλεπτα: 14-7, 25-21, 34-30 και ημίχρονο 47-38. Η Σλάβια όμως ήταν μεγάλη ομάδα με κορυφαία ονόματα στις τάξεις της και με αντεπίθεση διαρκείας στην επανάληψη έδειξαν πως τα πράγματα οδεύουν σε ανατροπή: στο 25΄ 53-50, στο 28΄ ισοφάριση 58-58 και κατόπιν προηγούνται για πρώτη φορά.

Όμως με τη συμπαράσταση του κόσμου οι παίκτες της ΑΕΚ καταφέρνουν στο 30’ να βρίσκονται καθαρά μπροστά με 70-64, δίχως πια να χάσουν το προβάδισμα. Παρά την αποβολή του Ζούπα και το εύθραυστο 84-80 λίγο πριν το τέλος, φθάσαμε στο τελικό θριαμβευτικό 89-82 για να επακολουθήσουν οι πανηγυρισμοί, ανάλογοι της απίστευτης επιτυχίας.

Ο πρώτος πανευρωπαϊκός τίτλος για την Ελλάδα ήταν γεγονός. Αξίζει να μνημονεύσουμε τα ονόματα των καλαθοσφαιριστών που πέτυχαν τον πρωτοφανή θρίαμβο: Αμερικάνος, Ζούπας, Τρούτζος, Βασιλειάδης, Λαρετζάκης η βασική πεντάδα, Χρηστέας, Τσάβας. Ακόμη στο ρόστερ υπήρχαν οι Δημητριάδης, Πετράκης και Νεσιάδης. Προπονητής ο Νίκος Μήλας.

******

Ο θρίαμβος υπήρξε μεγαλειώδης και πεντακάθαρος, αλλά πάντοτε υπάρχουν οι κακοπροαίρετοι που προσπαθούν ν’ αφήσουν σκιές αμφισβήτησης σε κάποιο επίτευγμα. Ακούστηκαν υποψίες για παρεμβάσεις του τότε δικτατορικού καθεστώς, ως προς την επιλογή της Αθήνας για τη διεξαγωγή του τελικού, που ήταν βέβαια έδρα της μιας φιναλίστ. Τότε η ΦΙΜΠΑ δεν όριζε εξαρχής τον τόπο του τελικού, αλλά αυτός αποφασιζόταν έπειτα από διαβουλεύσεις με τις δύο ομάδες που κατέθεταν η καθεμιά τις δικές της προτάσεις και απαιτούνταν η σύμφωνη γνώμη, τόσο των ενδιαφερόμενων συλλόγων, όσο και της συνομοσπονδίας. Η ΑΕΚ τότε είχε προτείνει το Παναθηναϊκό στάδιο με την προοπτική προσέλευσης πολλών δεκάδων χιλιάδων θεατών, που εκτός των άλλων, θ’ αποτελούσε σπουδαία διαφήμιση του αθλήματος. Το αίτημα έγινε αποδεκτό από τη ΦΙΜΠΑ με την σύμφωνη γνώμη των Τσεχοσλοβάκων και ακολουθήθηκε όλη η νόμιμη διαδικασία σε μια τέτοια περίπτωση. Προφανώς οι αντίπαλοι μας γνωρίζοντας την ανωτερότητά τους –ήταν άλλωστε από τα μεγαθήρια της Ευρώπης– και με δεδομένο την επικράτηση τους πριν από δύο χρόνια, με τριάντα πόντους διαφορά, επί της ΑΕΚ στον ημιτελικό του φάιναλ φορ της Ιταλίας (103-73), πίστεψαν πως δεν θα συναντούσαν προβλήματα στον «εκτός έδρας» τελικό. Η καταβολή προς αυτούς, από μέρους της ΑΕΚ των εξόδων μετάβασης – διαμονής ως πραγματικά φιλοξενουμένων, ήταν κάτι επίσης νομότυπο και δίκαιο που έπρεπε να εφαρμοστεί και δεν επιδέχεται καμιά παρερμηνεία. Βέβαια, μετά τον θρίαμβο οι εφημερίδες της εποχής εξυμνούν και τον τότε Γενικό Γραμματέα Αθλητισμού, Κ. Ασλανίδη ως συμμέτοχο, αλλά τέτοιου είδους κολακείες ήταν νομίζω αναμενόμενες, όντας περίπου «υποχρεωτικές» στα ανελεύθερα πολιτικά καθεστώτα. Είναι γεγονός πως η χούντα προσπάθησε να καπηλευτεί προς όφελός της την κατάκτηση του κυπέλλου και να το προβάλλει ως δικό της επίτευγμα για προφανείς λόγους. Τέτοιες επιτυχίες με την κατάλληλη προπαγάνδα προσδίδουν φιλολαϊκό κύρος στη δικτατορία και παράλληλα αποπροσανατολίζουν τον κόσμο από τα πραγματικά προβλήματα.

Ο θρίαμβος της ΑΕΚ υπήρξε πέρα για πέρα έντιμος και αδιαμφισβήτητος. Μια ομάδα που αποτελούνταν μόνο από ελληνόπουλα κατάφερε το φαινομενικά ακατόρθωτο. Ήταν χαρακτηριστικό και το πώς κατέληγε ένα σχόλιο της εφ. Δικέφαλος αρκετά χρόνια αργότερα για τον θρίαμβο και την ελληνικότητα της ΑΕΚ: Υπήρχε βέβαια κι ένας Αμερικάνος… αλλά ήταν κι αυτός Έλληνας.

*****

Η κατάκτηση του κυπέλλου κυπελλούχων στις 4 Απριλίου 1968 δεν ήταν μια επιτυχία που ήρθε ουρανοκατέβατη. Αντίθετα υπήρξε προϊόν πολυετούς οργανωμένης προσπάθειας. Η μπασκετική ΑΕΚ από τα τέλη της δεκ. του ’50 είχε θέσει τις βάσεις για τη δημιουργία μιας ομάδας ικανής να πρωταγωνιστεί στην Ελλάδα, αλλά και να διακριθεί διεθνώς, με αρχή την κατάκτηση του πρωταθλήματος 1957-58.

Η πορεία της στη δεκ. του ΄60 υπήρξε εντυπωσιακή: τέσσερα σερί πρωταθλήματα από το 1963 έως το 1966 και άλλα δύο (1967-68 και 1969-70) ως το 1970. Παράλληλα όμως διακρίνεται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο: την περίοδο 1964-65 φτάνει ως τους 8 του κυπέλλου πρωταθλητριών για ν’ ακολουθήσει την επόμενη σεζόν η συμμετοχή της στο φάιναλ φορ του ίδιου θεσμού κάτι που για πρώτη φορά πετύχαινε ελληνική ομάδα. Η πορεία σ’ εκείνη την διοργάνωση υπήρξε εξίσου εντυπωσιακή. Στον πρώτο γύρο επικράτησε με δύο νίκες (72-71 και 81-79 εκτός) της πανίσχυρης Βίσλα Κρακοβίας. Ακολούθως η ΑΕΚ σημειώνει άλλες δύο ευρείες αυτή τη φορά νίκες επί της αδύναμης Μαροκινής Βιτάντ (113-96 εκτός, 126-76) καθώς η ΦΙΜΠΑ επέτρεπε τη συμμετοχή και μη ευρωπαϊκών ομάδων με σκοπό τη διάδοση – ανάπτυξη του αθλήματος. Η συνέχεια δυσκόλευε πολύ γιατί εκτός από τους δυνατούς αντιπάλους υπήρχε κι ένα πολύπλοκο όσο και περίεργο σύστημα συγκομιδής βαθμών. ΟΙ οκτώ ομάδες χωρίστηκαν σε δύο ομίλους απ’ όπου θα προκρίνονταν οι δύο πρώτες. Η ΑΕΚ με αντιπάλους τη Ζαντάρ, την ΤΣΣΚΑ Μόσχας και την Ερυθρά Σημαία (μετ. ΤΣΣΚΑ Σόφιας) κατέκτησε τη δεύτερη θέση πίσω από τους σοβιετικούς, με δύο νίκες επί της Ζαντάρ και από μία με τις άλλες ομάδες. Η πρόκριση επιτεύχθηκε έπειτα από ένα δραματικό ματς στην Αθήνα με την Ερυθρά Σημαία όπου η ελληνική ομάδα θριάμβευσε με 75-45 υπερκαλύπτοντας την διαφορά των 25 πόντων του πρώτου αγώνα.

Στο φάιναλ φορ που διεξήχθη στην Ιταλία οι αντίπαλοι ήταν τρία από τα μεγαθήρια της εποχής: Σλάβια Πράγας, ΤΣΣΚΑ Μόσχας, Σίμενταλ Μπολόνια. Στον ημιτελικό η ΑΕΚ ηττήθηκε καθαρά από τη Σλάβια με 103-73, όπως και στον μικρό τελικό από την ΤΣΣΚΑ Μόσχας με 85-62 παρά την καλή εμφάνιση. Ίσως ήταν αδύνατο να διεκδικηθεί κάτι παραπάνω όταν έπρεπε ν’ αντιμετωπιστούν τέτοιοι αντίπαλοι. Η συμμετοχή και μόνο στη τελική τετράδα της κορυφαίας ευρωπαϊκής διοργάνωσης αποτελούσε άθλο για το ελληνικό μπάσκετ εκείνη την εποχή.

Και η επιτυχία της κατάκτησης τροπαίου ήρθε δύο χρόνια αργότερα.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου