Γρ. Καρταπάνης: Το θ/κ Γ. Αβέρωφ 25 Μαρτίου στο Βόλο

γρ-καρταπάνης-το-θ-κ-γ-αβέρωφ-25-μαρτίου-σ-70360

Η 25η Μαρτίου αναμφίβολα αποτελεί την κορυφαία εθνική επέτειο με τον ταυτόχρονο εορτασμό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Η μνήμη της εθνεγερσίας για την αποτίναξη του μακραίωνου οθωμανικού ζυγού, συντάσσεται συμβολικά με την επίσης υπέρτατη θεομητορική εορτή, ορίζοντας έτσι και τον ευαγγελισμό –την απελευθέρωση– του γένους. Οι εορτασμοί της επετείου συνοδεύονταν πάντοτε από πλήθος εντυπωσιακών εκδηλώσεων, που ενδεχομένως να εμπεριέχουν το στοιχείο της επίδειξης, υστερώντας σε ουσία, συμβάλλον όμως στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και της εθνικής ομοψυχίας. Στα λιμάνια της πατρίδας μας κατά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου η παρουσία πολεμικών πλοίων με συμμετοχή στις εκδηλώσεις, βεβαιώνει, πέρα από την απόδοση τιμών, στη διατήρηση – υπενθύμιση της διαχρονικής ναυτικής μας υπόστασης και παράδοσης, ενός θεμελιώδους παράγοντα της πορείας κι επιβίωσης του Ελληνισμού με καθοριστική συμβολή στους αγώνες του Έθνους και βέβαια στην επανάσταση του 1821.

*****

Το θ/Κ Γ. Αβέρωφ –το ενδοξότερο σκαρί της ναυτικής μας ιστορίας– όπως επισημάναμε και σε προηγούμενα σχετικά άρθρα μας, κατέπλευσε στο λιμάνι του Βόλου, δώδεκα συνολικά φορές από τα 1911 ως τα 1939, μαζί με άλλα πλοία του στόλου για εκτέλεση προκαθορισμένων γυμνασίων, αλλά και συμμετοχή ενίοτε σε εορταστικές εκδηλώσεις. Από το 1929 ως το 1932 οι επισκέψεις του πλοίου στο Βόλο πραγματοποιούνταν κάθε χρόνο και στις τρεις από τις τέσσερις παραπάνω φορές (1929,1930 και 1931) συνέπεσαν με τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου. Η συμμετοχή των ναυλοχούντων πολεμικών μ’ επικεφαλής βέβαια τη ναυαρχίδα του στόλου, στις ποικίλες εορταστικές εκδηλώσεις υπήρξε και τις τρεις αυτές χρονιές ιδιαίτερα σημαντική προσδίδοντας κάτι το διαφορετικό και ξεχωριστό στο πανηγυρικό πρόγραμμα. Ο ενθουσιασμός του κόσμου κορυφώνονταν και σύσσωμη η τοπική κοινωνία παρακολουθούσε και συμμετείχε στα δρώμενα που οπωσδήποτε εμπεριείχαν και το στοιχείο του εντυπωσιασμού. Μέσα από τα δημοσιεύματα του τοπικού τύπου της εποχής πληροφορούμαστε για το πλήθος, την πολυμορφία και τη λαμπρότητα των εκδηλώσεων «επί τη ευκαιρία του εορτασμού της Εθνικής επετείου». Συνοπτικά πραγματοποιούνταν συνήθως τα εξής:

– Πανηγυρικές θρησκευτικές εκδηλώσεις με συμμετοχή της ηγεσίας του στόλου και των αξιωματικών των πλοίων

– Μεγάλος σημαιοστολισμός του Αβέρωφ και των άλλων πλοίων

– Ρίψη «κεκανονισμένων» κανονιοβολισμών

– Παρέλαση αγημάτων στην παραλία, καταθέσεις στεφάνων κ.λπ.

– Μουσικό πρόγραμμα από την μπάντα του Αβέρωφ σε κεντρικό σημείο της Βολιώτικης παραλίας

– Δεξιώσεις, τόσο από την πλευρά της ηγεσίας του στόλου, όσο και από τις τοπικές αρχές

– Επίσκεψη του κοινού στα πλοία

– Διεξαγωγή αγώνων σκοπευτικών, ποδοσφαιρικών και ναυταθλητικών

Στους εορτασμούς συμμετείχαν στρατιωτικά τμήματα, σύλλογοι, διάφοροι φορείς, σχολεία κλπ.

******

Τα ναυτικά γυμνάσια που πραγματοποιήθηκαν στον Παγασητικό το Μάρτιο του 1930 ήταν προφανώς ιδιαίτερης σοβαρότητας, αφού παρευρίσκονταν και ο υπουργός των Ναυτικών με την ηγεσία του στόλου. Η έλευσή του στις 21 του μήνα συνέπεσε και με τους εορτασμούς της εθνικής εορτής, οπότε και υπήρξε ανάπαυλα των γυμνασίων. Η συμμετοχή των πολεμικών στις εκδηλώσεις αποτέλεσε την πιο εντυπωσιακή πτυχή τους, όπως καταγράφεται στα δημοσιεύματα των εφημερίδων εκείνων των ημερών. Ο τίτλος της εφ. «Θεσσαλικός Τύπος» είναι ενδεικτικός του κλίματος που επικρατούσε:

«Η χθεσινή μεγαλοπρεπής εορτή της ανεξαρτησίας. Η συμμετοχή του στόλου και του συν/τος Σκαπανέων. Μια ωραία εορτή εις το ενταύθα γυμνάσιον των αρρένων» (26/3/1930). Ο συντάκτης του ρεπορτάζ αρχικά αναφέρεται στην λαμπρή τέλεση της εορταστικής θείας λειτουργίας όπου παραβρέθηκαν οι τοπικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, ο υπουργός, η ηγεσία του στόλου και αξιωματικοί «των εν τω λιμένι ορμούντων πολεμικών σκαφών», εκπρόσωποι φορέων, μαθητές και πλήθος κόσμου. Παρακάτω γίνεται αναφορά και στην παρουσία του Αβέρωφ και των άλλων πλοίων:

«… Εν τω μεταξύ εις την παραλίαν συνεκεντρώθησαν τα σχολεία, ο στρατός και το Ναυτικόν ως και πλήθη κόσμου δια να παρακολουθήσουν την παρέλασιν αφ’ ενός και τας επιδεικτικάς ασκήσεις των υποβρυχίων αφ’ ετέρου. Ολίγον προ της μεσημβρίας ο αρχηγός του Στόλου συνοδευόμενος υπό του επιτελείου του και του διοικητού του συντάγματος Σκαπανέων κ. Καπετανάκη, επιθεώρησε τα παρατεταγμένα τμήματα Πεζικού και Ναυτικού τα οποία ακολούθως, ηγουμένης της μουσικής του στόλου παρήλασαν προ του κ. Δεμέστιχα, αφού πρώτον εξετέλεσαν ασκήσεις οπλασκίας.

Την 12ην μεσημβρινήν από του Αβέρωφ ερρίφθησαν 21 κανονιοβολισμοί και την 12 ½ εξετελέσθησαν οι ασκήσεις καταδύσεων και αναδύσεως των υποβρυχίων…».

Ανάλογο αν και συντομότερο είναι και το αντίστοιχο δημοσίευμα της εφ. Σημαία όπου επίσης γίνεται αναφορά στη συμμετοχή του στόλου στον εορτασμό.

Ενδιαφέρουσα καταγράφεται και η αθλητική ειδησεογραφία με τις αναγγελίες διεξαγωγής ποδοσφαιρικών αγώνων κατά την 25η Μαρτίου, ενώ είχαν προηγηθεί και άλλες συναντήσεις ανάμεσα στα τοπικά σωματεία και την ομάδα του Αβέρωφ, ή τη μικτή του στόλου, στις τάξεις των οποίων υπήρχαν αξιόλογοι ποδοσφαιριστές της εποχής. Διαβάζουμε σχετικά:

«Οι σημερινοί μεγάλοι ποδοσφαιρικοί αγώνες.

Δύο εκτάκτως σοβαροί ποδοσφαιρικοί αγώνες θα διεξαχθούν σήμερον εις το παρά τον Άναυρονγήπεδον του Κενταύρου (Σκοπευτήριον) επί τη εθνική εορτή και λόγω του επικείμενου απόπλου του στόλου. Η ισχυροτάτη ομάς του στόλου της οποίας επί τόσας ημέρας ήδη θαυμάζομεν το τεχνικώτατο παίξιμο, συναντάται την 3ηνμ.μ. εις το άνω γήπεδον με την ομάδα του ΠΑΟΚ. Μετά το τέλος της συναντήσεως ταύτης και ώραν 4 ½ θα επακολουθήσει ο δεύτερος και σπουδαιώτατος αγών (αποχαιρετιστήριος) της μεικτής του στόλου με όλως νέα στοιχεία ανεγνωρισμένης ικανότητας ως οι Τσολίνας, β. Ανδριανόπουλος, Καλτέκης, Λαπατάς κλπ με αντιμέτωπον την γνωστήν μας ομάδα της Αθλητικής Ενώσεως Κωνσταντινουπόλεως Βόλου. Αμφότεραι αι άνω συναντήσεις προκαλούν το αμέριστο ενδιαφέρον των φιλάθλων μας δεδομένου δε ότι η είσοδος θα είναι γενική και δια τους δύο αγώνας, προβλέπεται πρωτοφανής κοσμοσυρροή… Εις τους αγώνας θα παρευρεθώσι ο κ. Διοικητής του Στόλου μετά το επιτελείο του, οι επίσημοι της πόλεώς μας κλπ.». (Θεσσαλικός Τύπος 25/3/1930).

Παρατηρούμε πως οι αγώνες γίνονταν με κάθε επισημότητα και παρακολουθούνταν από μεγάλο αριθμό θεατών. Οι συγκεκριμένοι χαρακτηρίζονταν ως εορταστικοί, λόγω ης ημέρας, αλλά και αποχαιρετιστήριοι καθώς την επαύριο αναχωρούσε ο στόλος.

*****

Ανάλογη επισημότητα παρουσιάζεται και στις εκδηλώσεις για την 25η Μαρτίου στα 1931, 110 χρόνια από τη συμβολική έναρξη της Εθνεγερσίας. Ιδιαίτερο άρθρο αφιερώνει η εφ. Σημαία, όπου περιλαμβάνεται το πρόγραμμα εκδηλώσεων της επετείου με την παρουσία και αγημάτων του στόλου. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται και για την καθιερωμένη δεξίωση στο θ/κ Αβέρωφ:

«Δεξιώσεις θα γίνουν εις την Δημαρχίαν καθώς και στον Αβέρωφ όπου θα κληθούν μετά τας παρελάσεις οι επίσημοι». (Σημαία 25/3/1931).

Η εορταστική δεξίωση στο ένδοξο πλοίο πάντοτε αποτελούσε γεγονός ιδιαίτερης αναφοράς γι’ αυτό οι βολιώτικες εφημερίδες καταχωρούν δημοσιεύματα την επομένη για την συγκεκριμένη εκδήλωση που έγινε με κάθε επισημότητα. Σημειώνονται και τα ονόματα των «επωνύμων» βολιωτών που παραβρέθηκαν στο πλοίο. Διαβάζουμε στη Σημαία:

«Η δεξίωσις επί του Αβέρωφ.

Υπό του αρχηγού του Στόλου κ. Δεμέστιχα εκλήθησαν χθες το απόγευμα εις τον Αβέρωφ οι επίσημοι. Μεταξύ των προσελθόντων ήταν οι κ.κ. Λιμενάρχης κ. Μαγκόπουλος, Παπαγεωργίου, Αλιφέρης, Β. Αποστολίδης, Αντωνόπουλος, Πετρουλάκης, Μανέττας, Αργύρης, Ζαφειρόπουλος, Πετρόχειλος, Βιανέλης, Σταθακόπουλος, Αδελφοί Κασσιόπουλοι κλπ. Επίσης κ.κ. Αλιφέρη, αι δίδες Πετροχείλου κλπ.». (26/3/1931).

Πιο κοσμικό και διεξοδικό το αντίστοιχο ρεπορτάζ της εφ. Λαϊκή Φωνή επιγράφεται: «Η γενομένη δεξίωσις επί του Αβέρωφ» με παράθεση περισσοτέρων ονομάτων της βολιώτικης κοινωνίας που παραβρέθηκαν. Ανάμεσα στους επίσημους προσκεκλημένους ήταν εκπρόσωποι τοπικών αρχών, φορέων, συλλόγων αλλά και πολλοί «επώνυμοι», κυρίες και δεσποινίδες:

«Η επί της ναυαρχίδος οργανωθείσα δεξίωσις των επισήμων και της εκλεκτοτέρας μερίδος της κοινωνίας μας υπήρξε πράγματι λαμπρά και θερμοτάτη. Από της 5 :30 μ.μ. αι βενζινάκατοι του Αβέρωφ ετέθησαν εις την διάθεσιν των προσκεκλημένων τους οποίους υποδέχοντο επί του θωρηκτού οι περιποιητικώτατοι κ.κ. Αξιωματικοί με επικεφαλής τον ευγενέστατον αρχηγόν του στόλου κ. Δεμέστιχαν. Ολόκληρος ο πρυμναίος χώρος του Αβέρωφ είχε περιβληθή με τα γαλανά χρώματα και φωταγωγηθή θαυμασίως, το πλήθος δε των εκλεκτών προσκεκλημένων διήλθε τέσσαρες ολόκληρους ώρας ευθυμίας, διασκεδάσεως και χορού. Το κυλικείον πλουσιώτατον. Εις την δεξίωσιν παρευρέθησαν ο υπουργός Ναυτικών κ. Αργυρόπουλος, ο νομάρχης Λαρίσης κ. Πλατσαίος, ο στρατηγός κ. Μανέττας, οι γερουσιασταί κ.κ. Χρυσοχοΐδης και Χατζηκωνσταντίνου μετά της κυρίας του, ο βουλευτής κ. Κασαβέτης, ο πρόεδρος πρωτοδικών κ. Πίκουλας μετά της κυρίας του, ο εισαγγελεύς και η κ. Ζαφειροπούλου, ο διοικητής χωροφυλακής και η κ. Οικονομοπούλου, ο διευθυντής της Εθνικής Τραπέζης και η κ. Χονδροδήμου, ο κ. Αλ. Αργύρης, ο κ. και η κ. Κ. Αργύρη, η κ. και ο κ. Γ. Αθανασάκης, ο κ. και η κ. Β. Αποστολίδη, η κ. και ο κ. Ν. Κουτσίνας, ο κ. και η δις Σταθοπούλου, ο κ. και δίδεςΠετροχείλου, ο ναύαρχος και η κ. Δεμέστιχα, ο κ. και η δις Δ. Σαράτση, ο αντισυνταγματάρχης και η κ. Πετρουλάκη, ο κ. και η δις Ι. Γκλαβάνη, ο κ. Δ. Κασσιόπουλος, ο κ. Βιανέλης, η κ. Παπασταύρου, η κ. και ο κ. Λεβής, η δις Παναγιωτοπούλου, η κ. και ο κ. Ι. Παπαγεωργίου, ο κ. Απ. Παπαγεωργίου, η δις Τσαπραζοπούλου, η κ. και ο κ. Δουλκαρίδης, ο λιμενάρχης κ. Μαγκόπουλος, ο ταγματάρχης κ. Χορδάκης, ο κ. Ιατρίδης, ο δημαρχών κ. Αντωνόπουλος μετά του παρέδρου του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Βαλσαμάκη, ο κ. Χατζηλάζαρος, ο κ. Τάκης Οικονομάκης, ο σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος, οι κ.κ. Κ. Οικονομίδης, Γαργάρας, Κ. Ριζόπουλος, εκ Λαρίσης, η κ. Μωραΐτου, η κ. Λογοθέτου, η κ. και ο κ. Λ. Σταματόπουλος, ο κ. Δημητρίου, η κ. και ο κ. Τσίβος και πολλοί άλλοι ων τα ονόματα δεν ηδυνήθημεν να συγκρατήσωμεν» (Λαϊκή Φωνή 26/3/1931).

Όπως παρατηρούμε η «δεξίωσις επί του Αβέρωφ» χαρακτηρίστηκε από ιδιαίτερη επισημότητα και λαμπρότητα, όπως άλλωστε όλες οι ανάλογες εκδηλώσεις σε πολεμικά πλοία. Νομίζω όμως πως όλη ετούτη η γκλαμουριά απέχει κατά πολύ από το νόημα και την ουσία της εορταζόμενης επετείου. Ενδιαφέρον ίσως παρουσιάζει η αποτύπωση των προσώπων της βολιώτικης «εκλεκτής» κοινωνίας της εποχής, όπως καταγράφονται στην εφημερίδα.

Πάντως είναι γεγονός πως η παρουσία του ένδοξου θωρηκτού Γ. Αβέρωφ στο λιμάνι του Βόλου, έδινε μια ξεχωριστή επισημότητα, και μια δικαιολογημένη εθνική περηφάνια κατά τους εορτασμούς της 25ης Μαρτίου, τότε γύρω στα 1930.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου