Γρ. Καρταπάνης: Η εντοπιότητα στο έργο του Ν. Χριστόπουλο (Μέρος Γ΄)

γρ-καρταπάνης-η-εντοπιότητα-στο-έργο-τ-308205

Β΄. Οι ερασιτέχνες ψαράδες δεν αφήνουν αδιάφορο τον Χριστόπουλο καθώς κι ο ίδιος υπήρξε ικανότατος αλιέας. Γι’ αυτό και φιλοτεχνεί στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 δύο πίνακες «καταλόγους» με τους ερασιτέχνες ψαράδες του Βόλου, από τον 19ο αιώνα ως εκείνη την εποχή.

Ο πρώτος επιγράφεται «Η πρώτη ερασιτέχναι ψαράδες του Βόλου από το 1880 μέχρι το 1930 – Λαϊκή τέχνη του απόμαχου ναυπηγού Νικολάου Χριστόπουλου Πευκάκια Βόλου 1880-1962. Ο ζωγράφος του ταρσανά». Κάτω από ετούτη την εκτενή λεζάντα, ο πίνακας χωρίζεται σε οχτώ στήλες, όπου στην κάθε μια αναγράφονται από τρία ονόματα ψαράδων, η περίοδος της δραστηριότητας τους και κάτω κάτω απεικονίζεται μια βάρκα με το όνομά της, την οποία χρησιμοποιούσαν οι αναφερόμενοι ψαράδες. Σημειώνονται αναλυτικά:

«-Μπόρελ άγγλος πρόξενος-Βιανέλης ιταλός, Ζουλιέν μηχανικός σιδηροδρόμου 1880-1900, Μη μου άπτου

-Κ. Τοπάλης, Γ. Δροσίνης, Α. Βαλαωρίτης (;) 1900-1911, Κύκνος.

-Κ. Γιαννακόπουλος, Δ. Τσιμπούκης, Κ. Ζάμπαλος 1906, Αργώ

-Π. Βαρβαρέσος, Θ. Τουβλαντζόγλου, Β. Τσουμπλακίδης, 1900, Ιουλία.

-Κ. Παρασκευόπουλος, Ν. Κουτσουβέλης, Α. Τσαούτος 1902-1920, Ερμιόνη, Φούλα).

-Ι. Παπαρήγας, Α. Καπετανάκης, Φ. Ζαρζάμπας 1908-1930 Νταμούχαρη».

Παρατηρούμε ότι αναφέρονται πολλά γνωστά ονόματα της βολιώτικης κοινωνίας που ασχολιόνταν εκείνα τα χρόνια με το ψάρεμα.

Ο δεύτερος πίνακας επιγράφεται: «Ο Σύλλογος των Νέων ερασιτεχνών Αλιέων Βόλου, ηδρηθής το 1957» και είναι παρόμοιος με τον προηγούμενο. Χωρίζεται σε τέσσερις στήλες όπου σε κάθε μια αναγράφονται έξι ονοματεπώνυμα ψαράδων, ενώ στο πάνω και το κάτω μέρος απεικονίζονται από τρείς βάρκες. Δίπλα στα ονόματα των ιδιοκτητών σημειώνονται κι εκείνα των λέμβων. Στην τελευταία στήλη υπάρχει προσθήκη δύο αλιέων και των αντίστοιχων σκαφών. Το έργο, αν και χωρίς χρονολογία, τοποθετείται στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και αναφέρεται στο νεοσύστατο τότε Σύλλογο Ερασιτεχνών Αλιέων Βόλου (ΣΕΑΒ), που αργότερα μετονομάστηκε σε ΟΕΑ-ΝΑΒ και έγινε το γνωστό ναυταθλητικό σωματείο που δραστηριοποιείται με επιτυχία στο χώρο του θαλάσσιου αθλητισμού έως και σήμερα. Συνολικά αναγράφονται οι εξής 24 ψαράδες με τα σκάφη τους:

«Ιωσήφ Μεφσούτ-Μαρία, Δημήτριος Σίσκος-Έλσα, Ανδρέας Πατρίκιος-Αγ. Ανδρέας, Ιωάννης Πατρίκιος-Γιάγκος, Κων. Δερβένης-Αργώ, Χαριλ. Γρυπιώτης-Βάγγος, Ευάγγελος Ρασβάνης-Ρίτα, Απ. Χατζηευθυμίου-Γύλος, Δημητ. Ζιώγας-Μουρμούρα, Θεμ. Μυλωνάς-Ανθούλα,Αντον. Γιανάς-…, Σταύρος Παπαδιώτης-…,Παντελής Καρταπάνης-Γεώργιος,Β. Παπανδρέου –Δύο φίλοι, Δημ. Πανόπουλος-Νίκος, Γεωργ. Βασιλάκος- Γλάρος, Ιωαν. Ζέπος –Νικάκης, Σωκ. Μαναρούλιος-Ποσειδών, Τηλ. Αποστόλου-…, Τάκης Κολτιδόπουλος-Τάκης, Προδρομ. Κονζόγλου-Νίκη, Αργ. Βόνζη-Ωρίων, Κώστας Κουρής-Ανθούλα, Σπ. Παπαϊωσηφ –Αμαλία».

Βέβαια δεν είναι δυνατόν να αναγράφονται όλοι οι ερασιτέχνες ψαράδες της εποχής, αλλά οι πλέον γνωστοί του ζωγράφου. Οπωσδήποτε και σε τούτο τον πίνακα περιέχονται ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ερασιτεχνική αλιεία του Βόλου γύρω στα 1960.

Γ’. Σε μικρών διαστάσεων πίνακα (22χ 10 εκ) απεικονίζεται μικρό ταχύπλοο: «Η νέα βενζινάκατος του κυρίου Ροδίτη» (1963). Πρόκειται για σιδερένιο σκαρί εφτά-οχτώ μέτρων του γνωστού εργοστασιάρχη του Βόλου Γιώργου Ροδίτη που κατασκεύαζε μηχανές θαλάσσης ως τις αρχές της δεκαετία του ’70.

9. ΤΑ ΠΛΩΤΑ ΜΕΣΑ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ

Ο Νίκος Χριστόπουλος είχε βιωματική σχέση με τα έργα που διαμόρφωσαν το λιμάνι του Βόλου την περίοδο 1892-1904. Εργάστηκε σε διάφορα πόστα σε αυτά για 5 χρόνια όπως αναφέρει ο ίδιος, ενώ στην οικογενειακή τους επιχείρηση, τον ταρσανά των Πευκακίων αναλάμβαναν της ανελκύσεις των πλωτών μέσων της κατασκευάστριας εταιρίας. (19)

Σήμερα στο δωμάτιο – έκθεση συναντούμε τέσσερις πίνακες που απεικονίζουν πλεούμενα των λιμενικών έργων. Από αυτούς οι δύο παρουσιάζουν ένα σκάφος και οι άλλοι δύο το σύνολο του «στόλου» της εταιρίας, μέσα στο λιμάνι του Βόλου.

Α΄. «Κύκλωψ», η μπίγα που έφκιασε όλα τα μουράγια του Βόλου καθώς και το λιμανάκι του τελωνίου το 1892-1904» Ο πίνακας δεν έχει χρονολογία και δείχνει το μεγάλο γερανό της εταιρείας των λιμενικών έργων.

Β΄. «Κύρκη η ιστορική βορβοφάγος φαγάνα που έσκαψε όλο το λιμάνι του Βόλου το 1892-1902» (1964).

Γ’. Άλλοι δύο πίνακες απεικονίζουν όλα τα πλωτά μέσα της εταιρίας (φαγάνες, γερανούς ρυμουλκά μαούνες κλπ) με τα ονόματά τους. Στον έναν, που δε φέρει χρονολογία, τα πλωτά τοποθετούνται μέσα στο αδιαμόρφωτο ακόμα λιμάνι, σε σειρές με τα ονόματά τους. Αναλυτικά διακρίνονται: η βυθοκόρος Κίρκη, οι γερανοί Κύκλωψ και Πήγασος, οι μαούνες Άτλας, Αχιλλεύς και Ηρακλής, το ρυμουλκό Κλεοπάτρα, μαούνες τύπου κλαπέ και άλλα μικρότερα βοηθητικά ανώνυμα σκάφη. Στο άνω δεξιό μέρος του πίνακα σημειώνεται: «Έτση ήτανε πεδιά μου το λιμάνι πριν γίνουν τα λιμενικά έργα».

Στο άνω αριστερό ο ζωγράφος μνημονεύει τη δική του συμμετοχή: Ν.Α. Χριστόπουλος εργασθής 5 χρόνια στα λιμενικά έργα του Βόλου». Και στο κάτω μέρος η κύρια λεζάντα γράφει:

«Όλα τα πλοτά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν από την ετερία Μ. Σταματοπούλου και Θ. Πετρόχειλου που έγινε το ορέο λιμάνι του Βόλου» Επίσης εκτός από τα πλεούμενα σημειώνονται όλα τα σημεία της παραλιακής ζώνης του αδιαμόρφωτου ακόμη λιμανιού σε μια άκρως κατατοπιστική τοπογραφική αποτύπωση, εξαιρετικά χρήσιμη για την έρευνα αφού δεν υπάρχει πανοραμική φωτογραφική απεικόνιση του λιμανιού εκείνη την εποχή.

Στο δεύτερο πίνακα παρουσιάζονται περίπου τα ίδια πλωτά μέσα των έργων, χωρίς όμως την ύπαρξη τοπίου. Οι λεζάντες είναι περίπου οι ίδιες με εκείνες του προηγούμενου πίνακα και σε αντίθεση με εκείνον, ετούτος φέρει χρονολογία 1964.

10. ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΡΙΑΣ (20)

Το λιμάνι του Βόλου οπωσδήποτε υπήρξε προσφιλής χώρος για τον Χριστόπουλο και λόγω των εργασιών του (ταρσανάς-ψάρεμαα) αλλά και από τη γενικότερη αγάπη του για τη θάλασσα και τα λογής λογής πλεούμενα που τον ενέπνεαν.

Δυο πίνακες του δείχνουν το λιμάνι προτού εκτελεσθούν τα λιμενικά έργα, δηλαδή στην αρχική του αδιαμόρφωτη εικόνα, με όλες τις αποβάθρες και τις υποτυπώδεις λιμενικές εγκαταστάσεις που είχε τότε σ’ ολόκληρο το παραλιακό μέτωπο από το Παλιό Λιμεναρχείο ως τον Αγ. Κωνσταντίνο. Ακόμη υπάρχει σημαντικός αριθμός πλεούμενων, διαφόρων τύπων που ελλιμενίζονται, εισπλέουν ή αποπλέουν, ξεφορτώνουν κλπ. Τέλος στο κάτω μέρος υπάρχει και τμήμα της περιοχής Πευκακίων.

Ο πρώτος πίνακας με διαστάσεις 54χ39 είναι ο μεγαλύτερος της έκθεσης, κι αυτό ίσως φανερώνει τη διάθεση του καλλιτέχνη να αποτυπώσει όσο το δυνατόν πληρέστερα και ευκρινέστερα τον χώρο του λιμανιού όπως ήταν μετά την απελευθέρωση του 1881. Η εκτενής λεζάντα αναφέρει:

«Μετά την απελευθέροσι της Θεσαλίας. Ετση ήτανε πεδιά μου το λιμάνη του Βόλου πρην να γίνουν τα λιμενικά έργα κε το φόρτομα κε ξεφόρτομα από τα παπόρια με της ιστορικές μαούνες». Δεν υπάρχει χρονολογία.

Ο έτερος ομοιοθεματικός πίνακας είναι σχεδόν πανομοιότυπος με τον προηγούμενο αλλά με μικρότερες διαστάσεις (35χ35). Φέρει την ίδια ακριβώς λεζάντα και δεν έχει επίσης χρονολογία.

Ομοίως ο Χριστόπουλος απεικονίζει και το λιμάνι (όρμο) της Αγριάς εκεί στο μεταίχμιο 19ου και 20ου αιώνα. Παρουσιάζεται η ακτογραμμή με τις οποίες λιμενικές εγκαταστάσεις υπήρχαν (αποβάθρες) και διάφορα ατμόπλοια και ιστιοφόρα που προσέγγιζαν, Η λεζάντα γράφει: «Έτση ήτανε πεδιά μου το λιμάνη της Αγριάς πρην να γίνη ο δρόμος». Στο άνω μέρος του πίνακα σημειώνεται: «Η πρώτη πλοιοκτίται μετά την Απελευθέρωση στο λιμάνη της Αγριάς». Και από κάτω σε τέσσερις στήλες αναγράφονται τα ονόματα: «Νικ. Καραβοκύρης, Χαρ. Καραβοκύρης, Δημ. Καραβοκύρης, Γιαν. Παρθένης, Μίχος, Τριανταφυλλίδης, Δημ. Μιντσέλος, Δημ. Γγανάς, Παπαδέλιος, Ηλίας Λιάκος, Δημ. Χειμώνας, Θεόφιλος, Αθανασάκης κε άλη».

Οι πίνακες με τα λιμάνια του Βόλου και της Αγριάς μας παρέχουν σπουδαίες πληροφορίες τοπιογραφικού χαρακτήρα, όπως επίσης κι από τη ναυτιλιακή δραστηριότητα εκείνης της εποχής προς τα τέλη του 19ου αιώνα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

19. Παραπέμπουμε στο δημοσίευμα του γράφοντα: «Ν.Α. Χριστόπουλος και τα λιμενικά έργα του Βόλου», στην εφ. Ταχυδρόμος στις 23 και 30/10/2016 με πλήρη αναφορά στα σχετικά τμήματα των απομνημονευμάτων του ζωγράφου και στους πίνακες του με το ίδιο θέμα.

20. Αναφορές για τη ναυτιλιακή δραστηριότητα στο λιμάνι του Βόλου (αλλά και την ευρύτερη περιφέρεια) καταθέτει ο Χριστόπουλος σε διάφορα σημεία των απομνημονευμάτων του.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου