Γρ. Καρταπάνης: Ζαγοριανά ανάλεκτα

γρ-καρταπάνης-ζαγοριανά-ανάλεκτα-415798

Πολλές φορές συμβαίνει αξιόλογες συγγραφές να παραμένουν για ευρύ χρονικό διάστημα ανέκδοτες στα κατάλοιπα των δημιουργών τους και σε διάφορα αρχεία, προσμένοντας υπομονετικά τη δημοσιοποίησή τους είτε χάρη στην ενδελεχή έρευνα κάποιου προσεκτικού μελετητή, είτε μέσω της φροντίδας του ευαισθητοποιημένου απόγονου.

Σε τούτη τη δεύτερη περίπτωση εντάσσεται η ευσύνοπτη καταγραφή ιστορικών και άλλων στοιχείων για τη Ζαγορά, του παλαιού δάσκαλου Αλέξανδρου Σπυρόπουλου –αχαιού την καταγωγή– που εθήτευσε στον τόπο για περίπου τέσσερις δεκαετίες (1929 – 1966). Πολιτογραφήθηκε ζαγοριανός και δημιούργησε εδώ οικογένεια μιας κι αγάπησε την ανατολικοπηλιορείτικη πολίχνη σα δεύτερη πατρίδα του, ίσως περισσότερο κι απ’ την γενέθλια γη. Απόδειξη αυτής της σχέσης υπήρξε και το σύντομο αλλά περιεκτικό σύγγραμμα με τον εκτενή τίτλο που σημειώνεται στη πρώτη σελίδα του χειρόγραφου: «Ιστορία Ζαγοράς – Παιδεία, Άνδρες διαπρέψαντες στα Γράμματα – Εμπόριον – Ευεργέται και Ιστορικά και Εκκλησιαστικά μνημεία – Τοπωνύμια υπό Αλεξ. Σπυροπούλου».

Χάρη σε τούτο τον τίτλο – «πίνακα περιεχομένων», ενημερώνεται με την πρώτη ματιά ο αναγνώστης για τις πληροφορίες και τα στοιχεία που παρατίθενται. Η μελέτη παρέμενε ανέκδοτη για εξήντα και πλέον χρόνια από τη συγγραφή της και σαρανταπέντε από τον θάνατο του δημιουργού, ώσπου χάρη στη φροντίδα της μοναχοκόρης του κ. Τούλας Σπυροπούλου – Δραγογιάννη, είδε το φώς της δημοσιότητας. Πρόκειται για μία λιτή αλλά προσεγμένη έκδοση, 44 σελίδων, διαστ. 16,7 Χ 24,2 εκ. που κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό αντίτυπων, ιδίοις αναλώμασι κι εκτός εμπορίου – ένα σεμνό πνευματικό μνημόσυνο – με τον συνοπτικό τίτλο «Ζαγοριανά Ανάλεκτα».

***

Ας παραθέσουμε πρώτα-πρώτα το βιογραφικό σημείωμα, που εμπεριέχεται στη σελ 6, γραμμένο από την κόρη του συγγραφέα, μέσα από το οποίο παρουσιάζεται επιγραμματικά αλλά με πληρότητα ο βίος και η προσωπικότητα του Αλέξανδρου Σπυρόπουλου. Επίσης επισημαίνεται και το γεγονός ότι η παρούσα έκδοση αποτελεί «ελάχιστο χρέος» στη μνήμη του πατέρα:

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Αλέξανδρος Σπυρόπουλος του Σπυρίδωνα

«Γεννήθηκε του 1904 στην Αναστάσοβα Καλαβρύτων, σε πολυμελή οικογένεια (7 αδέλφια). Τελείωσε το Γυμνάσιο Καλαβρύτων, αποφοίτησε από το Διδασκαλείο Πύργου το 1928 και υπηρέτησε 2 χρόνια στον στρατό. Στις 6-3-1929 διορίστηκε δάσκαλος στο 2ο 3τάξιο Δημοτικό Σχολείο Ζαγοράς και παρέμεινε στη θέση αυτή για 37 χρόνια, 3 μήνες και 25 μέρες οπότε και συνταξιοδοτήθηκε με το βαθμό του Διευθυντή την 1-7-1966. Παντρεύτηκε τη ζαγοριανή Κατίνα Γ. Κανελλή και απόκτησαν μια κόρη, διατηρώντας πάντα τους δεσμούς με την εκ γενετής πατρίδα του και την γονεϊκή του οικογένεια. Έκανε ωστόσο τη Ζαγορά στη ζωή του και κυρίως στην καρδιά του μια Νέα Πατρίδα. Μετά τη συνταξιοδότησή του υπηρέτησε για δύο χρόνια (1966-1968) στο Ιδιωτικό Δημοτικό Σχολείο Βόλου (Λύκειο Αποστόλου). Στη συνέχεια έζησε στην Αθήνα με την οικογένειά του σαν συνταξιούχος για 2 1/2 χρόνια. Έφυγε από τη ζωή σε νοσοκομείο της Αθήνας στις 16 Απριλίου 1971 το πρωί της Μ. Παρασκευής, ενώ είχε βγάλει εισιτήρια για να ταξιδέψει με την οικογένειά του για Πάσχα στην αγαπημένη του Ζαγορά. Η δημοσιοποίηση του χειρόγραφού του αποτελεί ένα ελάχιστο χρέος στη μνήμη του 45 χρόνια μετά, από την κόρη του, τον γαμπρό του και τα εγγόνια του».

***

Το χειρόγραφο κείμενο εμπεριέχεται σ’ ένα απλό τετράδιο του εμπορίου διαστ. 17,3 Χ 24,7 εκ. με ξεθωριασμένο γαλάζιο εξώφυλλο και οπισθόφυλλο, όπου στο δεύτερο απεικονίζεται η ελληνική σημαία – πρόκειται για γνωστό τύπο τετραδίων της εποχής. Είναι γραμμένο με μελάνι και καλύπτει 51 αριθμημένες σελίδες. Στην πρώτη σελίδα όπως είπαμε και πιο πάνω καταχωρείται ο τίτλος με όλα τα επιμέρους θέματα και το όνομα του συγγραφέα.

Ακολουθεί το κείμενο με τα ξεχωριστά του κεφάλαια. Χρόνος συγγραφής, όπως δηλώνεται στο τέλος, μαζί με την υπογραφή του συγγραφέα: Μάιος 1955.

***

Το βιβλίο «Ζαγοριανά Ανάλεκτα» προλογίζει ο γνωστός ερευνητής και συγγραφέας, Γιώργος Θωμάς που συνυπηρέτησε ως δάσκαλος με τον Αλ. Σπυρόπουλο στο 2ο Δημοτικό Σχολείο της Ζαγοράς από το 1958 ως το 1966. Ο Γ. Θωμάς διατηρεί ως σήμερα τις καλύτερες μνήμες από τον τότε διευθυντή του που τον καλοδέχτηκε νεαρό δασκαλάκο, μόλις στη δεύτερη διδασκαλική χρονιά του για ν’ ακολουθήσει μια αγαστή οκταετής συμπόρευση ως τα 1966 όπου ο μεν Σπυρόπουλος συνταξιοδοτήθηκε, ο δε Θωμάς μετατέθηκε σε σχολείο του Βόλου. Ο πρόλογος λιτός μα περιεκτικός κι αυτός δίνει το στίγμα της συγγραφής που αποτελεί σπουδαία συμβολή για την ιστορία της Ζαγοράς. Ακόμη υπερθεματίζεται, εκτός από την πρωτοβουλία του συγγραφέα και η βούληση της κόρης του να εκδώσει το χειρόγραφο στη μνήμη ενός ανθρώπου που άφησε το αποτύπωμά του στα εκπαιδευτικά δρώμενα της πολίχνης.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ιστορικά της Ζαγοράς

ΑΠΟ ΜΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΤΕ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΣΤΟ Β’ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΧΝΗΣ ΑΛΕΚΟΥ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ήταν παλαιότερα στις επαινετές συνήθειες δασκάλων να συγκεντρώνουν και να καταγράφουν ιστορικά και λαογραφικά καθέκαστα από το χωριό ή την πόλη όπου υπηρετούσαν. Να συλλέγουν και να καταγράφουν από την προφορική συνήθως παράδοση τα καθέκαστα. Για να διαιωνίζεται έτσι μια εικόνα της ιστορικής και λαογραφικής ταυτότητας της περιοχής – ένας φωτισμός του παρελθόντος με τις τόσες ελλείψεις του βέβαια, από τον τόπο της επαγγελματικής τους δραστηριότητας. Ένας από τους δασκάλους της Ζαγοράς, ο Αλέκος Σπυρόπουλος (1904-1971) αν και Πελοποννήσιος, έσκυψε με θερμό ενδιαφέρον στο ιστορικό παρελθόν της, για να αποτυπώσει πλευρές τις ιστορίας από τη Ζαγορά και την ευρύτερη περιοχή της, να αντλήσει στοιχεία και από τα καθέκαστα της σχετικής βιβλιογραφίας ώστε να τα δώσει όλα στο ύφος του προφορικού λόγου. Ευτυχώς το χειρόγραφό του εκείνο δεν χάθηκε. Διατηρήθηκε στο γραφείο του σπιτιού του, και τώρα ανασύρεται από την κόρη του, τη μονάκριβη Τούλα με τον σύζυγό της Θανάση Δραγογιάννη, ώστε να παραδοθεί στο τυπογραφείο για εκτύπωση. Έτσι και σαν ένα διαρκές και ευλαβικό μνημόσυνο στον πατέρα της Αλέκο Σπυρόπουλο, το δάσκαλο που τόσα πρόσφερε στον κοινωνικό αλλά και στον πνευματικό χώρο της Ζαγοράς για 37 και πλέον ολόκληρα χρόνια».

Πράγματι ο Αλ. Σπυρόπουλος, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες του Γιώργου Θωμά, όπως μας τις κατέθετε σε κάποιες ατέρμονες βραδινές συζητήσεις παλιότερα στα γραφεία της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών, υπήρξε ένας συνεπής εκπαιδευτικός -δάσκαλος παλαιάς κοπής- που κατέθεσε το στίγμα του στα σχολεία της Ζαγοράς και διατηρείται ως τις μέρες μας καλή μαρτυρία για το πρόσωπό του και τη δράση του. Άλλωστε το ενδιαφέρον για τον τόπο που έζησε κι αγάπησε σαν δεύτερη πατρίδα του αποδεικνύεται κι από την ίδια ετούτη τη συγγραφική του κατάθεση.

***

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο «Ζαγοριανά Ανάλεκτα» συναντούμε στην πρώτη κιόλας σελίδα του φωτογραφία του συγγραφέα στον οικογενειακό τους μηλεώνα. Στη σελ. 3 παρατίθεται ένα όμορφο καρέ φωτογραφιών όπου απεικονίζονται οι τέσσερις εποχές στη Ζαγορά με τις ξεχωριστές τους χάρες. Στη σελ. 5 βρίσκεται ο πρόλογος του Γιώργου Θωμά, στη σελ. 6 το βιογραφικό σημείωμα και στην 7 ο εκτενής τίτλος – περιεχόμενα του χειρόγραφου που μνημονεύσαμε πιο πάνω. Ακολουθεί από τη σελ. 8 έως τη 19 το εκτενέστερο κεφάλαιο με τίτλο: «Ιστορία της Ζαγοράς», όπου συνοπτικά αλλά εμπεριστατωμένα καταγράφονται ιστορικά στοιχεία για την εν λόγω περιοχή από τα αρχαία χρόνια ως την επανάσταση του 1878 που οδήγησε στην απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος στα 1881. Ως εκπαιδευτικός με συνέπεια και αίσθημα ευθύνης στο λειτούργημά του, ο Σπυρόπουλος δεν θα μπορούσε στο σύγγραμμά του να μην αναφερθεί στα εκπαιδευτικά ζητήματα της Ζαγοράς. Στο β΄ κεφάλαιο του κειμένου του, που επιγράφεται «Παιδεία», ανατρέχει λεπτομερώς σε σχολεία και δασκάλους του τόπου από τα προεπαναστατικά χρόνια ως τις μέρες του, δηλαδή στις αρχές της δεκαετίας του ’50, κοντά στο έτος συγγραφής του χειρογράφου.

Ακολουθεί (σελ. 27-33) παράθεση σύντομων βιογραφικών σημειωμάτων για όλες τις προσωπικότητες της Ζαγοράς που διέπρεψαν καθεμιά στον τομέα της, αρχίζοντας από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Καλλίνικο Γ’ και καταλήγοντας στους σύγχρονους. Η ενότητα δεν φέρει διακριτό τίτλο, υπάρχει όμως η σχετική επισήμανση στην αρχή του χειρογράφου, για αναφορές σε σημαντικά πρόσωπα του τόπου: «Άνδρες διαπρέψαντες στα Γράμματα – Εμπόριον. Ευεργέται». Παρουσιάζονται πρόσωπα που δεν είναι ευρέως γνωστά, ενώ σε κάποια αλλά, ιδιαίτερα γνώριμα, (όπως για τον Γιάνη Κορδάτο) η καταγραφή είναι ιδιαίτερα περιορισμένη. Στη σελ. 34 παρατίθεται ξεχωριστή, σύντομη αναφορά για το Σχολείο του Ρήγα. Αρκετά διεξοδικός όμως γίνεται πιο κάτω ο Σπυρόπουλος, καθώς εισέρχεται σε πιο παραδοσιακές ατραπούς, με παράθεση και ερμηνεία τοπωνυμίων της Ζαγοράς, καταθέτοντας ενδιαφέροντα στοιχεία. (σελ. 35-40). Ιδιαίτερο κεφάλαιο (41-42) αφιερώνεται για τα εκκλησιαστικά μνημεία και τις εκκλησίες της Ζαγοράς, οπότε ολοκληρώνεται και το κείμενο με την υπογραφή του συγγραφέα και τη χρονολογική ένδειξη καταγραφής: «Αλέκος Σπυρόπουλος, Μάιος 1955». Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τον «επίλογο» της κ. Τούλας Σπυροπούλου, της μοναχοκόρης του συγγραφέα που φρόντισε άλλωστε και την παρούσα έκδοση. Τον παραθέτουμε:

«Σε ολόκληρο το πόνημα είναι διάχυτη αναφορά, με γλαφυρό ύφος στις ασύγκριτες ομορφιές της περιοχής που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και ταυτίστηκε με αυτήν, εκφράζει τον απέραντο θαυμασμό του για τους μεγάλους άνδρες που ανέδειξε ο τόπος, και τελικά σφραγίζει με τα γραφόμενα του τη βαθιά αγάπη του για τη Ζαγορά».

***

Επαινετή χαρακτηρίζει ο Γιώργος Θωμάς την προσπάθεια του Αλ. Σπυρόπουλου να καταγράψει, ως δάσκαλος, ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία του τόπου στον οποίο διακόνησε στην εκπαίδευση και αποτέλεσε τη νέα του πατρίδα. Άκρως επαινετή και η πρωτοβουλία της κόρης του συγγραφέα να προχωρήσει στην έκδοση ενός άγνωστου κι άκρως ενδιαφέροντος πονήματος – παρακαταθήκη για την τοπική ιστοριογραφία.

Αναρωτιέμαι μήπως θα ήταν περισσότερο επαινετή -όσο κι επιβεβλημένη- μια δεύτερη έκδοση σε ευρύτερο αριθμό αντιτύπων, εμπλουτισμένη με φωτογραφικό υλικό κλπ του βιβλίου «Ζαγοριανά Ανάλεκτα» από κάποιον αρμόδιο τοπικό φορέα, ώστε και ο συγγραφέας να τιμηθεί πληρέστερα για την προσφορά του -επουδενί δεν υποτιμώ την υπάρχουσα προσπάθεια, το αντίθετο μάλιστα- αλλά και το ενδιαφέρον πόνημα να γνωστοποιηθεί ευρύτερα όπως, θαρρώ, του αξίζει.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου