Γρηγόρης Καρταπάνης: ΤΟ Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ ΣΤΟ ΒΟΛΟ ΤΟ 1929

18 Οκτωβρίου 2016 - 0:42

ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Με την αναφορά μας, πριν από δύο εβδομάδες, στον κατάπλου του Θ/Κ Γ. Αβέρωφ τον Σεπτέμβριο του 1936, σχεδόν ολοκληρώθηκε η παρουσίαση των επισκέψεων του ένδοξου πλοίου στο Βόλο από το 1912 ως το 1939, μαζί με τα παλιότερα δημοσιεύματα πάνω στο ίδιο θέμα. Παραμένει όμως άλλη μια έλευση του πολεμικού, το Μάρτιο του 1929 που δεν την συμπεριλάβαμε στις σχετικές καταγραφές και που χαρακτηρίζεται από μια ιδιαιτερότητα: Είναι διπλή. Δηλαδή το θωρηκτό αφού ολοκλήρωσε την παρουσία του στον Παγασητικό και απέπλευσε για τη Θεσσαλονίκη, κατά την επιστροφή του στο Ναύσταθμο, αφού προσέγγισε στη Σκιάθο και τους Ωρεούς επανήλθε για μια μέρα στο Βόλο. Έτσι και μ’ αυτή τη διπλή επίσκεψη τον Μάρτιο – Απρίλιο του 1929, ολοκληρώνεται από τούτη εδώ τη σελίδα η ενότητα των άρθρων που αναφέρονται στους κατάπλους του καραβιού στην περιοχή μας.

ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΠΛΟΙΟΥ

Είχαν περάσει περίπου δεκαοχτώ μήνες από τον προηγούμενο κατάπλου, τον Αύγουστο του 1927, όταν το θωρηκτό είχε ξανάρθει στα νερά του Βόλου. Επανέπλευσε, επικεφαλής μοίρας πολεμικών το μεσημέρι της 12^ης Μαρτίου του 1929, για την εκτέλεση, όπως συνήθως, προγραμματισμένων γυμνασίων. Ήδη κατά το ταξίδι προς το Βόλο εκτελούνταν βολές και εικονικές τορπιλικές επιθέσεις με εφαρμογή «πολεμικού πλου» σύμφωνα με τις πληροφορίες του ημερολογίου του πλοίου.

Από αυτό το επίσημο έγγραφο αντιγράφουμε το σχετικό απόσπασμα που μας ενδιαφέρει:

«12.0000. Πλέομεν προς Βόλον. Η 1^η μοίρα εκ ΠΑΝΘΗΡ, ΛΟΓΧΗ , ΙΕΡΑΞ, ΣΦΕΝΔΟΝΗ εις γραμμήν παραγωγής εγκαρσίως δεξιά του ΑΒΕΡΩΦ και εις απόστασιν 800μ. Γυμνάσια εν πλω. 1425 Αγκυροβολία αθρόως εις όρμον Βόλου.

14.1100 Επίσκεψις Φρουράρχου, 1130 επίσκεψις Μητροπολίτου. 1205 Ερρίφθησαν 13 βολές κατά αποχώρησιν Μητροπολίτου. 151230 Πλαγιοδετούμεν δια της ισχάδος, ούτως ώστε η αριστερά πλευρά να στραφεί προς το ανοικτόν μέρος του κόλπου. 1330 Εμφάνισις αεροσκάφους. 1430 Ρυμούλκησις σκοποσήμου υπό την ατμακάτου. 1345 Πολεμική κλήσις. 1445 Βολή υπό των επιπυργίων πυροβόλων επί του σκοποσήμου 1500 Βολή 2 τορπιλών. 1600 Στερέωσις. 1610 Επίσημος επίσκεψις αρχηγού εις την ξηράν.

161055 Εμφάνισις 4 αεροσκαφών. Προσθαλάσσωσις και προσδεσίς των εις την παραλίαν. 1122 Αποθαλάσσωσις των και απομάκρυνσίς των προς Ν. 1700 Έξοδος περιπόλου υπό υποπλοίαρχων και σημαιοφόρον αγγαρείας εκ 12 ανδρών. 171000 Επιθεώρησις πλοίου υπό κυβερνήτου.

191030 Τάξις απάρσεως. Πλέομεν με ποντισμένες αντιναρκικούς παραπλωτήρας. 1535 Εικονική βολή τορπιλοπλάνων κατά ΑΒΕΡΩΦ. 1720 Τορπιλική επίθεσις αντιτορπιλικών. 1755 Αποχώρησις αντιτορπιλικών. 1825 Επίθεσις αντιτορπιλικών μετά προπετάσματος καπνού. 2155 Σβέσις πλοϊκών. Μέχρις 2326 γυμνάσια τορπιλικών επιθέσεων και συναγερμού.

200028 Αγκυροβολία αθρόως εις όρμον Βόλου. 1335 Άφιξις αεροπλάνου μετά κ. Αρχηγού. 220925 Απόπλους των αντιτορπιλικών. 0930 Κατάπλους ευδρόμου ΈΛΛΗ. 1950 Αφή προβολέως προς φωτισμόν Β/Θ Προμηθεύς.

250800. Έπαρσις σημαίας και μεγάλου σημαιοστολισμού. 0815 Αποβίβασις αγήματος 130 ανδρών. 1005 Έξοδος αρχηγού και αξιωματικών δια τον μητροπολιτικόν ναόν. 1200 Ερρίφθησαν 21 χαιρετηστήριαι βολαί, 1815 Αναχώρησις αγήματος. 1900 Αναχώρησις ανδρών λαμπαδηφορίας. 1945 – 2030 Επίδειξις προβολέων.

270030 Τάξις απάρσεως……»

Παρατηρούμε ότι η παραμονή του Αβέρωφ και των υπόλοιπων πλοίων του στόλου στο Βόλο διήρκεσε 15 μέρες και διεξάγονταν σχεδόν καθημερινά συνδυασμένα γυμνάσια. Οι κοφτές, επιγραμματικές καταγραφές του ημερολογίου μας πληροφορούν πως έγιναν βολές πυροβόλων, τορπιλικές επιθέσεις από πλοία και υδροπλάνα, αντιναρκικός πλους, και άλλα με την συμμετοχή όλων των μονάδων της μοίρας. Ακόμη ενημερωνόμαστε για τις εθιμοτυπικές ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ των τοπικών αρχών και της ηγεσίας των πλοίων , ενώ δεν έλειψαν και οι αποστολές αγημάτων στην παραλία.

Ειδικότερα κατά τον εορτασμό της 25^ης Μαρτίου οργανώθηκαν λαμπρές εκδηλώσεις και ο αρχηγός του στόλου με τους αξιωματικούς του μετέβη στο μητροπολιτικό ναό του Αγ. Νικολάου για την πανηγυρική θεία λειτουργία με πολυπληθές άγημα προφανώς για την περιφορά της εικόνας. Να σημειώσουμε ότι επικεφαλής της μοίρας (επιβαίνοντας όπως πάντοτε στη ναυαρχίδα) ήταν ο αρχηγός στόλου, πλοίαρχος Ν. Τούμπας και κυβερνήτης του ΑΒΕΡΩΦ ο αντιπλοίαρχος Χ. Κονιάλης που είχε αναλάβει τα καθήκοντά του μόλις ένα μήνα νωρίτερα.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ

Μια πρώτη εικόνα των δραστηριοτήτων του θωρηκτού σύντομη αλλά εξαιρετικά ακριβή πήραμε από τις γραφές του ημερολογίου του. Περισσότερες λεπτομέρειες μας δίνουν, όπως πάντοτε, τα σχετικά δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων.

Γράφει σχετικά η εφ. Σημαία:

«Κατάπλους μοίρας στόλου.

Κατέπλευσε χθες τας απογευματινάς ώρας εις τον λιμένα μας η μοίρα γυμνασίων του στόλου μας αποτελούμενη εκ του θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ και των αντιτορπιλικών ΣΦΕΝΔΟΝΗ, ΛΟΓΧΗ, ΙΕΡΑΞ και ΠΑΝΘΗΡ. Την μοίραν διευθύνει ο κ. Τούμπας». (13/3/1929).

Οι ανταλλαγές εθιμοτυπικών επισκέψεων ενδιαφέρουν πάντοτε τη τοπική ειδησεογραφία και τα σχετικά δημοσιεύματα μας ενημερώνουν επαρκώς. Όπως είδαμε και στο ημερολόγιο πρώτα ο φρούραρχος Βόλου και κατόπιν ο μητροπολίτης Γερμανός επισκέφθηκαν τα πλοία σε επίσημη υποδοχή, για ν’ ανταποδώσει ανάλογα και ο στόλαρχος – αρχηγός της μοίρας κ. Τούμπας. Σημειώνονται στον τύπο και οι εκδηλώσεις με την παρουσία αγημάτων ή της μπάντας του ΑΒΕΡΩΦ στην παραλία και στην πλατεία Γεωργίου Α’, το σημερινό πάρκο Αγ. Κωνσταντίνου. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και για τα γυμνάσια του στόλου, ειδικότερα για εκείνα που ξεχώριζαν με τη συμμετοχή υδροπλάνων που μπορούσαν να εκτοξεύσουν και τορπίλες κατά των πλοίων (τορπιλοπλάνα). Ανήκαν στη Ναυτική Αεροπορία και είχαν προκεχωρημένη βάση στην Αιδηψό, ενώ υπήρξε και άλλη στο Βαλτούδι της Μηλίνας που παρέμεινε ως και τον πόλεμο του ’40.

Διαβάζουμε σχετικά μεταξύ άλλων:

«Τα γυμνάσια του στόλου και των υδροπλάνων.

…Αύριον θα εκτελεσθούν γυμνάσια επιθέσεως τορπιλοβόλων κατά του ΑΒΕΡΩΦ. Σμήνος δύο αεροπλάνων θα έλθουν εις τον λιμένα μας ημίσειαν ώραν προ του απόπλου του ΑΒΕΡΩΦ αναφέροντα την εκκίνησιν του εχθρού όστις αποτελούμενος από τρία αντιτορπιλικά και τρία τορπιλοπλάνα θα εκκινήσει εξ’ Αιδηψού, όπως επιτεθή κατά του εκ Βόλου επερχομένου ΑΒΕΡΩΦ».

(Σημαία 17/3/1929)

Οι πανηγυρικές εκδηλώσεις για την εορτή της 25^ης Μαρτίου επίσης παρουσιάζονται αναλυτικά στις σελίδες των τοπικών εφημερίδων. Τα αγήματα που παρέλασαν, η μπάντα που παιάνιζε και οι βραδινές φιέστες προσείλκυσαν πλήθη βολιωτών στην παραλία για να παρακολουθήσουν τα τεκταινόμενα. Ακόμη είδαμε στο ημερολόγιο ότι σύσσωμη η ηγεσία του στόλου και οι αξιωματικοί των πλοίων μετέβησαν στην εορταστική θεία λειτουργία στον Αγ. Νικόλαο.

Ανάμεσα στ’ άλλα για τη μέρα της εθνικής εορτής, σημειώνεται:

«… Την μεσημβρίαν ο ΑΒΕΡΩΦ απένειμε τον κεκανονισμένον χαιρετισμόν διά 21 βολών…» (26/3) όπως συνηθίζεται στις εθνικές επετείους.

Τέλος στις 27/3 αναφέρεται ο απόπλους της μοίρας γυμνασίων και του ΑΒΕΡΩΦ με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, ενώ κατά τον πλου θα συνεχίζονταν οι προκαθορισμένες ασκήσεις.

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΓΙΑ ΛΙΓΟ ΣΤΟ ΒΟΛΟ

Έπειτα από παραμονή μιας βδομάδας στη Θεσσαλονίκη και τα νερά του Θερμαϊκού, το θωρηκτό, επιστρέφοντας για το Ναύσταθμο κατέπλευσε για κάποιες ώρες πάλι στο Βόλο. Προηγουμένως πέρασε από τη Σκιάθο και τους Ωρεούς όπου παρέμεινε μάλλον δύο ημέρες όπως σημειώνεται στις κινήσεις του πλοίου στο «Μητρώο» του. Στο ημερολόγιο όπου αναφέρεται μόνο η προσόρμιση στους Ωρεούς και μνημονεύεται η επίσκεψη σχολείων στο ένδοξο πολεμικό, ενώ συνεχίζονταν πάντοτε η εκτέλεση γυμνασίων. Ας παραθέσουμε στο σχετικό τμήμα του ημερολογίου το οποίο όμως διακόπτεται με τον κατάπλου στο λιμάνι του Βόλου.

«031930 Τάξις απάρσεως, εξερχόμεθα Θερμαϊκού 040000 εν πλω. 0400 – 2000 εκτελούνται διάφορα γυμνάσια και ασκήσεις. 2239 Αγκυροβολία όρμον ΩΡΑΙΩΝ. 050945 -1200 Γυμνάσιον πυροβολικού υποδιαμετρήματος κατά κινουμένου σκοποσήμου. 1545 Επίσκεψις των σχολείων. 062045 Τάξις απάρσεως. Πλέομεν προς Παγασητικόν. 2301 Αγκυροβολία όρμον Βόλου».

Αποδώ και πέρα τα ημερολόγια ελλείπουν ως τις 18/8/1929.

Από το Βόλο το πλοίο θα πρέπει να απέπλευσε την επόμενη κιόλας μέρα, καθώς στο «Μητρώο» σημειώνεται ότι στις 7/4 ήδη βρίσκονταν στη Σύρο.

Η εφημερίδα Σημαία πάντως περιέλαβε στις τοπικές ειδήσεις και αυτή τη σύντομη επίσκεψη του πλοίου:

«Ο Αβέρωφ εις τον λιμένα μας.

Κατέπλευσεν εις τον λιμένα μας χθες την 11^ην νυκτερινήν προερχόμενος εκ Θεσσαλονίκης το θωρηκτόν ΑΒΕΡΩΦ. Σήμερα τούτο αποπλέει εντεύθεν δια Πειραιά». (7/4/29).

Θ΄ ακολουθούσε , ένα χρόνο μετά ο κατάπλους το Μάρτιο του 1930.

ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΟΙ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ ΣΤΟ ΒΟΛΟ

ΜΑΪΟΣ – ΙΟΥΝΙΟΣ 1912
31/3/1923 έως 3/6/1923
13/8/1927 έως 31/8/1927
13/3/1929 έως 27/3/1929 και 6-7/4/1929
8/3/1930 έως 26/3/1930
11/3/1931 έως 1/4/1931
13/9/1932 έως 20/9/1932
22/9/1936 έως 27/9/1936
6/7/1938 έως 13/7/1938
6/8/1939 έως 18/8/1939

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα ημερολόγια και το Μητρώο του πλοίου εμπεριέχονται στο βιβλίο του υποναυάρχου ε.α. Νίκου Α. Σταθάκη: «Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ – ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΘΩΡΗΚΤΟΥ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ», έκδοση Πολεμικού Ναυτικού, 1987.