ΠΡΙΝ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΠΟ 80 ΧΡΟΝΙΑ
Τον τίτλο του πιο δοξασμένου πολεμικού πλοίου στη ναυτική μας ιστορία, νομίζω πως αδιαφιλονίκητα κατέχει το θωρακισμένο καταδρομικό (θ/κ) Γ. Αβέρωφ που συνδέθηκε με τις περίφημες, νικηφόρες ναυμαχίες του 1912-13 και υπήρξε ο απόλυτος συντελεστής της κυριαρχίας στο Αιγαίο, με τα συνακόλουθα αποτελέσματα, ενώ στην πολυκύμαντη και πολύχρονη παρουσία του κατέγραψε και άλλες αξιοσημείωτες πτυχές ναυτικής δράσης.
Για το πλοίο ετούτο έχουμε γράψει κι άλλες φόρες, εστιάζοντας την προσοχή μας κυρίως στις επισκέψεις του στο Βόλο και τον Παγασητικό, από το 1912 ως τα 1939. Συνολικά καταγράφονται έντεκα κατάπλοι από τους οποίους ξεχωρίζουν οι δύο πρώτοι στα 1912 και 1923, που είναι και οι διαρκέστεροι σε παραμονή, καθώς αφορούσαν πολεμικές προετοιμασίες.
Στον πρώτο – Μάιος του 1912 – διεξήχθη στα νερά της Μαγνησίας μεγάλο μέρος ασκήσεων και προπαρασκευών ενόψει του α’ Βαλκανικού πολέμου, ενώ στον δεύτερο κατάπλου πάλι έγιναν γυμνάσια πολεμικής ετοιμότητας (Απρίλιος – Ιούνιος 1923). Ετούτες οι προετοιμασίες αφορούσαν τον σχεδιαζόμενο «βίαιο είσπλου» στα Δαρδανέλια από την επαναστατική κυβέρνηση τότε, ώστε να ξεπλυθεί η ντροπή της Μικρασιατικής Καταστροφής και να επανακτηθούν οι απολεσθείσες περιοχές. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έγινε καθώς η συνθήκη της Λωζάννης διευθέτησε τις διαφορές δια της διπλωματικής οδού. Όλες οι υπόλοιπες προσεγγίσεις του θ/κ Αβέρωφ στο Βόλο για μια δωδεκαετία από το 1927 ως το 1939 αφορούν προγραμματισμένα γυμνάσια, επικεφαλής μοίρας του στόλου όπως αυτά καθορίζονταν από το Υπουργείο των Ναυτικών.
Κατά τη διάρκεια αυτών των επισκέψεων εκτός από τις ασκήσεις οργανώνονταν διάφοροι αγώνες (ναυταθλητικοί, σκοπευτικοί, ποδοσφαιρικοί) ανάμεσα σε ομάδες των πλοίων και τοπικούς συλλόγους, γίνονταν διάφορες εκδηλώσεις με τη μπάντα του Αβέρωφ να παιανίζει στην παραλία, δεξιώσεις των τοπικών αρχών και συχνά άνοδος του κοινού στα πλοία.
Επειτα από τέσσερα χρόνια
Ενας κατάπλους του θ/κ Γ. Αβέρωφ πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 1936, από τις 22 ως τις 27 του μήνα, δηλαδή ακριβώς πριν από ογδόντα χρόνια. Σκοπός, όπως συνήθως, η εκτέλεση γυμνασίων μαζί με άλλα πλοία και υποβρύχια του στόλου, δίχως να λείπουν και οι ψυχαγωγικές και κοινωνικές δραστηριότητες που προαναφέραμε.
Αν και η παραμονή στο Βόλο ήταν σύντομη, μόλις πέντε μέρες, η δεύτερη μικρότερη του συνόλου, η επίσκεψη αυτή ξεχωρίζει για κάποιους συγκεκριμένους λόγους:
Α) Από τα 1929 έως το 1932 το δοξασμένο σκαρί κατέπλεε κάθε χρόνο στο Βόλο, ενώ τώρα είχε μεσολαβήσει μια ολόκληρη τετραετία, ώσπου να επαναπλεύσει. Και οπωσδήποτε κάθε κατάπλους γίνονταν δεκτός με ενθουσιασμό από την τοπική κοινωνία, μιας και αποτελούσε ξεχωριστό γεγονός.
Β) Η επίσκεψη πραγματοποιείται μόλις ενάμιση μήνα μετά την επιβολή της μεταξικής δικτατορίας και η όλη κατάσταση διαπνέεται από ένα κλίμα ευφορίας και ενθουσιασμού για το νέο καθεστώς, με την προοπτική της αναγέννησης της πατρίδας. Τούτο διαπιστώνεται στα σχετικά δημοσιεύματα του τύπου που για ευνόητους λόγους κρατούν «φιλοκυβερνητική» γραμμή.
Γ) Στον Αβέρωφ επέβαινε και ο διάδοχος Παύλος, ο οποίος έφερε τον βαθμό του πλωτάρχη και άνηκε στη δύναμη του πλοίου. Τα δημοσιεύματα των εφημερίδων συχνά ασχολούνται λιγότερο με τις κινήσεις των πλοίων, εστιάζοντας περισσότερο την προσοχή τους στις δραστηριότητες του διαδόχου.
Από τα έγγραφα του πλοίου
Στο βιβλίο του ναυάρχου ε.α. Νίκου Α. Σταθάκη «Θ/Κ Αβέρωφ – Χρονικό του θωρηκτού της νίκης», έκδοση Πολεμικού Ναυτικού, 1987, εμπεριέχεται – με ελλείψεις βέβαια – το ημερολόγιο του πλοίου όπου σημειώνονται επιγραμματικά όλες οι κινήσεις του.
Παραθέτουμε το τμήμα που μας ενδιαφέρει για το Σεπτέμβριο του 1936 (σελ. 186):
«… 220000 εν πλω. Μέχρις 0448. Συνεχίζεται η άσκησις. 0448. Αποκάλυψις φώτων. 0800 πλέομεν μεμονωμένως. 0821 Κράτει, Ανέλκυσις παραπλωτήρων. 10.00 – 12.00 Επιθέσεις υποβρυχίων (εικονικοί τορπιλισμοί) Υ/Β Νηρεύς – Παπανικολής. 12.00 – 16.00 Τορπιλικαί επιθέσεις 1ης και 2ης Μοίρας (εικονικώς και δι’ εκ σφενδονίσεως τορπιλών). Χρήσις καπνοφραγμάτων. 1601 πλους προς αγκυροβόλιον. 16.47 Αγκυροβολία εις όρμον Βόλου. 23.15.30 – 1645 Γυμνάσιον ταχυβόλων 76,1 υπό των ομοχειριών των πύργων. 1645-1800 Σχολείον Κ.Κ, Α.Σ και Χ κανόνων Παρεκτροπής.
241000 Πυρά υποδιαμετρήματος Σ.Γ. Μάουζερ κατά ρυμουλκούμενου στόχου. 1400 – 1500 Γυμνάσιον ταχυβόλων. (Βολή Μάουζερ). 260945 Πλαγιοδέτησις πλοίου μας υπό Ρ/Κ Κύκλωψ. 1005 επιβίβασης πυρομαχικών. 1115 Πυρά υποδιαμετρήματος Μάουζερ κατά ρυμουκλουμένου σκοποσήμου. 11.30 Έναρξις πυρών πλήρους διαμετρήματος ασφαίρων. 1155 Παύσις πυρών.
270625 Τάξις απάρσεως. 0650 πολεμική κλήσις. 0738 κρατούμεν. Ερρίφθη εις την θάλασσαν εκπίπτον σκοπόσημον. 0811 – 0838 Βολή ταχυβόλων. Στερέωσις. Ταχύτης 16 κόμβων. 0927 – 1200 Εικονικαί επιθέσεις υποβρυχίων. 0951 επίθεσις Πρωτεύς. 1559 Επίθεσις Παπανικολής. 1125 Πολεμική έγερσις. Δοκιμαί μεγίστης ταχύτηττος. 1135 Ανεπτύχθησαν 18κ…».
Και συνεχίζεται ο πλους, έξω πια από τα νερά του Παγασητικού με κατάληξη στον όρμο των Πεταλιών.
Η βολή ταχυβόλων που σημειώνεται στις παραπάνω αράδες κατά την αναχώρηση του πλοίου, εντός του Παγασητικού, καταγράφεται και σε άλλο βιβλίο του καραβιού, το «Μητρώον» στο τμήμα «Πυροβολικόν» και που τα στοιχεία του επίσης παρατίθενται στο βιβλίο του Νίκου Α. Σταθάκη (σελ. 324):
«27/9/1936 (Ταχυβόλα). Βολή με πλήρη γόμωσιν εν πλω εν τω Παγασητικώ κόλπω. Τα πυρά εξετελέσθησαν με βολήν φραγμού κατά εκπίπτοντος σκοποσήμου. Η βολή εγένετο δια των ταχυβόλων 1 και 11 τομέως. Εβλήθησαν (70) βολαί. Μέση απόστασις βολής 4000 μ. Ταχύτης πλοίου 12 μίλια. Διεύθυνσις βολής κατά τομείς. Αξιωματικός Π. Υποπλοίαρχος Π. Μακαρώνας».
Εξαιρετικά λακωνικές οι καταγραφές στα επίσημα βιβλία του πλοίου μας παρέχουν σχεδόν μονολεκτικά πληροφορίες για τις υπηρεσιακές κινήσεις του, δίχως βέβαια να προχωρούν σε λεπτομέρειες. Τούτο πραγματοποιείται μέσω των δημοσιευμάτων των τοπικών εφημερίδων εκείνης της περιόδου.
Δημοσιεύματα εφημερίδων
Η τοπική ειδησεογραφία, όπως έχουμε επισημάνει και σε προηγούμενα αντίστοιχα δημοσιεύματά μας, ενδιαφέρεται πάντοτε για την παρουσία και τις δραστηριότητες του στόλου (και βέβαια του Αβέρωφ) στο Βόλο.
Στην παρούσα περίπτωση για παράδειγμα η εφημερίδα Νέα Ελλάς στις 22/9, ημέρα κατάπλου των πλοίων μας ενημερώνει για το γεγονός:
«Καταπλέει σήμερον ο στόλος μας.
Εις το λιμεναρχείον ελήφθη χθες τηλεγράφημα του αρχηγού του στόλου γνωρίζοντος ότι την 5ην μ.μ. σήμερον θα καταπλεύση εις τον λιμένα μας ο στόλος υπό την αρχηγίαν του υποναυάρχου κ. Σακελλαρίου επιβαίνοντος της ναυαρχίδος ΑΒΕΡΩΦ. Ως γνωστόν του ΑΒΕΡΩΦ επιβαίνει και ο διάδοχος Παύλος εις τον οποίον θα γίνη ενταύθα ενθουσιώδης υποδοχή».
Τις επόμενες μέρες οι σχετικές αναφορές του τύπου εστιάζουν περισσότερο την προσοχή τους στο πρόσωπο και τις δραστηριότητες του διαδόχου, μια παρουσία που βέβαια ήταν σκόπιμη, ώστε να εξυψώνεται το εθνικό φρόνημα – αρχή δικτατορίας Μεταξά άλλωστε. Οι «ενθουσιώδεις» και «αυθόρμητες» υποδοχές με πολύ κόσμο θ’ αποδείκνυαν και την αποδοχή του νέου, ανελεύθερου, καθεστώτος, παρά τις όποιες σιωπηρές αντιθέσεις. Πάντως στα συγκεκριμένα δημοσιεύματα γίνεται λόγος και για τα γυμνάσια των πλοίων, τους αγώνες που διεξήχθησαν, τις εξόδους των πληρωμάτων στην πόλη, όπως και τον ξεσηκωμό του γυναικόκοσμου λόγω της παρουσίας των ναυτών. Ακόμη γίνεται λόγος για τις εκατέρωθεν εθιμοτυπικές επισκέψεις και δεξιώσεις από τις τοπικές αρχές και την ηγεσία των πλοίων, ενώ στις 24/9 η μπάντα του Αβέρωφ παιάνιζε στην παραλία.
Στο θ/κ Αβέρωφ, όπως είδαμε ως ναυαρχίδα του στόλου, επέβαινε και ο αρχηγός στόλου υποναύαρχος Σακελλαρίου, όπως συνέβαινε πάντοτε, για την εποπτεία των ασκήσεων. Κυβερνήτης του πλοίου ήταν ο πλοίαρχος Κ. Κοντογιάννης ο οποίος υπήρξε ο μακροβιότερος σ’ αυτή τη θέση καθώς παρέμεινε από τις 29/2/1936 έως την 1/11/1939, δηλαδή επί τρία έτη και οχτώ μήνες (Ν.Α. Σταθάκης οπ. π. σελ. 306).
Να σημειώσουμε ακόμη ότι στις 23/9 ο διάδοχος Παύλος πραγματοποίησε με τη συνοδεία του εκδρομή στο Πήλιο:
«… Η ΑΒΥ ο διάδοχος εξήλθεν χθες εις την πόλιν μας και εξέδραμεν αμέσως εις Χανιά και Πορταριά…» (Νέα Ελλάς 24/9/36). Οι κινήσεις του διαδόχου καταγράφονται καθημερινά λεπτομερώς στα σχετικά δημοσιεύματα για προφανείς λόγους.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
