Γρηγόρης Καρταπάνης: ΦΟΥΡΤΟΥΝΕΣ ΚΑΙ ΝΑΥΑΓΙΑ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ «Εντός του λιμένος» (Μέρος Α’)

γρηγόρης-καρταπάνης-φουρτουνεσ-και-ν-758816

Η ζωή του λιμανιού με τις διάφορες δραστηριότητες που περιλαμβάνει στην καθημερινή και συνεχή ροή της, αποκαλύπτει στον αναγνώστη των παλιών εφημερίδων του Βόλου, ενδιαφέρουσες πτυχές της, όπως αυτές απασχόλησαν την επικαιρότητα.

Αξιοσημείωτα ή συνήθη γεγονότα και ιδιαίτερες ή επαναλαμβανόμενες καταστάσεις, μέσα από την πολύμορφη έντονη και διαρκή κινητικότητα της καταγράφονται στις σελίδες του τοπικού τύπου και μας παρουσιάζουν ένα ευρύτατο σύνολο ειδήσεων και πληροφοριών, μέσα από το οποίο αποτυπώνεται με ενάργεια, η εικόνα ενός συγκεκριμένου χώρου με την δική του δυναμική αλλά και τον σημαντικό του ρόλο στη τοπική κοινωνία.

Εύκολα μπορεί να αναλογισθεί κάποιος την πληθώρα των δραστηριοτήτων που εκδηλώνονται στο χώρο του λιμανιού, όπως και των διαφόρων γεγονότων που μπορεί να συμβούν εκεί, απότοκα της αδιάκοπης κινητικότητας, παρά τις όποιες διακυμάνσεις της κατά περιόδους.

Τόσο στη χερσαία ζώνη του λιμένος, όσο και στα νερά του, σημειώνονται αξιομνημόνευτα γεγονότα – πέρα από εκείνα τις συνήθους καθημερινότητας – ενίοτε σοβαρά, που ελκύουν, χάρη στο ενδιαφέρον ή την πρωτοτυπία τους, την προσοχή μας ακόμα και σήμερα, αφού πέρα από το συμβάν αυτό καθεαυτό, μας παρουσιάζουν και τη γλαφυρή εικόνα άλλων, παλιότερων εποχών, αναβιώνοντας μνήμες και καταστάσεις νοσταλγικές και μη, μέσα σε ένα χώρο που καλύπτει σημαντικό μέρος των κοινωνικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων της πόλης και της ευρύτερης περιοχής της.

Μπουρίνια και κακοκαιρίες

Το λιμάνι πρωτίστως παρέχει ασφάλεια στα πλεούμενα που εισπλέουν σε αυτό, από τις τυχόν κακοκαιρίες και φουρτούνες. Αυτός είναι ο πρωταρχικός και θεμελιώδης ρόλος του, πέρα από τις όποιες άλλες διευκολύνσεις και υπηρεσίες που προσφέρει ανάλογα με τον σκοπό του κατάπλου και τις ανάγκες των σκαφών. Πολλά λιμάνια όμως έχουν και το αδύνατο σημείο τους, σε περιπτώσεις κακοκαιρίας με συγκεκριμένη διεύθυνση ανέμου, που τα καθιστά ευάλωτα και έτσι τα πλεούμενα που ελλιμενίζονται δεν νιώθουν και τόσο ασφαλή.

Για παράδειγμα, στο λιμάνι του Βόλου προβλήματα δημιουργούν οι δυτικοί άνεμοι (γαρμπής – πουνέντης ) που πνέουν από την πλευρά των Νέων Παγασών και σαρώνουν το μεγαλύτερο τμήμα του, δηλαδή την κεντρική παραλία και το κορδόνι. Υπάρχει άλλωστε πρόσφατη, πριν από λίγους μήνες, οδυνηρή εμπειρία με την βύθιση ιστιοφόρου σκάφους, ενώ κι άλλα κινδύνευσαν και ίσα – ίσα που πρόλαβαν οι ιδιοκτήτες τους να τα μεταφέρουν στην υπήνεμη πλευρά του λιμανιού. Ακόμη παλιότερα οι δυτικές απολήξεις του λιμανιού (Προβλήτα σιλό, Παλιό Λιμεναρχείο) πλήττονταν κι από τους νοτιάδες ή την καλοκαιρινή μπουκαδούρα, έως ότου κατασκευάστηκε ο εξωτερικός κυματοθραύστης, ως προέκταση του ακρωτηρίου Σέσκλου στα Πευκάκια κι έδωσε οριστική λύση στο πρόβλημα από τα μέσα της δεκαετίας του ’80. Δυτικοί, προφανώς αγέρηδες φύσηξαν και στο αυγουστιάτικο μπουρίνι – προοίμιο του επερχόμενου φθινοπώρου – που περιγράφεται στο πιο κάτω δημοσίευμα και που προκάλεσε μεγάλες ζημιές σε ελλιμενισμένα σκάφη, ενώ δεν έλειψαν και οι βυθίσεις.

Ακόμη προκλήθηκαν καταστροφές και στις εγκαταστάσεις της πλαζ του Αναύρου, γεγονός που επιβεβαιώνει τους νοτιοδυτικούς – δυτικούς ανέμους, με ιδιαίτερη σφοδρότητα, αφού χαρακτηρίζονται από τον συντάκτη της εποχής ως «θύελλα»:

«Ζημίαι ιστιοφόρων εις τον λιμένα μας εκ της προχθεσινής θυέλλης.

Κάτ’ ανακοίνωσιν εκ του Λιμεναρχείου ζημίας κατά την προχθεσινήν απογευματινήν θύελλαν υπέστησαν τα εξής εν τω λιμένι μας ευρισκόμενα πετρελαιοκίνητα και ιστιοφόρα. Πετρελαιοκίνητον Μαρία του κ. Α. Χρήστου κατεστράφη τελείως. Ιστιοφόρον Αυγή του κ. Σ. Χρήστου υπέστη ζημίας χιλίων δραχμών, πετρελαιοκίνητον Ελένη του κ. Γ.Κωστάκη υπέστη σημαντικάς ζημίας, μη υπολογίσθεισας εισέτι, πετρελαιοκίνητον Αγιος Νικόλαος του κ. Στεργιανού υπέστη ζημίας τριών χιλιάδων δραχμών και ιστιοφόρον Ελπίς του κ. Λαλογιώργου υπέστη καταστροφήν της κουπαστής. Κατεβυθίσθη εξ άλλου μια φορτηγίς, ανήκουσα εις τον κ. Τσαλαπάταν. Αι ζημίαι αι προξενηθείσαι εις τα λουτρά του Αναύρου γυναικεία και ανδρικά, είναι, όπως και χθες εγγράφομεν, μεγάλα. Η επιχείρησις των λουτρών αναβιβάζει τας ζημίας εις 5.000 και πλέον δραχμών» (Ταχυδρόμος 11-8-1936).

Οπως βλέπουμε πρόκειται για πληροφόρηση από επίσημη ανακοίνωση του Λιμεναρχείου Βόλου, μετά την καταγραφή και αποτίμηση των ζημιών σε διάφορα σκάφη που οπωσδήποτε υπήρξαν σοβαρές.

Βυθίσεις

Εντός του λιμένος δεν έλειπαν και τα ναυάγια, δηλαδή οι βυθίσεις σκαφών από διάφορες αιτίες που συνήθως οφείλονταν σε ανθρώπινο λάθος, δηλαδή σε κακό χειρισμό που προκάλεσε πρόσκρουση στο μουράγιο ή σύγκρουση με άλλο πλεούμενο, όπως η περίπτωση της μηχανότρατας που προσέκρουσε στη σκάλα του σιδηροδρόμου στα 1955 και βυθίστηκε. Στην πιο κάτω περίπτωση το ναυάγιο συνέβη από πιθανή κακή ή υπερβολική φόρτωση και ενδεχόμενη παλαιότητα του σκάφους που δεν άντεξε. Δεν έλειπαν όμως όπως είδαμε πιο πάνω και βυθίσεις, μέσα στο λιμάνι από την κακοκαιρία.

Διαβάζουμε για το έμφορτο εμπορικό ιστιοφόρο που βούλιαξε, ίσως από υπερφόρτωση:

«Καταβύθισις ιστιοφόρου.

Το εσπέρας της χθες, το εν τω λιμένι μας ευρισκόμενον ιστιοφόρον του κ. Νικολάου Χιώτη, με φορτίον άμμου, εβυθίσθη. Απεφασίσθη δε υπό του νεοεκλεγέντος Συμβουλίου του Συλλόγου Ιδιοκτητών Πετρελαιοκινήτων, ανέλκυσις του, δαπάναις του ταμείου του συλλόγου» (Ταχυδρόμος 4-2-1935).

Στο σύντομο δημοσίευμα δεν αναφέρονται οι λόγοι της βύθισης, όπου βέβαια υποπτευόμαστε την υπερβολική φόρτωση του βαρέος αδρανούς υλικού, σε συνδυασμό με τις αντοχές του παλιού ίσως σκαριού. Το ενδιαφέρον είναι στην αλληλεγγύη μεταξύ των μελών του επαγγελματικού συλλογικού φορέα των ιδιοκτητών εμπορικών σκαφών και την ανάληψη της δαπάνης ανέλκυσης από τον ίδιο τον Σύλλογό τους.

Ναυάγιο από πυρκαγιά

Ναυάγια «εντός του λιμένος» συμβαίνουν από άλλες αιτίες όπως η πυρκαγιά στο εύφλεκτο φορτίο. Η καταστροφή του εμπορικού πετρελαιοκινήτου Καλλιόπη, στις 12/3/1963 που μετέφερε βαρέλια καυσίμων και λαμπάδιασε στο μουράγιο, αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση που είχε μνημονεύσει παλιότερα (14/3/2010).

Δύσκολο φορτίο, που απαιτούσε ιδιαίτερη προσοχή για το ξέσπασμα φωτιάς, ήταν και το άχυρο που καβαλούσαν τα εμπορικά καΐκια. Πρόσφατα, πριν από λίγες Κυριακές στο άρθρο μας «Ναυάγια στον Παγασητικό» αναφέραμε συμβάν όπου το φορτίο άχυρου έπιασε φωτιά από σπινθήρα της εξάτμισης της μηχανής, με αποτέλεσμα το πλεούμενο να καταστραφεί ολοσχερώς και να χαθεί και μία ανθρώπινη ζωή, στα ανοιχτά του Αλμυρού. Από την ίδια αιτία, ή πιθανή ρίψη αποτσίγαρου, προκλήθηκε και η πυρκαγιά σε εμπορικό πετρελαιοκίνητο φορτωμένο με άχυρο που απέπλεε για τη Χίο.

Ευτυχώς έγκαιρα απομακρύνθηκε από τα άλλα σκάφη, προς τα αβαθή του λιμανιού, όπου πραγματοποιήθηκε ελεγχόμενη, εκούσια βύθιση ώστε να αποφευχθεί η ολοκληρωτική καταστροφή του σκάφους:

«Εντός του λιμένος εβυθίσθη πετρ/κινητον συνεπεία πυρκαϊάς. Χθες την 5ην μ.μ το πετρελαιοκίνητον Άγιος Μηνάς, νηολογίου Χίου, χωρητικότητος 100 τόννων περίπου, υπό τον πλοίαρχον κ. Κωνσταντίνον Κοσμάν, φορτώσαν εκ Βόλου δια Χίον άχυρα, ανεφλέγη εντός του λιμένος μας. Η πυρκαϊά φαίνεται ότι προήλθεν από σπινθήρα της μηχανής του πλοίου ή από ανημμένον σιγαρέττον. Δέον να σημειωθή ότι προπολεμικώς αι φορτώσεις αχύρων εγένοντο έμπροσθεν των αποθηκών Παπαστράτου, επειδή όμως η ζώνη αυτή είναι τουριστική, το Λιμεναρχείον Βόλου καθόρισε θέσεις φορτώσεως εις τον υπόλοιπον λιμένα. Άμα τη ενάρξει της πυρκαϊάς έσπευσαν επιτόπου ο λιμενάρχης Βόλου κ. Μιχαλιτσάνος επιβαίνων του ρυμουλκού της λιμενικής επιτροπής μεθ’ απάσης της διαθεσίμου δυνάμεως του λιμεναρχείου, ο διοικητής της πυροσβεστικής υπηρεσίας κ. Σούκος και ο προϊστάμενος της ΕΔΜΕ κ. Μαργαρώνης μετ’ αντλίας. Κατόπιν διαταγής του λιμεναρχείου, το πλοίον ρυμουλκηθέν ηνήχθη εις τοιαύτην θέσην ώστε να βυθισθή χωρίς να είναι δυσχερής η ανέλκυσίς του. Η βύθισίς του επετεύχθη δι’ εκρήξεως δυναμίτιδος υπό προσδραμόντων δυτών, εις τα ύφαλα του σκάφους.Τοιουτοτρόπως μετά την ανέλκυσιν του σκάφους αι ζημίαι θα είναι μικραί. Το ναυάγιο επεσημάνθη και ειδοποιήθησαν τα πλοία να το αποφεύγουν. Οι μετασχόντες της κατασβέσεως της πυρκαγιάς 12 ναύται του λιμεναρχείου και 3 υπάλληλοι της πυροσβεστικής υπηρεσίας ειργάσθησαν υπερανθρώπως. Δύο εκ των ανδρών του λιμεναρχείου υπέστησαν μικροεγκαύματα. Εις την κατάσβεσιν εβοήθησε και το βοηθητικόν του βασιλικού ναυτικού ΦΤ 13 χρησιμοποίησαν την αντλίαν του». (Θεσσαλία 4-7-1950).

Οι συντονισμένες ενέργειες λιμενικών, πυροσβεστών και πλοίου της Ναυτικής Βάσεως Βόλου βοήθησε ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα. Προφανώς οι ζημιές περιορίστηκαν στις υπερκατασκευές και το πάνω μέρος του σκάφους, ώστε να είναι δυνατή η επισκευή του με την εκούσια βύθιση. Οπως φαίνεται από το ρεπορτάζ που παραθέσαμε θα πρέπει να καταβλήθηκαν κοπιώδεις προσπάθειες, πέρα από την άμεση επέμβαση, που οδήγησαν στη μικρότερη δυνατή έκταση της καταστροφής.

Αναδιφώντας στις τοπικές εφημερίδες σε διάφορες περιόδους του 20ου αιώνα, συναντούμε σχεδόν καθημερινά ειδήσεις και άλλα δημοσιεύματα με θέματα από την κίνηση και τις δραστηριότητες του λιμανιού του Βόλου, που διαχρονικά θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά της Ελλάδας.

Το ρυμουλκό της Λιμενικής Υπηρεσίας που συμμετείχε στην κατάσβεση της πυρκαγιάς του πετρελαιοκινήτου

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου