Σημαντικό κεφάλαιο της νεώτερης ιστορίας αποτελεί ο πρώτος εν Ελλάδι Συνεταιρισμός, που δημιουργήθηκε στον Αλμυρού του 1900 και συνεχίζει την πορεία του μέχρι σήμερα, εκατόν δεκαέξι χρόνια μετά, παρά τις δυσκολίες που προέκυψαν καθ’ οδόν. Ο Συνεταιρισμός του Αλμυρού, θεωρείται ο πρώτος εν Ελλάδι «επειδή είναι αυτός που πρώτος πληροί τα κύρια γνωρίσματα των σύγχρονων συνεταιρισμών, όπως το δικαίωμα της μιας ψήφου για όλα τα μέλη του, και γι’ αυτό ο Αλμυρός θεωρείται το λίκνο του Ελληνικού Συνεργατισμού». Τα παραπάνω επισήμανε μεταξύ άλλων η Χρυσούλα Κοντογεωργάκη – Τσαμανή, πρόεδρος της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού «Οθρυς», η οποία ξεδίπλωσε άγνωστες πτυχές της τοπικής ιστορίας, μέσω της εισήγησης που πραγματοποίησε, για το συγκεκριμένο θέμα, στο πέμπτο Συνέδριο Αλμυριώτικων Σπουδών.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Στην εισήγηση της Χρυσούλας Κοντογεωργάκη επισημαίνεται μεταξύ άλλων ότι ο πρώτος εν Ελλάδι Συνεταιρισμός ιδρύθηκε την Κυριακή 12 Νοεμβρίου στον Αλμυρό, με πρωτοβουλία του γεωπόνου Δημητρίου Γρηγοριάδη, διευθυντή της Κασσαβετείας Γεωργικής Σχολής Αϊδινίου και του Αλμυριώτη δασκάλου Νικολάου Μιχόπουλου. Στη συνέχεια εγκρίθηκε το καταστατικό και νομιμοποιήθηκε η ίδρυση του σωματείου με Βασιλικό Διάταγμα.
Το 1908 προσαρμόστηκε το αρχικό καταστατικό, ώστε να τονισθεί ο συνεταιριστικός χαρακτήρας, και αντικαταστάθηκε στον τίτλο η λέξη «Ταμείον» με τη λέξη «Σύλλογος». Ετσι η ονομασία γίνεται «Μετοχικός Γεωργικός Σύλλογος Αλληλοβοηθείας». Τότε μάλιστα ορίσθηκε ως επέτειος ιδρύσεως η 18η Δεκεμβρίου, εορτή του Αγίου Μοδέστου, και η σφραγίδα του Συλλόγου, με τις λέξεις «Γεωργικός Σύλλογος Αλμυρού».
Αμέσως μετά την ψήφιση του νόμου 602 του 1914 ο «Μετοχικός Γεωργικός Σύλλογος Αλληλοβοηθείας» μετατρέπεται σε «Γεωργικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό Αλμυρού», και τιμητικά εγκρίθηκε πρώτο το καταστατικό του, στις 24 Μαρτίου 1915. «Η ονομασία αυτή ισχύει μέχρι σήμερα, αναγράφεται στο κτίριο που ακόμη στεγάζεται ο Συνεταιρισμός, και μάλιστα αναφέρεται – κακώς -, ως έτος ιδρύσεως το 1914, από το έτος προσαρμογής στον νόμο», όπως υπογράμμισε η κ. Κοντογεωργάκη.
Συγκεκριμένα, στην οδό Αχιλλέως αριθμό 74, στη γωνία με την οδό Ιάσονος, βρίσκεται, «δεν θα έλεγα και στην καλύτερη κατάσταση, το ιστορικό κτίριο του Γεωργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού Αλμυρού. Το οικόπεδο είχε αγορασθεί το 1934 και το κτίριο κτίσθηκε το 1961. Χρέος υπέρτατο του Αλμυρού, των Αλμυριωτών όλων, με επικεφαλής τους συνεταιριστές, αυτό το κτίριο να ανακαινισθεί και να γίνει σημείο αναφοράς της σύγχρονης ιστορίας του τόπου», τόνισε η ίδια.
Πορεία ετών
Στη διάρκεια της εισήγησής της, η ομιλήτρια σκιαγράφησε την πορεία του Συνεταιρισμού, με βάση τα σωζόμενα αρχεία της περιόδου 1940-1950.
Πρόεδροι αυτή τη δεκαετία έχουν διατελέσει οι: Αλέξανδρος Παπαλεξανδρής, Γεώργιος Σκούρας, Ιωάννης Δημάκος, Νικόλαος Παππάς, Γεώργιος Αγραφιώτης, Χρίστος Πάντζιος, Κωνστ. Γ. Καραψιάς, Ιωάννης Κοντογεωργάκης.
Παραθέτοντας τα γραπτά τεκμήρια που συνέλλεξε, μετά από μακρά και επίπονη έρευνα, η κ. Κοντογεωργάκη συνέθεσε το χρονολόγιο της εξελικτικής πορείας του Συνεταιρισμού, ο οποίος μέχρι το 1940 ανθούσε, και, όπως υπερηφανευόταν η γενιά της εποχής, πιθανόν «να μην υπήρχε άλλος συνεταιρισμός στην Ελλάδα με τέτοια νοικοκυροσύνη».
Από το 1940 και μετά άρχισε η παρακμή, η οποία ολοκληρώθηκε το 1943, όταν κάηκε ο Αλμυρός και οι καταστροφές υπήρξαν ανυπολόγιστες. Μαζί κάηκαν και τα αρχεία του, όπως εξ άλλου και όλα τα αρχεία, όλων των υπηρεσιών της πόλης του Αλμυρού, όπως παρατήρησε η κ. Κοντογεωργάκη, με την παράλληλη επισήμανση ότι γι’ αυτό το λόγο, τα αρχεία του Συνεταιρισμού σώζονται από το τέλος του 1943 και εντεύθεν.
Το παλαιότερο βιβλίο, το «Πρακτικόν Εποπτικού Συμβουλίου», ξεκινά από την 1η Δεκεμβρίου 1943, στην περίοδο της Κατοχής. Λίγες μέρες αργότερα, το ίδιο έτος, από την 21η Δεκεμβρίου του 1943, ξεκινά το «Πρακτικόν Γενικής Συνελεύσεως του Γ. Π. Σ. Αλμυρού». Δύσκολα τα χρόνια. Ο Συνεταιρισμός φαίνεται έτοιμος να διαλυθεί και η οικτρά κατάσταση περιγράφεται σε όλο της το βάθος στις σχετικές πράξεις απολογισμού πεπραγμένων των συμβουλίων.
Στην Πράξη 2/ 1943 του Βιβλίου πράξεων των Γενικών Συνελεύσεων αναφέρεται: «…όλα τα μηχανήματα: 3 μπατόζες, κοσκίνες 54 ιντσών, οι 2 Μάρσαλ, 1 Κλάυτον Βιέννης πλήρεις, σωρεία ανταλλακτικών κλπ, απετεφρώθησαν εντελώς εκ των τελευταίων πολεμικών γεγονότων του Αλμυρού. Αποθήκη σίτου, βρώμης, κριθής, έπιπλα γραφείων, σκεύη αιθουσών, ταμείον, ελεηλατήθησαν πλήρως, και κατόπιν απετεφρώθησαν τελείως. Κι έτσι ο Συν/σμός έμεινεν άνευ περιουσίας. Έμειναν μόνον οι 2 ατμολέβητες, 1 τρακτέρ, οι ατμολέβητες τύπου Μάρσαλ, το τρακτέρ τύπου Κατερπιλάρ 72 ίππων, τα οποία έχουν ανάγκη μεγάλων επισκευών λόγω της πυρκαγιάς . Διεσώθησαν μόνον ως εκ θαύματος και μέχρι σήμερον τα ακίνητα του Συν/σμού. Ήτοι Γραφεία. Αίθουσαι. Αποθήκαι, Μηχανοστάσιον και είς εκχερσωτής , ένα τετράυνο, ένα επτάυνο, Σπαρτικές σίτου και βάμβακος….».
Μετά τα πολεμικά γεγονότα του Αυγούστου 1943 και την καταστροφή του Συνεταιρισμού, συγκεντρώθηκαν όλα τα εναπομείναντα καμένα μηχανήματα στο μηχανοστάσιο του Συνεταιρισμού, στην αποθήκη Αργυροπούλου παραπλεύρως της οικίας Κυριάκου.
«Μετά την επιχείρησιν της 13ης Αυγούστου, το ΤΑΜΕΙΟΝ είχε την ίδια τύχη με ολόκληρη την περιουσία του Συν/σμού, δεν είχε ούτε μία δεκάρα. Ευτυχώς βρέθηκε μία κατάθεσις στην ΑΤΕ εκ 2.000.000(;000) και την 9/9/1943 έγινε ανάληψις 1.993.500 και με το ποσόν αυτό «ήρχισεν εκ νέου το στάδιον της αναδημιουργίας του Συνεταιρισμού» όπως αναφέρεται στα παλιά αρχεία που παρέθεσε στην εισήγησή της η πρόεδρος της Φιλαρχαίου.
Παρόλα ταύτα, οι συνεταιριστές του Αλμυρού δεν πτοήθηκαν και ξεκίνησαν εκ νέου τον αγώνα ανασυγκρότησης όχι μόνον του Συνεταιρισμού, αλλά και όλων των γεωργών, σε μια προσπάθεια ανασυγκρότησης όλης τη περιοχής.
«…αρχίζει η εκ της τέφρας ανασύνταξις
και αναδιοργάνωσις του συνεταιρισμού μας»
Αξιο αναφοράς είναι παράλληλα το γεγονός ότι το έργο του Συνεταιρισμού επεκτεινόταν και σε πολλές καθημερινές ανάγκες των μελών του, ενώ ενδεικτική είναι η καταγεγραμμένη μαρτυρία ότι σε δύσκολες εποχές, η διεύθυνση «προμήθευσε στα μέλη υφάσματα, κουβαρίστρες ραψίματος, και γεωργικά εργαλεία σε ειδικές τιμές κόστους».
Μετά την Κατοχή ο Συνεταιρισμός άρχισε να ανακάμπτει, έπειτα από μεγάλες προσπάθειες των μελών, τα οποία επισκεύασαν τις προκληθείσες λόγω του πολέμου ζημιές, άρχισαν να παίρνουν δάνεια, να αγοράζουν μηχανήματα και να επισκευάζουν όσα μπορούν, να καλλιεργούν με καλά αποτελέσματα. Στον ισολογισμό των ετών 1945 – 46 αναφέρεται πως «…αρχίζει η εκ της τέφρας ανασύνταξις και αναδιοργάνωσις του συνεταιρισμού μας».
Ειδικά το έτος 1946 υπήρξε έτος πραγματικής ανατάσεως, αφού μετά από 3 χρόνια με κόπους πολλούς κατάφεραν ακόμη και θεριζοαλωνιστική μηχανή να αποκτήσουν, στην οποία έδωσαν το συμβολικό όνομα «Ανάστασις». Η ανάκαμψη συνεχίστηκε μέχρι το 1948.
Δεν κράτησε πολύ όμως η αισιοδοξία για την περαιτέρω βελτίωση, λόγω των γεγονότων του εμφυλίου που ακολούθησαν, ενώ μια νέα εποχή αρχίζει τη δεκαετία του ’50.
Ο Συνεταιρισμός είναι πλέον Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, αυτόνομο, και υπάγεται στο νόμο περί Συνεταιρισμών.
Το τωρινό συμβούλιο που προέκυψε από τις εκλογές του περασμένου Ιουλίου, αποτελούν οι: Σωτήριος Τσάτσος – πρόεδρος, Χρήστος Κολοκύθας – αντιπρόεδρος, Σπύρος Τσιλιός – γραμματέας, και Γεώργιος Παπαθανασίου, Δημήτριος Ξυνός – μέλη.
Ο Σπύρος Τσιλιός, υπάλληλος του Συνεταιρισμού, εξυπηρετεί τις ανάγκες των συνεταιριστών, οι οποίοι συνεχίζουν τη μακρά διαδρομή που ξεκίνησε πριν από έναν και πλέον αιώνα και έχει καταγραφεί ως κορυφαίο γεγονός σε διαχρονική βάση.
