Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου,
Ψυχολόγου, M.Sc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr
H κοινωνική φοβία είναι διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολικό φόβο και άγχος στις καθημερινές κοινωνικές καταστάσεις. Το άτομο που πάσχει από κοινωνική φοβία βιώνει έντονη ανησυχία ότι υπόκειται σε λεπτομερή εξέταση και αρνητική εκτίμηση από τους άλλους. Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία έχουν ένα χρόνιο, έντονο και επίμονο φόβο ότι παρακολουθούνται και κρίνονται από άλλους. Φοβούνται συνεχώς ότι οι πράξεις τους θα τους φέρουν σε αμηχανία, σε δύσκολες καταστάσεις και ότι θα εξευτελιστούν για αυτό, από τους άλλους. Ο φόβος αυτός μπορεί να κάνει το άτομο αυτό να μη θέλει να λάβει μέρος σε απλές κοινωνικές δραστηριότητες όπως του να φάει έξω από το σπίτι του, να πιει δημόσια νερό, να γράψει κάτι ακόμα και να μιλήσει. Ο φόβος τους μπορεί να είναι τόσο σοβαρός και έντονος που επηρεάζει αρνητικά την εργασία που πάσχει από κοινωνική φοβία ή τη συμμετοχή του στο σχολείο και άλλες συνήθεις ή καθημερινές δραστηριότητες. Ορισμένες μέρες μάλιστα, ο φόβος είναι δυνατόν να εμποδίζει το άτομο από το να πηγαίνει στην εργασία του ή στο σχολείο. Οι άνθρωποι που πάσχουν από κοινωνική φοβία αυτής της μορφής, δυσκολεύονται να κάνουν και να διατηρούν φίλους. Η κοινωνική φοβία με άλλα λόγια μπορεί να είναι εξαιρετικά εξαντλητική.
Πολλοί από τους ανθρώπους που έχουν κοινωνική φοβία, αντιλαμβάνονται ότι οι φόβοι τους όταν βρίσκονται με άλλους ανθρώπους είναι υπερβολικοί. Ωστόσο, δεν μπορούν να κάνουν κάτι για αυτό. Ενδέχεται μάλιστα κάποτε να αγχώνονται για μέρες ή εβδομάδες πριν από ένα αναμενόμενο γεγονός που το θεωρούν ιδιαίτερα φοβερό. Η κοινωνική φοβία μπορεί να περιορίζεται σε ένα μόνο είδος καταστάσεων όπως για παράδειγμα όταν τα άτομα που υποφέρουν μιλούν σε επίσημες ή ανεπίσημες καταστάσεις ή όταν τρώνε ή πίνουν μπροστά σε άλλους. Στις πιο σοβαρές μορφές της κοινωνικής φοβίας, η διαταραχή είναι τόσο ευρεία που το άτομο βιώνει συμπτώματα κάθε φορά που υπάρχουν τριγύρω του άλλοι άνθρωποι.
Τα σωματικά συμπτώματα που συχνά συνοδεύουν το έντονο άγχος της κοινωνικής φοβίας, περιλαμβάνουν κοκκίνισμα, άφθονη εφίδρωση, τρέμουλο, δυσκολία ομιλίας, αναγούλες και στομαχικές ενοχλήσεις. Τα σημεία και συμπτώματα που μπορεί να γίνουν αντιληπτά από άλλους, αυξάνουν τους φόβους του πάσχοντος για αποδοκιμασία και έτσι η φοβία επιδεινώνεται. Η κατάσταση αυτή οδηγεί τα άτομα με κοινωνική φοβία σε ένα φαύλο κύκλο. Όσο περισσότερο φοβούνται μια κατάσταση, τόσο πιθανότερο είναι να παρουσιάσουν σημεία ορατά στους άλλους και αντιλαμβανόμενοι το γεγονός αυτό, φοβούνται ακόμη περισσότερο γεγονός που ευνοεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Για την κοινωνική φοβία συχνά υπάρχει οικογενειακή προδιάθεση και υπάρχουν οικογένειες με αυξημένο αριθμό περιστατικών. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από κατάθλιψη ή αλκοολισμό. Η κοινωνική φοβία είναι δυο φορές συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Οι άνδρες ωστόσο ζητούν συχνότερα βοήθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος σε σύγκριση με τις γυναίκες. Η κοινωνική φοβία αρχίζει συνήθως στην παιδική ηλικία ή νωρίς στην εφηβική ηλικία. Σπάνια αρχίζει μετά την ηλικία των 25 ετών. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 25 άτομα στα 1000 πάσχουν από κοινωνική φοβία. Σύμφωνα με άλλες στατιστικές μέχρι 3,7% του πληθυσμού ηλικίας από 18 έως 54 ετών, είχαν κοινωνική φοβία σε κάποια φάση της ζωής τους.
Η κοινωνική φοβία ενδέχεται να μειώσει την αυτοεκτίμηση και να προκαλέσει κατάθλιψη. Για να απαλύνουν το άγχος τους και να ανακουφιστούν από την κατάθλιψη, οι ασθενείς μπορεί να καταφύγουν στο αλκοόλ και στην κατάχρηση άλλων ουσιών που όμως δημιουργούν εθισμό. Μερικοί ασθενείς με κοινωνική φοβία, είναι επίσης δυνατόν να παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα όπως κρίσεις πανικού ή ψυχαναγκαστικές διαταραχές. Χωρίς θεραπεία, η κοινωνική φοβία μπορεί να ταλαιπωρεί τους ασθενείς για όλη τους τη ζωή. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικές θεραπείες και οι έρευνες συνεχίζονται για ανεύρεση ακόμη καλύτερων μεθόδων αντιμετώπισης. Τόσο η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία, όσο και η θεραπεία της συμπεριφοράς με τεχνικές της γνωστικής θεραπείας συνήθως έχουν πολύ καλά αποτελέσματα σε αυτόν τον τύπο της φοβίας. Μια σημαντική συνιστώσα της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, είναι η γνωστική δομική αλλαγή του τρόπου σκέψης. Αυτό σημαίνει ότι ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή να αναγνωρίζει τις λανθασμένες εκτιμήσεις που σχηματίζει για μια κατάσταση και να έχει πιο ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με τον κίνδυνο σε κοινωνικές καταστάσεις. Οι υποστηρικτικές προσεγγίσεις όπως οι θεραπείες για το ζευγάρι ή την οικογένεια με στόχο την εκπαίδευση σημαντικών άλλων προσώπων από το περιβάλλον του ασθενή για την κοινωνική φοβία, μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της διαταραχής. Επίσης κάποτε οι ασθενείς μπορεί να επωφεληθούν από εκπαίδευση για απόκτηση καλύτερων κοινωνικών δεξιοτήτων. Είναι λοιπόν απαραίτητο άτομα που παρουσιάζουν κοινωνική φοβία, να μη διστάζουν να ζητούν βοήθεια από ειδικούς που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το πρόβλημα τους.
