ΥΓΕΙΑ

Η συμβολή της αθλητικής ψυχολογίας

η-συμβολή-της-αθλητικής-ψυχολογίας-150189

Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου, Ψυχολόγου, MSc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας, www.my-psychology.gr

Στο πλαίσιο του σύγχρονου αθλητισμού, τόσο οι προπονητές, όσο και οι αθλητές, αναγνωρίζουν τον σημαντικό ρόλο των ειδικών επιστημόνων στη βελτίωση της απόδοσης των αθλητών. Στην κατεύθυνση αυτή ένας επιστημονικός κλάδος του οποίου η συνεισφορά στην αθλητική διαδικασία συνεχώς αυξάνεται είναι η αθλητική ψυχολογία. Ειδικότερα, η πλειοψηφία των προπονητών, των αθλητών, αλλά και ειδικών επιστημόνων του αθλητισμού αναγνωρίζει τη σημασία του ψυχολογικού παράγοντα στη μάθηση νέων ασκήσεων, στην αυτοματοποίησή τους και στην άριστη εκτέλεσή τους σε αγωνιστικές συνθήκες. Η αθλητική ψυχολογία είναι ένας σχετικά καινούργιος κλάδος της αθλητικής επιστήμης που μελετά τα ψυχολογικά θεμέλια της φυσικής δραστηριότητας και αναλύει τη συμπεριφορά των ατόμων που ασχολούνται με την άσκηση και τον αθλητισμό. Συγκεκριμένα, απευθύνεται όχι μόνο στους αθλητές, τους προπονητές, αλλά και στους γονείς των αθλητών, τους διαιτητές, τους καθηγητές Φυσικής Αγωγής, ενώ παράλληλα συνεργάζεται με φυσιοθεραπευτές, διαιτολόγους για την αντιμετώπιση θεμάτων/προβλημάτων του αθλητή. Η απόδοση στον αθλητισμό δεν εξαρτάται μόνο από την σωματική άσκηση αλλά και από την άσκηση της ψυχής και του μυαλού. Είναι πλέον αποδεκτή η άποψη ότι στο μέλλον οι διαφορές μεταξύ των κορυφαίων αθλητών που θα κρίνουν τις παγκόσμιες επιδόσεις και τα ολυμπιακά μετάλλια θα προκύπτουν από ψυχολογικούς παράγοντες.

Η συστηματική ψυχολογική προετοιμασία έχει λανθασμένα ταυτισθεί μόνο με κάποιο «πρόβλημα» του αθλητή (αγωνιστικό, στην προπόνηση, συμπεριφοράς, κλπ) ή μόνο με τον υψηλό αγωνιστικό αθλητισμό. Η άποψη αυτή είναι αποτέλεσμα ορισμένων λανθασμένων αντιλήψεων που συνοψίζονται στο γεγονός ότι οι ψυχολογικές δεξιότητες θεωρούνται αμετάβλητές, ενώ επίσης είναι αποτέλεσμα περιορισμένης γνώσης σχετικά με το αντικείμενο της αθλητικής ψυχολογίας. Επίσης, η λανθασμένη αντίληψη συνδυάζεται με την άποψη αθλητών και προπονητών ότι θα αναζητήσουν τη βοήθεια από τον αθλητικό ψυχολόγο όταν θα έχουν πρόβλημα.

Όσον αφορά το περιεχόμενο αλλά και τον ορισμό της αθλητικής ψυχολογίας, δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτοι και ακριβείς καθώς έχουν επικρατήσει διάφοροι ρόλοι για τους αθλητικούς ψυχολόγους, μιας και αυτή καθ’ εαυτή η επιστήμη είναι πολυδιάστατη. Αυτοί οι τρεις ρόλοι είναι α) της κλινικής εργασίας, β) της έρευνας και γ) της εκπαίδευσης.

Oι κλινικοί αθλητικοί ψυχολόγοι, κατά κύριο λόγο, λειτουργούν υποστηρικτικά προς τους αθλητές οι οποίοι αντιμετωπίζουν σοβαρά συναισθηματικά, συγκινησιακά προβλήματα (π.χ. κατάθλιψη, ανορεξία, πανικό), και οι οποίοι χρειάζονται θεραπεία για εκτεταμένη χρονική περίοδο.

Oι ερευνητές αθλητικοί ψυχολόγοι, ενδιαφέρονται για το τι ακριβώς συντελεί σε μία ιδιαίτερα εξαιρετική απόδοση στον αθλητισμό, για τα ποια είναι τα πιθανά ψυχολογικά οφέλη από την άσκηση, για τη διαδικασία μάθησης και για την κατανόηση των παιδιών και των δυνατοτήτων ανάπτυξής τους.

Όσο για τους εκπαιδευτικούς αθλητικούς ψυχολόγους παρέχουν βοήθεια προς τους αγωνιζόμενους, για να αναπτύξουν τις ψυχολογικές δεξιότητες εκείνες, που θα τους επιτρέψουν να πραγματώσουν τις αθλητικές τους δυνατότητες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων δεξιοτήτων είναι οι ικανότητες της χαλάρωσης, της αυτοσυγκέντρωσης, της θετικής φαντασίωσης και της αντιμετώπισης της πίεσης (στρες). Μερικές φορές οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται σε ομαδικό επίπεδο και άλλες φορές ατομικά.

Επομένως, μιλώντας γενικά για το ρόλο του αθλητικού ψυχολόγου καταδεικνύεται ότι δεν είναι μονοσήμαντος και άκαμπτος. Αντίθετα, είναι πολυσύνθετος, ανταποκρινόμενος στις ανάγκες και τις απαιτήσεις των προπονητών και των αθλητών. Ο αθλητικός ψυχολόγος λαμβάνει το ρόλο του διευκολυντή, του εκπαιδευτή, του μεσολαβητή, του συμβούλου, του φίλου στη σχέση που έχει ο προπονητής με τον αθλητή του. Ο ρόλος αυτός αν και πιο δύσκολος, είναι περισσότερο ευέλικτος και αποτελεσματικός, ανταποκρινόμενος στις σύγχρονες απαιτήσεις του υψηλού αθλητισμού. Επιπλέον, σημαντικός είναι ο ρόλος του αθλητικού ψυχολόγου στην αξιολόγηση της συναισθηματικής κατάστασης του αθλητή, την εκμάθηση ψυχολογικών δεξιοτήτων στους αθλητές και στη συνέχεια την αξιολόγησή τους και την επίδρασή τους στην
αθλητική απόδοση.

Η ικανότητα ενός αθλητή να ελέγχει τη σκέψη και τα συναισθήματα του είναι από τα βασικότερα πλεονεκτήματα και αποτελεί στοιχείο απαραίτητο για τη μέγιστη δυνατή απόδοση και την επιτυχία σε αγώνες. Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προσωπικότητά του. Για την μείωση της έντασης των αθλητών αθλητικοί ψυχολόγοι και προπονητές διδάσκουν διάφορες τεχνικές αυτοβοήθειας που χρησιμοποιούνται για τη μείωση των συμπτωμάτων του άγχους και προκαλούν σωματική και ψυχική χαλάρωση.

Μερικές από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται στον αθλητισμό είναι οι παρακάτω:

  • Η ρύθμιση της ενέργειας
  • Αυτογενής εξάσκηση
  • Προοδευτική χαλάρωση
  • Νοερή εξάσκηση
  • Απευαισθητοποίηση
  • Αυθυποβολή
  • Έλεγχος της σκέψης και των συναισθημάτων
  • Επανεκτίμηση του στρεσογόνου ερεθίσματος ως λιγότερο απειλητικού

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου