ΒΕΛΕΣΤΙΝΟ

Από το Βελεστίνο με υποτροφία στο «Παστέρ»

από-το-βελεστίνο-με-υποτροφία-στο-πασ-801993

Την καλοκαιρινή περίοδο, στην Ελλάδα κάθε σπίτι ψάχνει να βρει τον ιδανικό τρόπο για να απαλλαχτεί από τις…ενοχλητικές μύγες. Για τον Γιώργο Τσουμπέκο, όμως, μοριακό βιολόγο και γενετιστή στο ιστορικό Ινστιτούτο Έρευνας για την Βιολογία «Παστέρ», στο Παρίσι, τα συγκεκριμένα φτερωτά έντομα αποτελούν το ιδανικό μοντέλο, ώστε να κατανοήσει καλύτερα τη λειτουργία των γονιδίων στον άνθρωπο, καθώς, κατά μεγάλο ποσοστό, το γενετικό τους υλικό μοιάζει με το δικό μας. Ο 33χρονος σήμερα Βελεστινιώτης «άνοιξε τα φτερά του» πριν 15 χρόνια «πετώντας» από το Βελεστίνο κι έκτοτε χαράσσει τη δική του εξέλιξη.

Ρεπορτάζ: ΦΟΙΒΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Από το Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών στα Γιάννενα, στην Κρήτη για μεταπτυχιακό πάνω στην Μοριακή Βιολογία και την Βιοϊατρική. Ακολούθως, ως γνήσιος εκπρόσωπος της νέας γενιάς επιστημόνων που ακολούθησε το μαζικό κύμα φυγής προς το εξωτερικό, έγινε δεκτός με υποτροφία για το διδακτορικό του στο Ινστιτούτο «Μαξ Πλανκ» της Δρέσδης στην Ανατολική Γερμανία, δημιουργώντας εκεί το δικό του «big bang», ανακαλύπτοντας μία νέα λειτουργία ενός γονιδίου που ελέγχει την ανάπτυξη και σχετίζεται και με την καρκινογένεση.

Πλέον, στην Πόλη του Φωτός και το φημισμένο Ινστιτούτο, όπου έγινε δεκτός επίσης με υποτροφία ως μεταδιδακτορικός, ο Γιώργος συνεχίζει τον πλούσιο επιστημονικό του δρόμο, προσπαθώντας να ξετυλίξει μονοπάτια που βρίσκονται γραμμένα στον γενετικό μας κώδικα, πάντα προς όφελος της ανθρωπότητας.

Ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ επικοινώνησε μαζί του θέτοντας ερωτήματα για τη σχέση μοίρας και DNA, επιστημονικής ηθικής, τι οδηγεί έναν νέο Έλληνα επιστήμονα να αφήσει πίσω τη χώρα του, αλλά και την «αλληλουχία» που κρύβει μέσα του το Βελεστίνο.

Περιέγραψέ μας το αντικείμενο πάνω στο οποίο εργάζεσαι.

Δουλεύω ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Παστέρ από τον Απρίλιο του 2017. Ο τομέας μου είναι η Αναπτυξιακή Βιολογία και Γενετική. Πιο συγκεκριμένα μελετώ τα σπερματικά βλαστοκύτταρα και τη φυσιολογία των όρχεων κατά την ενήλικη ζωή και πώς αυτά επηρεάζονται από την επίδραση διάφορων γονιδίων.

Σε δεύτερο επίπεδο, αφού βρω ποια γονίδια επηρεάζουν τη φυσιολογία των σπερματικών βλαστοκυττάρων, επιχειρώ να κάνω μία συσχέτιση με την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων του περιβάλλοντος (πώς επηρεάζονται τα βλαστοκύτταρα σε σχέση με τη θερμοκρασία, τη διατροφή, την ηλικία). Όλες αυτές οι μελέτες γίνονται στην κοινή φρουτόμυγα Drosophila melanogaster, ένα από τα καλύτερα γενετικά μοντέλα στην βιολογία.

Η μοίρα, που πολύς κόσμος επικαλείται, είναι αποκλειστικά «γραμμένη» στο κύτταρά μας; Σε τι βαθμό επηρεάζεται από το περιβάλλον και τις συνήθειές μας;

Σε τεράστιο βαθμό. Πολλές γενετικές μελέτες γίνονται σε ομοζυγωτικά δίδυμα (είναι αυτά τα δίδυμα που μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό και έχουν ακριβώς το ίδιο γενετικό υλικό) για αυτόν ακριβώς τον λόγο. Δηλαδή ενώ αυτά τα άτομα έχουν ακριβώς το ίδιο DNA μέσα στα κύτταρά τους, μπορεί να διαφέρουν παρασάγγας. Και αυτό οφείλεται, όπως πολύ σωστά έγραψες, στο διαφορετικό περιβάλλον και στις συνήθειες μας. Ακόμη και στο ίδιο περιβάλλον (οικογένεια) να μεγαλώνεις σίγουρα διαφέρεις. Τα ερεθίσματα που δέχεται ο καθένας είναι διαφορετικά.

Επίσης, αρκετά χαρακτηριστικά είναι πολυπαραγοντικά. Για παράδειγμα το ύψος επηρεάζεται από ένα συνδυασμό διαφορετικών γονιδίων (γονίδιο=ένα συγκεκριμένο τμήμα DNA που περιέχει μία συγκεκριμένη γενετική πληροφορία, π.χ. υπάρχει γονίδιο/-α για το χρώμα των ματιών, γονίδιο/-α για το ύψος, κ.λπ.) και φυσικά από το περιβάλλον.

Για παράδειγμα μπορεί οι γονείς να είναι μετρίου αναστήματος, αλλά το παιδί τους μπορεί να βγει ψηλό, διότι έχει κληρονομήσει εκείνον τον συνδυασμό γονιδίων που καθορίζει το μεγάλο ύψος και δεν έχουν εκφραστεί στους γονείς. Φυσικά, αν το παιδί παίξει και λίγο μπάσκετ και έχει και μία πλούσια διατροφή… Ε! Θα παίξει και αυτό το ρόλο του για να ψηλώσει!

Όσον αφορά στη «μοίρα», ναι, φυσικά. Προφανώς, στην περίπτωση που κάποιος έχει μια γενετική προδιάθεση ως προς τον καρκίνο του αναπνευστικού, αν καπνίζει αυξάνει κατά πολύ τις πιθανότητες…

Για την υποτροφία του διδακτορικού του στη Δρέσδη, επιλέχτηκε μέσα σε 20 άτομα από περίπου 6.000 αιτήσεις. Εκεί, ανακάλυψε μία λειτουργία του γονιδίου «big bang», το οποίο επηρεάζει την ανάπτυξη του ιστού, εμπλέκεται δηλαδή και με την καρκινογένεση

Πόσο επηρεάζει η ηθική την επιστήμη της βιολογίας;

Η βιοηθική, όπως μεταφράζεται, παίζει τεράστιο ρόλο στην επιστήμη της βιολογίας. Η κλωνοποίηση φυσικά και μπορεί να χρησιμοποιηθεί θετικά (π.χ. παραγωγή ζωτικών οργάνων που να είναι απολύτως συμβατά μόνο με τον καθένα, για την αποτροπή της απόρριψης μοσχεύματος).

Ωστόσο, πολύ είναι αυτοί που θέλουν να κλωνοποιήσουν, ας πούμε, τον Αϊνστάιν. Άντε και το έκανες, θα είναι το ίδιο έξυπνος (αυτό παραπέμπει και στην προηγούμενη ερώτηση);

Επίσης, τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει μία έκρηξη στο τομέα των βλαστοκυττάρων. Υπάρχουν τα λεγόμενα πολυδύναμα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα τα οποία μπορούν να δώσουν οποιοδήποτε ιστό (νευρικό, μυϊκό, αιμοποιητικό, κ.λπ.) και φυσικά αυτό μπορεί να βρει εφαρμογή πάλι στην παραγωγή συμβατών μοσχευμάτων. Τα συγκεκριμένα κύτταρα απομονώνονται από γονιμοποιημένο ωάριο πέντε ημερών. Το ερώτημα βιοηθικής εδώ είναι: Μήπως το γονιμοποιημένο ωάριο πέντε ημερών είναι ήδη ένας ζωντανός οργανισμός; Και αν ναι μπορούμε να το θυσιάσουμε; Φυσικά αυτά τα γονιμοποιημένα ωάρια παράγονται τεχνητά στο εργαστήριο.

Είναι επιστημονική ή περισσότερο οικονομική ανάγκη για έναν νέο Έλληνα επιστήμονα να καταφύγει στο εξωτερικό;

Και τα δύο ταυτόχρονα. Προσωπικά, επειδή ήθελα να ασχοληθώ με την έρευνα, με γοήτευε πολύ η ιδέα να βγω στο εξωτερικό. Άλλα εργαστήρια-εξοπλισμός, περισσότερες επιλογές ως προς το αντικείμενο, μεγαλύτερη τεχνογνωσία και το εξίσου σημαντικό, μεγαλύτερη οικονομική άνεση. Τα περισσότερα άτομα από την Ελλάδα που έχω γνωρίσει στο εξωτερικό έρχονται είτε για σπουδές είτε για δουλειά, αλλά σε αρκετά εξειδικευμένες θέσεις. Νομίζω πως το σημερινό μεταναστευτικό ρεύμα δεν έχει καμία σχέση με εκείνο της δεκαετίας του ’60. Και γενικότερα, τα παιδιά έρχονται για μεταπτυχιακά και όσο περίεργο και αν σου φαίνεται, είναι πιο οικονομικά τα προγράμματα σπουδών από την Ελλάδα, τουλάχιστον στην Γερμανία. Ας είμαστε όμως και ρεαλιστές, εν μέσω οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, η χρηματοδότηση της έρευνας είναι πολυτέλεια. Εδώ για πιο πρακτικά επαγγέλματα ο καθένας παίρνει τον βασικό μισθό. Ας μην μιλήσουμε για τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα.

«Το Παρίσι είναι πανέμορφο. Γι’ αυτό ίσως και να χαρακτηρίζεται ως η πόλη του έρωτα. Είναι και όμως μία ακριβή πόλη με μεγάλες μετακινήσεις, γρήγορους ρυθμούς… νεύρα. Όσο για την τρομοκρατία εγώ δεν μπορώ να το δω γιατί δεν το έζησα. Βλέπω όμως τα άτομα που βρίσκονταν στο Παρίσι, ίσως να έχουν μια επιφύλαξη παραπάνω. Και είναι και λογικό. Αν και σιγά - σιγά αυτό φεύγει. Και μακάρι δηλαδή»

Aν είχες τη δυνατότητα να επέμβεις στο DNA του Βελεστίνου, ποια «βλαβερά» γονίδια θα ήθελες να καταστήσεις ανενεργά και ποια νέα θα προσπαθούσες να εκφραστούν;

Πολύ ψαγμένη ερώτηση. Λοιπόν, νομίζω η συναναστροφή μου με ανθρώπους από όλο τον κόσμο με βοήθησε πολύ να ανοίξω το μυαλό μου. Αυτό που κατάλαβα είναι πως έχουμε την τάση να βάζουμε ταμπέλες σε όλα, να τα κατηγοριοποιούμε και ό,τι βρίσκεται εκτός της «ομάδας» μας να το απορρίπτουμε. Ένα λοιπόν «βλαβερό» γονίδιο του Βελεστίνου και κατ’ επέκταση κάθε μικρής κοινωνίας είναι ο συντηρητικός τρόπος σκέψης και η εσωστρέφεια. Τι νέο θα προσπαθούσα να εκφράσω; Την αγάπη για τη μάθηση και την εκπαίδευση.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου