Γραμμένη με χρυσά γράμματα και «ποτισμένη» με τις αγωνίες εκατοντάδων εργαζόμενων παιδιών από τον Βόλο, τη Νέα Ιωνία και τις γύρω περιοχές, είναι η ιστορία της Νυχτερινής Σχολής Βόλου, που ιδρύθηκε από τον αείμνηστο ιδρυτή του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ, Αλέξανδρου Μέρο, και έμελλε να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στα εκπαιδευτικά πράγματα της Μαγνησίας για 60 ολόκληρα χρόνια.
«Στον Αλέξανδρο Μέρο και τη Νυχτερινή Σχολή “χρωστάω” ότι έγινα καλός άνθρωπος και πρόκοψα στη ζωή μου», δήλωσε έμπλεος συγκίνησης στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ ο πρώην πρόεδρος των Ιδιοκτητών Σκαφών Αλιείας στη Μαγνησία κ. Ξενοφών Γιάλβαλης, κάθισε κι εκείνος -όπως βεβαίως και πολλά άλλα παιδιά- στα θρανία της Νυχτερινής Σχολής, έχοντας την ευκαιρία εκτός όλων των άλλων να γνωρίσει πολύ καλά και τον Αλέξανδρο Μέρο.
Ο πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Ιδιοκτητών Σκαφών Αλιείας κ. Ξενοφών Γιάλβαλης, ήταν ένα από τα εκατοντάδες εργαζόμενα παιδιά που φοίτησαν στη Νυχτερινή Σχολή. Με αφορμή την αναγόρευση του Αλέξανδρου Μέρου ως μέγα ευεργέτη από τη Λέσχη Εργαζόμενου Κοριτσιού, ο κ. Γιάλβαλης, γύρισε το «ρολόι» της ζωής του πίσω για να θυμηθεί τη γνωριμία του με τον Αλ. Μέρο και το πόσο καθοριστική ήταν η συμβολή του ώστε ο ίδιος να μορφωθεί στη Νυχτερινή Σχολή και αργότερα να πετύχει επαγγελματικά.
Βλέποντας το κενό που υπήρχε στην εκπαίδευση, και έχοντας αφουγκραστεί την ανάγκη των εργαζόμενων παιδιών να μορφωθούν, ο Αλέξανδρος Μέρος ιδρύει αρχικά τον σύλλογο «Προστασία Παιδιών», με σκοπό τη μόρφωση και την ηθική υποστήριξη των εργαζόμενων παιδιών ηλικίας 14-20 ετών, και μετέπειτα τη Νυχτερινή Σχολή.
Η Σχολή παρείχε στα εργαζόμενα παιδιά τις γνώσεις του δημοτικού σχολείου και λειτουργούσε με εθελοντές δασκάλους. Παράλληλα όμως συνέβαλε καθοριστικά στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, καλλιεργώντας τον χαρακτήρα τους με τις αρχές και τις αξίες της αλληλεγγύης και της προσφοράς, του ανθρωπισμού και της δημιουργικότητας.
Το έργο της Νυχτερινής Σχολής ήταν τόσο σημαντικό ώστε βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1928, ενώ αργότερα, το 1949, αναγνωρίστηκε επίσημα ως δημοτικό σχολείο από το κράτος. Η Νυχτερινή Σχολή λειτούργησε απρόσκοπτα για 60 χρόνια μέχρι το 1967, οπότε την έκλεισε η χούντα των Συνταγματαρχών. Υπό την ομπρέλα της λειτούργησαν επίσης η Σχολή Θηλέων και η Σχολή της Νέας Ιωνίας.
«Ο,τι είμαι σήμερα το χρωστάω στον Αλ. Μέρο και τη Νυχτερινή Σχολή»
«Ήμουν 14 χρόνων. Δούλευα στο ραφτάδικο που είχε ένας θείος μου κοντά στο τυπογραφείο του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ, επί της οδού Αντωνοπούλου. Ήθελα να μάθω και εγώ την τέχνη της ραπτικής. Ο Αλέξανδρος Μέρος έραβε σ’ εμάς τα ρούχα του. Αφού τα ετοιμάζαμε, τα πήγαινα στο σπίτι του, ενώ ταυτόχρονα ήμουν και μαθητής της Νυχτερινής Σχολής» θυμάται ο κ. Γιάλβαλης μιλώντας στο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, και επαναλαμβάνοντας διαρκώς συγκινημένος πως «ό,τι είμαι σήμερα το χρωστάω στον Αλέξανδρο Μέρο»
«Η γνωριμία μας», συνεχίζει την αφήγησή του, «ήταν για μένα καθοριστική. Μου έδωσε πολύτιμες συμβουλές τις οποίες κράτησα ανεξίτηλες μέχρι σήμερα. Εγινα κι εγώ άνθρωπος της προσφοράς, όπως εκείνος. Έμαθα να κάνω το καθήκον μου, να αγαπάω και να προσφέρω στους συνανθρώπους μου και ειδικότερα στον κλάδο της αλιείας, στον οποίο ασχολήθηκα ως επαγγελματίας ψαράς, αλλά και μέσα από τον σύλλογο τον οποίο υπηρέτησα χρόνια από τη θέση του προέδρου. Δεν μετανιώνω που εργάστηκα πολλές φορές αμισθί για να προσφέρω, γιατί έκανα πράξη αυτό που μου είχε πει ο αείμνηστος Αλ. Μέρος: “Θα φροντίζεις πάντα να βοηθάς, ακόμη κι αν ξέρεις ότι εσένα δεν θα σε βοηθήσει κανείς αν δεν έχει συμφέρον από σένα”, μου έλεγε τότε. Τα λόγια του αντηχούν ακόμη στα αυτιά μου. Είναι πράγματι έτσι. Το συνειδητοποίησα στην πορεία της ζωής μου», θα πει ο κ. Γιάλβαλης.
Αυτό που ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, τον «σημάδεψε» για πάντα, ήταν η παρότρυνση του Αλ. Μέρου: «Μην σταματάς να ψάχνεις και αν κάνεις κάποιο λάθος ψάξ’ το από την αρχή. Να είσαι σίγουρος ότι θα βρεις το καλύτερο, γιατί τέλειο δεν υπάρχει….».
Τα πρώτα βήματα
Για την οργάνωση και τη λειτουργία της Νυχτερινής Σχολής, που αποτέλεσε εκείνη την εποχή πρωτότυπο σχολείο για τα εκπαιδευτικά χρονικά της χώρας, ο Αλ. Μέρος απευθύνθηκε στον γνωστό γιατρό του Βόλου και πρωτεργάτη της δημιουργίας του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου, Δημήτρη Σαράτση.
Σύμφωνα με το βιβλίο «Αλέξανδρος Μέρος 1890-1964 – Ο δημοσιογράφος, ο πολιτικός, ο ιδεολογικός αγωνιστής» του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημητρίου Ν. Παντελοδήμου, η πρώτη ανακοίνωση για τη λειτουργία της Νυχτερινής Σχολής και πρόσκληση συγχρόνως για την εγγραφή μαθητών, δημοσιεύεται στις 17 Οκτωβρίου του 1916: «Τα μαθήματα διεξάγονται εκάστην εσπέραν, πλην του Σαββάτου από τις 6.30 ως τις 8.30μ.μ., υπό τη διεύθυνση του δημοδιδάσκαλου Απόστολου Κόντου», επισημαίνεται στην ανακοίνωση στον Τύπο.
Απευθύνεται επίσης έκκληση στους καταστηματάρχες της πόλης και τους προϊσταμένους εργατικών παιδιών να τα προτρέψουν να γραφτούν στη Νυχτερινή Σχολή για να φοιτήσουν σ’ αυτή.
Ο Σύλλογος, προκειμένου να καλύψει τα έξοδα του σχολείου, αποφασίζει εξάδραχμη ετήσια συνδρομή για τα εγγραφόμενα μέλη του Συλλόγου και προσδιορίζεται το περιεχόμενο των Σπουδών: Εκτός από τους δημοδιδάσκαλους Απόστολο Κόντο και Δημάκου, το διδακτικό προσωπικό της Σχολής, περιλαμβάνει τον καθηγητή του Ωδείου Βασίλη Κοντή για το μάθημα της Ωδικής, τον μηχανικό του Δήμου Παγασών Ζουμπουλίδη, που προσφέρθηκε να αναλάβει το μάθημα της Σχεδιογραφίας, και τον αντιπρόεδρο του Συλλόγου Σπ. Κυρίτση για το μάθημα της Υγιεινής.
Στη Νυχτερινή Σχολή διδάσκονται Ελληνικά, Μαθηματικά, Ιστορία, Ευαγγέλιον, Φυσική, Υγιεινή, Σχεδιογραφία και Μουσική, καθημερινά από Δευτέρα έως Παρασκευή. Η Κυριακή, με απόφαση των διδασκάλων, αξιοποιείται πάντα για εκκλησιασμό, εκδρομές, στρατιωτικές ασκήσεις και για σύντομη εξέταση επί των μαθημάτων που είχαν διδαχθεί οι μαθητές κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Η παρουσία των μαθητών στο μάθημα ήταν επιβεβλημένη. Όσοι απουσίαζαν αδικαιολόγητα τρεις φορές, διαγράφονταν από τα μαθήματα ή από τις ασκήσεις.
Η Νυχτερινή Σχολή αρχικά στεγάστηκε σ’ ένα από τα σχολεία του Αγίου Νικολάου, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στην οδό Μεταμορφώσεως.
Ο παιδαγωγικός ρόλος, η Σχολή Θηλέων και η επέκταση στη Νέα Ιωνία
Εκτός από τον καθαρά εκπαιδευτικό χαρακτήρα, η Νυχτερινή Σχολή διαδραμάτισε καθοριστικό παιδαγωγικό ρόλο εκείνη την εποχή.
«Το σχολείο δεν χάνει ευκαιρία να διδάσκει πως πρέπει να είναι καθαροί, τίμιοι, φιλαλήθεις, αγαθοί. Ακόμη ζητούμε να μη νομίζουν πως υπάρχει κανένας φράχτης ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, αλλά να ξέρουν ότι τη θέση στην κοινωνία την παίρνει ο άνθρωπος μόνο με την αξία του την ατομική, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την τάξη στην οποία ανήκει αυτός ή η οικογένειά του», θα πει μεταξύ άλλων σε μία από τις απολογιστικές του εκθέσεις για το έργο της Σχολής, ο Δημήτρης Σαράτσης.
Με το πέρασμα του χρόνου ήρθε η αναγνώριση του έργου της Νυχτερινής Σχολής. Εκτός από τις συνδρομές μελών του συλλόγου, οργανισμών, επιχειρήσεων και μεμονωμένων πολιτών, αρωγός είναι επίσης το Υπ. Παιδείας με τη δωρεάν διάθεση των κτιριακών εγκαταστάσεων, όπως ακόμη ο Δήμος Παγασών, που προσέφερε πολλά διδακτικά εγχειρίδια για τις ανάγκες των άπορων μαθητών και κάλυπτε περίπου το 1/3 των λειτουργικών δαπανών της Σχολής.
Η Νυχτερινή Σχολή μπορεί να ήταν το πρώτο βήμα για τη στήριξη των εργαζόμενων παιδιών, ο Αλέξανδρος Μέρος όμως δεν σταμάτησε εκεί. Το 1951 ιδρύει και δεύτερη εσπερινή σχολή αποκλειστικά για αναλφάβητες νεανίδες και ενήλικες ακόμη γυναίκες των εργατικών τάξεων. Στο σχολείο αυτό, κατά τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του είχαν εγγραφεί 70 γυναίκες και φοίτησαν περίπου 60 μαθήτριες, ενώ στη συνέχεια ο αριθμός των εγγραφών παρουσιάζει σημαντική αύξηση.
Επίσης προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι διδακτικές ανάγκες των εργατικών παιδιών που διέμεναν στον τότε «Προσφυγικό Συνοικισμό» στη Νέα Ιωνία, τον Οκτώβριο του 1951 με τη συμπαράσταση της δημοτικής αρχής ιδρύεται Νυχτερινό Δημοτικό Σχολείο στη Νέα Ιωνία.
Έτσι, κατά το σχολικό έτος 1953-1954 είχαν εγγραφεί στην πρώτη Νυχτερινή Σχολή του Αγίου Νικολάου 109 μαθητές, στη Σχολή της Νέας Ιωνίας 64 μαθητές και στη Σχολή Θηλέων 87 μαθήτριες.
Στα συγκεκριμένα νυχτερινά σχολεία δίδαξαν μάλιστα γνωστοί λειτουργοί της δημοτικής εκπαίδευσης κατά την μεταπολεμική περίοδο, όπως οι Δημ. Παπαδογούλας, Απ. Κρανάς, Λεων. Παπαμήτρος, Αθανάσιος Πίπος, Γεώργιος Ξυνός, Κων. Παπαγιαννίτσης, Ευστάθιος Μανέττας, Νικ. Στατήρης, Ευαγ. Κουκουλέτσου, Νικόλαος Μανεντιώτης και Δημήτριος Λαμπαδάρης.
Στο Δ.Σ. του Συλλόγου, εκτός από τον Αλ. Μέρο, συμμετείχαν εκείνη την περίοδο με αλφαβητική σειρά οι: Κων. Αντωνιάδης, ανώτερος υπάλληλος της εταιρείας Τσιμέντων «Όλυμπος», Γιώργος Βαρδάκης, συνδιευθυντής της Εθνικής Τράπεζας, Δημοσθένης Γαντζόπουλος, διευθυντής της καπνοβιομηχανίας «Ματσάγγου», Απόστολος Κολτσιδόπουλος, δικηγόρος, Γεώργιος Λούλης, δικηγόρος-βιομήχανος, Ηλ. Μιχαηλίδης, διευθυντής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιος Μπαλλής, τ. δήμαρχος Ν. Ιωνίας, Βασ. Παπαγεωργίου, έμπορος, Σωκράτης Παπαϊωάννου γυμνασιάρχης του Β΄ Γυμνασίου Αρρένων, Ευαγγ. Παράσχης, Επιθεωρητής Δημοτικής Εκπαίδευσης και Βασ. Τριχόπουλος, γιατρός και δημοτικός σύμβουλος.
ΒΑΣΩ ΚΥΡΙΑΖΗ
