Πολύχρωμα φορέματα με φουρό, εντυπωσιακές βραδινές τουαλέτες, αυστηρά ταγιέρ, καλοραμμένα κοστούμια, καπέλα και ευρωπαϊκός αέρας συνθέτουν το διαχρονικό παζλ της κομψότητας των Βολιωτών, στο πέρασμα του χρόνου. Η έκθεση σπάνιων τεκμηρίων, με τίτλο «Της μόδας τα γυρίσματα» που λειτουργεί με επιτυχία στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου, υπογραμμίζει τη φινέτσα των κατοίκων της πόλης, πάνω και πέρα από εποχές. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτέλεσε την αφορμή για μια νοσταλγική περιήγηση στις ενδυματολογικές επιλογές των Βολιωτών, με επίκεντρο το σπάνιο φωτογραφικό αρχείο της Βολιώτισσας σχεδιάστριας μόδας Δήμητρας Αγορά, το οποίο παρουσιάζεται στις σελίδες του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Η έκθεση «Της μόδας… τα γυρίσματα», που λειτουργεί στο Μουσείο της Πόλης του Βόλου, είναι ένα αφιέρωμα στην ενδυμασία στον Βόλο κατά τον 20ό αιώνα, που πραγματοποιείται με τη σύμπραξη της Διεύθυνσης Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ και του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου (Λ.Ε.Β.), και βασίζεται στην πλούσια ενδυματολογική συλλογή του Λ.Ε.Β., στις συλλογές του Δικτύου Μουσείων του Δήμου Βόλου και στην πολύτιμη παραχώρηση τεκμηρίων από μεγάλο αριθμό συμπολιτών.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν η Δήμητρα Αγορά, μοντελίστ – στιλίστ, απόφοιτη του ΙΕΚ Δήμου Βόλου, υπότροφος ΕΟΜΜΕΧ στο Istituto Italiano della Moda (υπό την επίβλεψη του Valentino) και η εικαστικός Ευρυδίκη Αρκουδογιάννη. Η αθρόα προσέλευση επισκεπτών, μαρτυρά το ενδιαφέρον του κόσμου, για την ενδυματολογική κουλτούρα των Βολιωτών.
Αναλύοντας τους παράγοντες που διαμόρφωσαν το ξεχωριστό ενδυματολογικό στιλ των Βολιωτών, η Δήμητρα Αγορά αναφέρει ότι «οι Βολιώτες είχαν εμπορικές συναλλαγές με την Ευρώπη, από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, την περίοδο 1880 – 1890. Οικογένειες που είχαν οικονομική άνεση και βρίσκονταν στην Αλεξάνδρεια, το Παρίσι, την Γερμανία, επηρεάστηκαν από την διεθνή μόδα. Υπήρχε συνεχής μετακίνηση και οι κοσμοπολίτες Βολιώτες επηρεάστηκαν από την ευρωπαϊκή μόδα, την οποία υιοθέτησαν, αφήνοντας το παραδοσιακό ένδυμα».
Η πανθομολογούμενη κουλτούρα των Βολιωτών, αποτυπώνεται, όπως είναι φυσικό, σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας, με φινέτσα και στιλ. «Η τοπική κοινωνία ήταν πιο ανεπτυγμένη σε σχέση με άλλες πόλεις. Υπήρχαν το λιμάνι και ο σιδηροδρομικός σταθμός, που βοήθησαν πάρα πολύ. Οι Ευρωπαίοι, από την άλλη πλευρά, προτιμούσαν τον Βόλο ως προορισμό και το στοιχείο αυτό λειτούργησε καθοριστικά και σε σχέση με την μόδα, η οποία είναι κομμάτι και της τέχνης και της ανάπτυξης γενικώς» επισημαίνει η Βολιώτισσα μοντελίστ.
Ηταν πάντα φιγουρίνια
Οι Βολιώτισσες, ειδικότερα, ήταν πάντα φινετσάτες, υπήρχε ευαισθησία στην αισθητική, στοιχεία ευδιάκριτα, εξάλλου, στην έκθεση που κοσμεί το Μουσείο της Πόλης. Οι Βολιώτισσες φορούσαν ρούχα με προσωπικότητα, τα οποία έραβαν κατά κύριο λόγο στις μοδίστρες της εποχής. Παράλληλα, αρκετές μοδίστρες οι οποίες είχαν την οικονομική δυνατότητα, πήγαιναν στο Παρίσι και προμηθεύονταν από διάσημους οίκους μόδας τα πατρόν, που χρησιμοποιούσαν για τις ενδυματολογικές τους δημιουργίες.
«Γενικά οι Βολιώτισσες, οι Βολιώτες και τα παιδιά τους είχαν κουλτούρα, είχαν αισθητική. Βοηθούν και το περιβάλλον και η μόρφωση στη διαμόρφωση της αισθητικής τους» υπογραμμίζει η κ. Αγορά.
Σο τέλος της δεκαετίας του ‘30, το ‘38 και το ‘40, το ντύσιμο έγινε πολύ αυστηρό λόγω του πολέμου. Τα αγαπημένα χρώματα τότε, ήταν το μαύρο και μπλε σκούρο λόγω της κατάστασης, αλλά προπολεμικά και μεταπολεμικά, οι Βολιώτισσες φορούσαν ότι και οι υπόλοιπες Ευρωπαίες.
Το παντελόνι κίνησε το ενδιαφέρον των γυναικών τη δεκαετία του ‘ 20 και φορέθηκε επίσης τη δεκαετία του ‘30 πάρα πολύ, με παραδείγματα τις μεγάλες σταρ του σινεμά.
Το φουρό ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στην δεκαετία του ‘50 και ειδικά στις βραδινές εξόδους, στις συνεστιάσεις και στις διάφορες εκδηλώσεις.
Τα σορτς φορέθηκαν την δεκαετία του ‘ 50 και μετά, ενώ το μίνι και το μάξι την δεκαετία του ’60.
«Το μίνι το φόρεσαν όλες οι γυναίκες, δεν είχε ηλικία, γιατί ήταν κάτι πολύ προχωρημένο, πολύ πρωτότυπο. Φορέθηκε από όλες τις ηλικίες και όλους τους σωματότυπους. Εγινε συρμός» σημειώνει η κ. Αγορά.
Οι Βολιώτισσες έβαζαν τη δική τους υπογραφή κομψότητας στο στιλ που υιοθετούσαν. Φορούσαν εξώπλατα και στράπλες ήδη από την δεκαετία του ’30, εντυπωσιάζοντας με τις βραδινές τους τουαλέτες.
Τα εξώπλατα φορέθηκαν, επίσης, κατά κόρον και την δεκαετία του ’50, αλλά οι ενδυματολογικές τάσεις της δεκαετίας του ’20 και του ’30 ήταν σε γενικές γραμμές πιο αυστηρές, με το μανίκι να φτάνει μέχρι τη μέση του μπράτσου. Από το ’60 και μετά, έκανε σταδιακά την εμφάνισή του και το έτοιμο ρούχο στην τοπική αγορά.
Στη διάδοση της μόδας βοήθησε, αναμφίβολα, ο ελληνικός κινηματογράφος καθώς και οι συχνές επισκέψεις των Ελληνίδων ηθοποιών στο Βόλο, που προκαλούσαν πάντα το γυναικείο ενδιαφέρον.
Γεγονός με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην περίπτωση του Βόλου, είναι ότι σημειώνεται ευρεία αποδοχή του παντελονιού στο στιλ «κάπρι» και το ντύσιμο των κοριτσιών με σορτσάκια, στις παραλίες το καλοκαίρι.
Αναδρομή στο παρελθόν
Η Δήμητρα Αγορά έχει εμβαθύνει ενδελεχώς στην ιστορία και την εξέλιξη του ενδύματος στον Βόλο, παρουσιάζοντας στο 20ό τεύχος του περιοδικού «Εν Βόλω» που ήταν αφιερωμένο στη μόδα, πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία και παραθέτουμε.
Η ευρωπαϊκή μόδα την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, βασίζεται στα πρότυπα της δεκαετίας που εκπνέει. Κυριαρχεί το γοητευτικό κλος της «Belle Epoques» και η σιλουέτα στο σχήμα του «S» με βασικό κομμάτι τον κορσέ, που τονίζει στήθος – περιφέρεια και στενεύει αρκετά τη μέση.
Η σιλουέτα στο σχήμα του «S» γίνεται ιδιαίτερα αγαπητή και στην Ελλάδα και φοριέται στα βραδινά φορέματα ώς τα μέσα της επόμενης δεκαετίας, ενώ το στυλ της επίπεδης σιλουέτας κυριαρχεί στα ρούχα ημέρας.
«Στην περίπτωση του Βόλου, αυτή τη χρονική περίοδο, οι επιρροές από τις τάσεις της μόδας είναι άμεσες. Αυτό συμβαίνει λόγω της γρήγορης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, που προέκυψε από την άνθηση του εμπορίου και τις συναλλαγές με πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Έτσι, βλέπουμε τις εύπορες κυρίες να ντύνονται όπως οι Παριζιάνες» υπογραμμίζει η Δήμητρα Αγορά.
Πιο συγκεκριμένα η σιλουέτα στο σχήμα «S» αγαπήθηκε πολύ από τις Βολιώτισσες. Τα φορέματα έχουν τονισμένο το στήθος, πλούσια φουσκωτά μανίκια, στενή τονισμένη μέση και φούστα που ανοίγει σαν τρομπέτα και ακουμπά με χάρη το έδαφος. Στα βραδινά ρούχα το ντεκολτέ είναι ανοιχτό, τα φουσκωτά μανίκια είναι κοντά και η φούστα σχηματίζει ουρά που σέρνεται, ενώ φίνες δαντέλες, κεντήματα, βολάν και λουλούδια είναι διακοσμητικά στοιχεία. Απαραίτητο αξεσουάρ είναι τα γούνινα μποά, οι βεντάλιες και τα μακριά ή κοντά γάντια. Το λαιμό στόλιζε συνήθως μια σειρά από πέρλες ή ένα διακριτικό κόσμημα.
Για τους περίπατους, το μήκος της φούστας είναι λίγο πάνω από το έδαφος για να διευκολύνεται η κίνηση, το ντεκολτέ είναι κλειστό με ψηλούς στενούς (τύπου ζιβάγκο) γιακάδες και τα μανίκια είναι μακριά και στενά ή φουσκωτά στο επάνω μέρος και στενά κάτω ή φουσκωτά με μανσέτα.
Στους άνδρες συνηθίζεται η ρεντιγκότα σε διάφορα μήκη, στενή ή ελαφρώς εβαζέ από τη μέση και κάτω, ενώ το κούμπωμά της ξεκινά από ψηλά στο στήθος.
Η κυριαρχία του ταγιέρ
Η δεκαετία του 1910 έχει και αυτή τις ρίζες της στα προηγούμενα χρόνια με το επίπεδο στυλ, που λάνσαρε ο Πολ Πουαρέ, τα ανατολίτικα υφάσματα και σχέδια στα ρούχα. Συγχρόνως έχουμε την εμφάνιση του φεμινιστικού κινήματος, το οποίο θα στηρίξει απόλυτα το άνετο στυλ στα ρούχα και το αυστηρό ταγιέρ. Το ταγιέρ με φούστα ή παντελόνι θα κυριαρχήσει απόλυτα κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι κομψές κυρίες του Βόλου φόρεσαν πολύ το ταγιέρ κατά τη διάρκεια διαφόρων φιλανθρωπικών και κοινωνικών εκδηλώσεων. Το ταγιέρ αποτελείται από μια φούστα, η οποία γίνεται εβαζέ και ανεβαίνει ακριβώς πάνω από τον αστράγαλο ή στη μέση της γάμπας και ως την περιφέρεια, ενώ το σακάκι είναι ελαφρώς μεσάτο, με βάτες στους ώμους. Μέσα από το σακάκι φορούσαν πουκάμισο. Ο κορσές δεν φοριέται πια, αφού η σιλουέτα με ψηλό γιακά «S», τουλάχιστον στα ρούχα ημέρας, δεν ισχύει πια. Αυτό που επίσης αλλάζει όλο το ύφος των γυναικείων ρούχων είναι τα καπέλα, τα οποία γίνονται πιο θεαματικά.
Αλλαγές στα ’30 – ‘40
Η δεκαετία του ’30 σημαδεύεται από το οικονομικό κραχ του ’29 που θα παρασύρει τις οικονομίες πολλών χωρών σε μαρασμό. Η μόδα γίνεται συντηρητική, τα ρούχα μακραίνουν και γίνονται πιο σοβαρά, οι γυναίκες κάνουν ένα βήμα πίσω και μαζί και η μόδα που θυμίζει το στυλ του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου, μόνο που τώρα έχει προσθέσει κάποια νέα στοιχεία.
Από τα μέσα της δεκαετίας και μετά, ισχυροποιείται ο κινηματογράφος και ασκεί μεγάλη επιρροή στο γυναικείο πληθυσμό, επιβάλλοντας πρότυπα. Ετσι τη δεκαετία αυτή, έχουμε μακρόστενη σιλουέτα με τετράγωνους ώμους και τονισμένη μέση, ενώ γενικότερα τα ρούχα είναι κοντά στο σώμα. Τα καθημερινά ρούχα επαναφέρουν τη μέση στη φυσική της θέση, τονισμένη με ζώνες, φούστες ως τη μέση της γάμπας ίσιες με πιέτες ή στο στιλ της γοργόνας, και σακάκια μεσάτα ή κοντά πάνω από τη μέση.
To 1940 ξεκινά ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος και η Ευρώπη βρίσκεται στη δίνη της σύρραξης. Την τραγική κατάσταση επιτείνει ο εμφύλιος πόλεμος που θα χωρίσει στα δύο τη χώρα αλλά και την πόλη του Βόλου.
Χαρακτηριστικό ρούχο της εποχής είναι το ταγιέρ με φούστα ίσια ως τη μέση της γάμπας και στενή. Για το καλοκαίρι έχουμε φορέματα με στενό κορσάζ κλειστό V στο ντεκολτέ και βάτες για τετραγωνισμένους ώμους. Οι φούστες είναι φαρδιές ως τη μέση της γάμπας. Το ίδιο φόρεμα είναι πολλές φορές κουμπωτό και το ύφασμά του είναι μονόχρωμο με λεπτά πουά η με λουλούδια.
Τα μαλλιά είναι ή μαζεμένα σε τούφες προς τα πάνω ή χτενισμένα προς τα πίσω και καλυμμένα με μαντήλια ή μπερέ. Αλλωστε οι γυναίκες δεν θέλουν να προκαλούν τα βλέμματα κανενός.
Το βαρύ κλίμα των χρόνων αυτών αφήνει ελάχιστα περιθώρια στη μόδα να εξελιχθεί και όπως είναι ευνόητο, δεν υπάρχει σπουδαία αλλαγή στο στυλ των ρούχων. Η μόδα επηρεάστηκε από τις κοινωνικές συνθήκες της κάθε εποχής και οι Βολιώτισσες συμπορεύτηκαν με τις τάσεις και τα γεγονότα, που διαμόρφωσαν το στυλ και την ανυπέρβλητη κομψότητά τους.
Η εποχή του μεσοπολέμου
Η μόδα της εποχής του τσάρλεστον γίνεται αμέσως γνωστή και στην Ελλάδα. Στο Βόλο θα αργήσει να υιοθετηθεί λόγω των προβλημάτων εθνικού και τοπικού χαρακτήρα (Φεβρουριανά) που ταλανίζουν τη πόλη. «Η κατάσταση δημιουργεί μια τάση φυγής από τα προβλήματα, για ανανέωση, καινοτομίες και για κάτι απρόσμενα προχωρημένο που ίσως οι γυναίκες του τόπου μας δεν το είχανε φανταστεί από την αρχή. Την εποχή αυτή έχουμε τα πρώτα δείγματα της γυναικείας επιχειρηματικότητας» τονίζει η κ. Αγορά.
Όταν λοιπόν γίνει η αρχή, οι Βολιώτισσες η μια μετά την άλλη κόβουν τα μαλλιά τους καρέ και φορούν ρούχα προσαρμοσμένα στο νέο στυλ, που δεν τονίζει τη μέση δεν προβάλλει τη περιφέρεια και το στήθος και δεν έχει κορσέδες. Τα ρούχα γίνονται ίσια, η μέση κατεβαίνει στη περιφέρεια και το σώμα φαίνεται περισσότερο αφού έχουμε αμάνικα κορσάζ, εξώπλατα, μεγάλα ντεκολτέ, η φούστα κονταίνει και θα φτάσει ως το ύψος του γόνατου ή και πιο πάνω.
Την ίδια εποχή φορέθηκε και το στυλ του τένις με φούστες που έχουν πιέτες έως κάτω από το γόνατο και ίσιες μπλούζες. Για να μην φαίνονται τα πόδια γυμνά, οι γυναίκες θα φορέσουν χοντρά, αδιάφανα καλσόν ανοικτού χρώματος. Τα παλτό και οι ζακέτες είναι ίσια και οι γούνινοι γιακάδες στα πανωφόρια είναι πολυτέλεια που Βελτιώνει το στυλ, ενώ τα παπούτσια αποκτούν ψηλά τακούνια και μπαρέτες. Στο λαιμό φορούν μακριά κολιέ με πέρλες και στο κεφάλι, συνήθως κατά τη διάρκεια της ημέρας, το καπελάκι που λέγεται «κλος», το οποίο έχει μικρό στρογγυλό τουπέ που εφαρμόζει στο κεφάλι και μικρά μπορ που γυρίζουν προς τα πάνω στο εμπρός μέρος.
Γνωστές Βολιώτισσες όπως η Σοφία Ποιμενίδου, η Κική Κόντη και η Αννέτα Τσολάκη αγάπησαν τη μόδα του τσάρλεστον.
Οι κύριοι είναι πιο σταθεροί στο ντύσιμο τους και θα φορέσουν πουκάμισο με ή χωρίς γραβάτα, σακάκι ελαφρώς μεσάτο με μια σειρά κουμπιά ή σταυρωτό. Το παντελόνι είναι ίσιο με ρεβέρ. Το χειμώνα φοριέται παλτό μακρύ έως τη μέση της γάμπας με μεγάλα πέτα ελαφρώς μεσάτο, όπως το σακάκι, ίσιο με ζώνη τύπου καμπαρτίνας ή καμπαρτίνα. Στο κεφάλι φορούν τραγιάσκα ή ρεπούμπλικα σκληρή ή μαλακή. Η ανδρική μόδα θα παραμείνει η ίδια και τη δεκαετία του ’30.
Η δεκαετία του ’20 έχει περάσει στην ιστορία ως η πιο αγαπημένη της γυναικείας μόδας, αφού ήταν αυτή που έφερε τις περισσότερες καινοτομίες μέχρι εκείνη την εποχή.
