Σημαντικά δεδομένα για την αλιευτική δραστηριότητα των προϊστορικών κατοίκων της περιοχής μας φέρνουν στο φως τα έντεκα οστέινα αγκίστρια που χρονολογούνται στην 8η και την 9η χιλιετία και εκτίθενται για πρώτη φορά στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Η έκθεση με τίτλο «Πνοές ανέμων κινούν καράβια» που φιλοξενείται στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων του μουσείου, έφερε στο φως σπουδαία ευρήματα που προέρχονται από το σπήλαιο του Κύκλωπα, στο νησάκι Γιούρα, και φυλάσσονται στις αποθήκες του μουσείου.
Ρεπορτάζ: ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΥΔΡΑΙΟΥ
Η συγκεκριμένη έκθεση αναφέρεται γενικά στη θαλάσσια εμπορική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στην περιοχή μας από την προϊστορική περίοδο και τους αιώνες που ακολούθησαν, αναδεικνύοντας επί της ουσίας το διαχρονικό κεφάλαιο «θαλασσινοί εμπορικοί δρόμοι».
Τα οστέινα αγκίστρια, ηλικίας 9.000 χρόνων που εκτίθενται στις προθήκες του μουσείου, χρησίμευαν για την αλίευση τόνου από τους προϊστορικούς κατοίκους της περιοχής μας, οι οποίοι ήταν συνδεδεμένοι με το υγρό στοιχείο, όπως, άλλωστε, και οι μεταγενέστεροι. «Ο τόνος είναι ψάρι της ανοιχτής θάλασσας και χρησιμοποιούσαν πλωτό μέσο για να φτάσουν στα Γιούρα εκείνη την περίοδο. Προφανώς, ο λόγος που επέλεξαν να δημιουργήσουν τη συγκεκριμένη εγκατάσταση στα Γιούρα, σχετίζεται με την αλιευτική δραστηριότητα του τόνου» υπογραμμίζει η Ευαγγελία Σταμέλου, αρχαιολόγος στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας.
Στην ίδια προθήκη με τα εντυπωσιακά ευρήματα από το σπήλαιο του Κύκλωπα, εκτίθενται, παράλληλα, οστά τόνου, 10.000 και πλέον χρόνων, τα οποία βρέθηκαν στην περιοχή του Βελεστίνου και τεκμηριώνουν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, που ανάγεται στη Μεσολιθική περίοδο.
Στο ίδιο σπήλαιο έχουν βρεθεί, παράλληλα, και άλλα αγκίστρια, διαφορετικού τύπου, τα οποία φυλάσσονται στις αποθήκες του μουσείου, μαζί με οστέινα εργαλεία, λίθινα εργαλεία, αλλά και τμήματα αγγείων, τα οποία ανάγονται στη νεολιθική περίοδο.
Τα δεδομένα που προέκυψαν από την έρευνα στο σπήλαιο του Κύκλωπα δείχνουν ότι πριν από 11.000 χρόνια, οι ένοικοι του σπηλαίου εκτός από το κυνήγι ασχολούνταν συστηματικά με τη συλλογή θαλάσσιων οστρέων και το ψάρεμα. Επίσης η παρουσία εργαλείων από οψιανό της Μήλου, στα μεσολιθικά στρώματα, δείχνει ότι είχε αναπτυχθεί η ναυσιπλοΐα και η θαλάσσια επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων περιοχών. Οι μετέπειτα έρευνες που διενεργήθηκαν έδειξαν ότι ο νησιωτικός αυτός μεσολιθικός πολιτισμός επεκτείνεται σε όλο το Αιγαίο.
Στην εποχή του λίθου
Τα ευρήματα που εκτίθενται στην ενότητα που αφορά την εποχή του λίθου, επιβεβαιώνουν την άποψη ότι η θάλασσα είναι μία από τις περιοχές στις οποίες ο άνθρωπος από την Παλαιολιθική εποχή αναζητούσε τροφή. Αυτή η πρώιμη εκμετάλλευση της θάλασσας ως πηγή τροφής έγινε ταυτόχρονα κίνητρο για την αναζήτηση τρόπων και μέσων αξιοποίησης του υγρού στοιχείου, για μακρινές και ασφαλείς μετακινήσεις.
Η συμβολή του αέρα στις θαλάσσιες μετακινήσεις ως κινητική δύναμη για τα πλοία, και άρα ως ουσιαστικού στοιχείου αξιοποίησης του υγρού στοιχείου για την ανάπτυξη της εμπορικής δραστηριότητας, είναι καταλυτική. Η νεολιθική οικονομία σε μεγάλο βαθμό στηριζόταν στις σχέσεις και τις ανταλλαγές που αναπτύσσονταν ανάμεσα στις νεολιθικές κοινότητες.
Τα αρχαιολογικά κατάλοιπα που μαρτυρούν την αυξανόμενη ένταση στις θαλάσσιες μετακινήσεις ήδη από τη Μεσολιθική περίοδο είναι τα οστά τόνου, ψαριού της ανοιχτής θάλασσας, αλλά και εργαλείων από οψιανό από τη Μήλο.
Η ανασκαφή στο σπήλαιο του Κύκλωπα, στη νότια πλευρά του νησιού Γιούρα, 20 μίλια ΒΑ της Αλοννήσου, υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα του θαλάσσιου αυτού χώρου για τους Μεσολιθικούς πληθυσμούς αλλά και την ανάπτυξη των αλιευτικών και ναυσιπλοϊκών μεθόδων της εποχής.
Τα Μεσολιθικά στρώματα περιείχαν μεγάλες ποσότητες οστών ψαριών και ζώων, όστρεων (θαλασσινών οστράκων) και σαλιγκαριών, ενώ σε ένα σημείο του σπηλαίου απέδωσαν ένα μοναδικό στο είδος και τον αριθμό σύνολο οστέινων αγκιστριών καθώς και σημαντικές ποσότητες οστέινων και πυριτολιθικών εργαλείων.
Η έντονη αλιευτική δραστηριότητα μαρτυρά τη σπουδαιότητα του χώρου για τη μετακίνηση πληθυσμών, πιθανότατα ομάδων εξειδικευμένων ψαράδων που είχαν ως ορμητήριό τους μεγαλύτερα νησιά ή την ηπειρωτική χώρα και επισκέπτονταν τους ψαρότοπους του ΒΑ Αιγαίου σε εποχική βάση. Κατά μία άποψη, το εποχικό πέρασμα μεγάλων ψαριών όπως του τόνου από την περιοχή προσέλκυσε την ανθρώπινη παρουσία στα Γιούρα.
