«Οταν γλιτώνεις μια ζωή, γλιτώνεις ολόκληρο τον κόσμο», τόνισε ο ομογενής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του αμερικανικού πανεπιστημίου St John’s, Ασερ Ματαθίας, μιλώντας σε εκδήλωση για να τιμηθεί η διεθνής ημέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος.
Ο κ. Ματαθίας, που κατάγεται από το Βόλο, μίλησε με θέμα: «Οι Εβραίοι της Ελλάδας : Μια μακρά ιστορία με μέλλον», υπογραμμίζοντας «τις γενναίες πράξεις των Ελλήνων Χριστιανών, που με κίνδυνο τη ζωή τους προστάτευσαν και έσωσαν εβραϊκές οικογένειες τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα».
Στην πετυχημένη από πλευράς συμμετοχής και περιεχομένου εκδήλωσης, που διοργανώθηκε από το δραστήριο Σύλλογο νομού Μαγνησίας «Αργοναύτες», στο Σταθάκειο Πολιτιστικό Κέντρο στην Αστόρια και τελούσε υπό την αιγίδα της γενικής προξένου της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, Αικατερίνης Μπούρα, αποτέθηκε φόρος τιμής στους Ελληνες εβραϊκής καταγωγής που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, ανάμεσά τους και 155 Εβραίοι του Βόλου.
Ο καθηγητής κ. Ματαθίας, ο οποίος είχε γεννηθεί στις 3 Δεκεμβρίου 1943, σε μια σπηλιά έξω από το χωριό Αγιος Λαυρέντιος, όταν οι γονείς του κρυβόντουσαν από τους Γερμανούς, μετέφερε συγκινητικές ιστορίες από τον αντικατοχικό αγώνα του λαού μας και συνάμα την ανθρωπιά των Βολιωτών που στάθηκαν με γενναιότητα ενάντια στις χιτλερικές βιαιοπραγίες.
Ο κ. Ματαθίας αναφέρθηκε στην περιπέτεια της δικής του οικογένειας στο Βόλο και στη σωτηρία της με τη βοήθεια της ελληνικής οικογένειας Στάμου, από την Αγριά, που γνώρισε μετά από πάρα πολλά χρόνια, στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στις Ελλάδα, όταν πια διέμενε μόνιμα στις ΗΠΑ. Ο πατέρας του συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση, ενώ πολλές φορές η οικογένεια του κινδύνευσε να συλληφθεί από τους Γερμανούς. Διηγήθηκε επίσης ένα συγκινητικό περιστατικό, όταν σε μία από τις επιχειρήσεις των Γερμανών, ένας αξιωματικός εντόπισε τη μητέρα με το μωρό: «Ηταν μία σκηνή όπως της Γεννήσεως. Ψέλλισε λίγα λόγια, "έχω κι εγώ ένα μωρό στο Αμβούργο" και διέταξε τους άνδρες του να φύγουν».
Παρούσα στην εκδήλωση ήταν η μητέρα του ομιλητή, Νίνα Ματαθία, «η πραγματική ηρωίδα», όπως είπε ο Βολιώτης πανεπιστημιακός, σημειώνοντας ότι «Ελληνες και Εβραίοι έχουμε πολλά κοινά, όπως είναι η δημοκρατία και πρέπει να συνεχίσουμε να έχουμε μια δημιουργική συνεργασία».
Με έντονο ύφος καταδίκασε τις δηλώσεις του Ιρανού προέδρου, ο οποίος αμφισβήτησε το Ολοκαύτωμα, τονίζοντας ότι «το κράτος του Ισραήλ πρέπει να υπάρχει», ενώ μίλησε για την πολιτική παρουσία του εβραϊκού στοιχείου στις ΗΠΑ, με 30 βουλευτές και 13 γερουσιαστές.
Τον ομιλητή παρουσίασε ο πρόεδρος του Συλλόγου «Αργοναύτες», Απόστολος Ζουπανιώτης, μιλώντας για το «πνεύμα ανθρωπισμού και αλληλεγγύης των κατοίκων του Βόλου», οι οποίοι έσωσαν περίπου 750 Εβραίους, όπως σημείωσε, περισσότερους από το 83% της Ισραηλιτικής Κοινότητας της πόλης. «Οταν περιμένουμε από άλλους να αναγνωρίσουν τις αδικίες σε βάρος μας, πρέπει και εμείς να είμαστε το ίδιο ευαίσθητοι στον πόνο των αδελφών μας που έχουν υποφέρει», τόνισε.
Αναφερόμενος στην εβραϊκή κοινότητα του Βόλου, ο κ. Ζουπανιώτης επεσήμανε: «Λένε ότι η ζωή με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο σου επιστρέφει μια καλή πράξη. Οταν τον Αύγουστο του 1922 οι φλόγες των Τούρκων κατέτρωγαν την Σμύρνη κι ο ελληνικός της πληθυσμός σφαζόταν από το μαχαίρι του κατακτητή, βρέθηκε ως από μηχανής Θεός ένας καπνοβιομήχανος, ονόματι Ερμαν Σπίρερ, με γονείς Εβραιο-ελβετούς. Είχε καπνομάγαζα εκτός από τη Σμύρνη, στο Βόλο, τη Δράμα, τη Θεσσαλονίκη κι αλλού. Συγκινημένος από το δράμα των Ελλήνων, έδωσε σε εκατοντάδες καταδιωκόμενους καταφύγιο στις καπναποθήκες του, υψώνοντας ελβετική σημαία. Και ταυτόχρονα, ναύλωσε καράβια, μεταφέροντάς τους στη σωτηρία. Κάποιοι απ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν στο Βόλο. Μάλιστα μερικοί εργάστηκαν για τον Σπίρερ. Οι Βολιώτες ποτέ δεν ξέχασαν αυτή την ευγενική χειρονομία ανθρωπιάς του Σπίρερ. Ισως, αυτός να είναι κι ένας από τους λόγους που ο Βόλος κι ο νομός μας αποτελούν παράδειγμα ειρηνικής συνύπαρξης και ανεκτικότητας. Ισως, γι’ αυτό ο τότε Γερμανός πρόξενος Χέλμουτ Σέφελ είπε την αλήθεια στο Μητροπολίτη Δημητριάδος, τον από Βοστόνης Ιωακείμ, για τον κίνδυνο που απειλούσε τους Εβραίους. Αλλά κι ο τότε δήμαρχος Σαράτσης, ο υπάλληλος Ζήσης Μαντίδης, ο αστυνομικός διευθυντής Ηλίας Aηδινιώτης, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη σωτηρία τους. Ενώ οι αντάρτες του ΕΑΜ συντόνισαν μία αστραπιαία γιγαντιαία προσπάθεια απομάκρυνσής μέσα σε μία νύχτα, 900 περίπου ατόμων».
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Δημήτριος, ο μητροπολίτης Τυράννων Παΐσιος, η πρόξενος της Ελλάδας Σοφία Βέβε, η ομοσπονδιακή βουλευτής Κάρολιν Μαλόνι, ο πολιτειακός βουλευτής Μάικλ Γιάνναρης, ο πρόεδρος της Επιτροπής διοργάνωσης της φετινής ελληνικής παρέλασης, ο επιχειρηματίας Γιάννης Κατσιματίδης, ο πρώην γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη Alec Mally και μέλη του Jewish Catholic Council.
Τιμητική διακήρυξη του Κογκρέσου επέδωσε στο σύλλογο Νομού Μαγνησίας «Αργοναύτες» και τον κ. Ματαθία η βουλευτής της Νέας Υόρκης Κάρολιν Μαλόνι. Η πρόξενος της Ελλάδας Σοφία Βέβε συνεχάρη το Σύλλογο «Αργοναύτες» για την πρωτοβουλία του να τιμήσει τη μνήμη των εβραϊκής καταγωγής συμπατριωτών μας που έχασαν τη ζωή τους στο Ολοκαύτωμα, επισημαίνοντας ότι η Ελληνική Πολιτεία έχει ανακηρύξει την 27η Ιανουαρίου «Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος».
Τη δική του ιστορία σωτηρίας από τη μανία των Ναζί παρουσίασε με συντομία ο Μορίς Κασούτο, γιος ραββίνου από τη Λάρισα, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του προς τους Ελληνες Χριστιανούς που με την αγάπη και το ενδιαφέρον τους για το συνάνθρωπο έσωσαν αρκετές οικογένειες Εβραίων. Η δική του οικογένεια, όπως είπε, βρήκε καταφύγιο σε ένα μοναστήρι.
Προσωπικές μαρτυρίες από γεγονότα που σημάδεψαν την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παρέθεσε ο αρχιεπίσκοπος Δημήτριος, ξετυλίγοντας αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων από την πόλη με την εντονότερη εβραϊκή παρουσία στην Ελλάδα.
