Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΛΙ ΤΣΙΝΓΚ-ΤΣΑΟ
Της Ράνιας Γάτου
Η Λι Τσινγκ-τσαο είναι η μεγαλύτερη ποιήτρια της Κίνας. Έζησε στην εποχή της δυναστείας Σουνγκ, δηλαδή της περιόδου της κινεζικής ιστορίας που άρχισε το 960 και συνεχίστηκε μέχρι το 1279 μ.Χ., όταν η θέση της γυναίκας στην κοινωνία υποχώρησε. Ήταν η μια από τις πιο μορφωμένες γυναίκες της εποχής της. Ενθαρρύνθηκε να γράψει από τους γονείς της που είχαν αγάπη για τη λογοτεχνία. Παντρεύτηκε, όταν ήταν 18 ετών, έναν συμφοιτητή της στην Αυτοκρατορική Ακαδημία. Ήταν βαθιά ευτυχισμένη στον γάμο τους, δεδομένου ότι το ζευγάρι συμμεριζόταν ένα πάθος για τη λογοτεχνία, την τέχνη και τις αρχαιότητες. Συνέλεξαν ένα μεγάλο αριθμό πινάκων, γλυπτών και χειρογράφων, ώστε γέμιζαν δέκα τεράστια δωμάτια. Με τον σύζυγό της συμμεριζόταν την αγάπη για την ποίηση και συχνά έγραφαν ποιήματα ο ένας για τον άλλο.
Η καταστροφή ήρθε το 1126, όταν οι Τσιν από την Μαντζουρία εισέβαλαν στην Κίνα. Η Λι Τσινγκ-τσάο χωρίστηκε από τον σύζυγό της για πολλούς μήνες στο χάος που ακολούθησε την εισβολή. Οι Τσιν έκαψαν το σπίτι του ζευγαριού. Μεγάλο μέρος των πολύτιμων έργων τέχνης της συλλογής τους τυλίχθηκε στις φλόγες. Μια πολύ χειρότερη τραγωδία συνέβη το 1129, όταν αρρώστησε και πέθανε ο σύζυγός της. Παρά την αναταραχή και τη μοναξιά της, συνέχισε να γράφει. Στο τέλος της ζωής της είχε γράψει έξι τόμους ποίησης και επτά δοκιμίων. Ξαναπαντρεύτηκε, αλλά σε λίγους μήνες χώρισε, γιατί ο δεύτερος σύζυγός της την μεταχειρίστηκε άσχημα. Λίγα είναι γνωστά για τα τελευταία χρόνια της. Δυστυχώς, το έργο της χάθηκε εκτός 50 περίπου ποιημάτων. Η ποίησή της είναι ένας σπάνιος θησαυρός τον οποίο ο κόσμος έχει εκτιμήσει βαθιά για περισσότερο από 800 χρόνια.
Η ποίηση της Λι Τσινγκ-τσαο εντάσσεται στη λυρική παράδοση. Τα ποιήματά της είναι γνωστά για το βάθος των συναισθημάτων που εκφράζουν, από τις χαρές της νέας αγάπης στην απόγνωση της θλίψης. Ακόμη το έργο της επαινείται για τις σαφείς της εικόνες. Τα ποιήματά της ήταν αρχικώς μουσικά. Θεωρείται ως η δασκάλα του λυρικού τραγουδιού της εποχής της (βλ. McDougal Littell, World Literature, Illinois-Boston-Dallas 2002, p. 472-474. Li Qingzhao, https://en.wikipedia.org/wiki/Li_Qingzhao).
Στη συνέχεια παραθέτουμε δύο ποιήματα της Λι Τσινγκ-τσαο από δύο διαφορετικές περιόδους της ζωής της, το πρώτο έχει τίτλο «Δύο ανοίξεις» και το δεύτερο «Για τα άνθη της δαμασκηνιάς», σε δική μας απόδοση στην ελληνική. Το πρώτο ποίημα γράφηκε όταν ήταν νέα γυναίκα, πιθανώς τις πρώτες μέρες του γάμου της. Το δεύτερο ποίημα γράφηκε όταν ο σύζυγός της είχε πεθάνει.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΗΣ
«ΟΙ ΔΥΟ ΑΝΟΙΞΕΙΣ
Η άνοιξη έχει έρθει στον κοιτώνα των γυναικών.
Και πάλι το νέο χόρτο είναι πράσινο του πουλιού βασιλικός ψαράς.
Τα ραγισμένα κόκκινα μπουμπούκια των ανθών της δαμασκηνιάς
Είναι ακόμη κλειστές μικρές μπάλες.
Μπλε-πράσινα σύννεφα χαράζουν δράκους νεφρίτη.
Η σκόνη νεφρίτη γίνεται λεπτή σκόνη.
Προσπαθώ να κρατήσω το πρωινό μου όνειρο.
Έχω ήδη στραγγίσει και σπάσει
Το φλυτζάνι της Άνοιξης.
Οι σκιές των λουλουδιών πέφτουν βαριές
Στην πύλη του κήπου.
Στο πορτοκαλί λυκόφως
Το χλωμό φως του φεγγαριού απλώνεται
Στη ημιδιαφανή κουρτίνα.
Τρεις φορές σε δύο χρόνια
Ο Άρχοντάς μου πήγε στην Ανατολή.
Σήμερα γυρίζει,
Και η χαρά μου είναι ήδη
Μεγαλύτερη από την Άνοιξη».
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΗΣ
«ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΙΑΣ
Σήμερα το πρωί ξύπνησα
Στο μπαμπού κρεβάτι με χάρτινες κουρτίνες.
Δεν έχω λόγια για την κουρασμένη θλίψη μου,
Ούτε ωραίες ποιητικές σκέψεις.
Ο καπνός του σανταλόξυλου είναι μπαγιάτικος.
Ο καυστήρας νεφρίτη είναι κρύος.
Αισθάνομαι σαν να γεμίζω με νερό που τρέμει.
Να συνοδεύει τα αισθήματά μου.
Κάποιος παίζει τρεις φορές σε φλάουτο
«Άνθη δαμασκηνιάς πέφτουν
Σε ένα χωριό δίπλα στον ποταμό».
Πόσο πικρή είναι αυτή η άνοιξη.
Αδύναμος άνεμος, ψιλοβρόχι, χσιάο, χσιάο,
Πέφτει σαν χιλιάδες γραμμές δάκρυα.
Ο παίκτης του φλάουτου έχει φύγει.
Ο πύργος του νεφρίτη είναι άδειος.
Πλήγμα στην καρδιά – είχαμε στηριχθεί ο ένας στον άλλο.
Διαλέγω ένα κλαδί δαμασκηνιάς,
Αλλά ο άνθρωπός μου πήγε πέρα από τον ουρανό,
Και δεν υπάρχει κανένας να του το δώσει».
ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΟ-ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΑ ΔΥΟ ΠΌΙΗΜΑΤΑ
1 – Και τα δύο ποιήματα τοποθετούνται στην άνοιξη. Ποιές είναι οι διαφορές μεταξύ τους;
Η άνοιξη στο πρώτο ποίημα της Λι Τσινγκ-τσάο είναι χαρούμενη, αφού είναι μαζί με τον σύζυγό της στις πρώτες μέρες του γάμου της, ενώ στο δεύτερο ποίημά της είναι θλιμμένη, καθότι αυτός έχει ήδη πεθάνει και την έχει αφήσει μόνη της. Στο πρώτο της ποίημα η χαρά της είναι μεγαλύτερη από την άνοιξη, ενώ στο δεύτερο ποίημά της η άνοιξη είναι πικρή. Στο πρώτο της ποίημα περιμένει να υποδεχθεί τον αγαπημένο της σύζυγο που επιστρέφει από ταξίδι στην ανατολή, ενώ στο δεύτερό της ποίημα εκείνος που έπαιξε ένα τραγούδι τρεις φορές φλάουτο, πήγε πέρα από τον ουρανό. Αυτός είναι ο άνθρωπός της, τον οποίο στήριξε και στον οποίο στηρίχθηκε. Όμως, δεν μπορεί να τον φθάσει πια για να του δώσει ένα κλαδί δαμασκηνιάς, ούτε μπορεί να την βοηθήσει κανένας σε αυτή της την προσπάθεια.
2 – Ποιές εικόνες αντανακλούν τα αισθήματα της ποιήτριας πιο αποτελεσματικά;
Τα αισθήματα της ποιήτριας αντανακλώνται αποτελεσματικότερα ως εξής: α) στο πρώτο ποίημά της από τις χαρούμενες εικόνες της άνοιξης, τόσο της ημέρας όσο και της νύχτας, τις οποίες εξυμνεί, και β) στο δεύτερο ποίημά της από τις πικρές εικόνες του πλήγματος που δέχθηκε στην ευαίσθητη καρδιά της από την απώλεια του αγαπημένου της συζύγου, και το οποίο ασχημαίνει την άνοιξη, όπως η ποιήτρια τις διεκτραγωδεί.
*Η Ράνια Γάτου είναι Ποιήτρια, Δοκιμιογράφος και Εικαστικός.
