ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Μορφές μάθησης για την κοινωνία και για τη δημόσια εκπαίδευση

μορφές-μάθησης-για-την-κοινωνία-και-γι-802414

Της Ράνιας Γάτου*

Η μάθηση είναι διαφόρων ειδών, η αγωγή, ή γνώση (ή εκπαίδευση), η σύνθεση γνώσης (ή μόρφωση) και η συμπεριφορά (η παιδεία). Αγωγή είναι μια πράξη που αποσκοπεί στην εκμάθηση ενός γνωστικού αντικειμένου ή μιας συμπεριφοράς από ένα δάσκαλο σε ένα μαθητή, στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου, της εκκλησίας ή άλλων κοινωνικών φορέων. Εκπαίδευση στη γνώση είναι η απόκτηση τυπικών (ή επαγγελματικών) προσόντων ως προς ένα τομέα δραστηριοτήτων με αγωγή ή με αυτοδιδασκαλία. Μόρφωση (ή σύνθεση γνώσης) είναι η συνδυαστική κατανόηση και χρήση της αποκτηθείσας μέσω της της αγωγής ή/και της αυτοδιδασκαλίας γνώσης, μετά την απογύμνωσή της από τη γνώση τη σχετική με τα τυπικά (ή επαγγελματικά) προσόντα. Παιδεία (ή συμπεριφορά) είναι η κατοχή και εμφάνιση κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών.

Ο Σωκράτης είπε ότι «η παιδεία (εννοεί τη μόρφωση εν γένει) είναι πανηγύρι της ψυχής, γιατί σ’ αυτήν υπάρχουν πολλά θεάματα και ακούσματα της ψυχής». Το πανηγύρι είναι χαρά, δεν είναι άγχος, δεν είναι στενοχώρια, δεν είναι ανταγωνισμός, όπως είναι οι γνώσεις οι παρεχόμενες από το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας. Η χαρά της ψυχής οφείλεται στις κάθε είδους προσλαμβάνουσες μορφωτικές παραστάσεις. Η χαρά της ψυχής δεν ανέχεται ωφελιμιστικές από άποψη εκμετάλλευσής τους αγχωτικές συσσωρεύσεις γνώσεων .

Ο Πλούταρχος είπε ότι «Το μυαλό δεν είναι δοχείο που πρέπει να γεμίσει αλλά μια φωτιά που πρέπει να ανάψει». Το ανώτερο και ελεύθερο και όχι καταπιεστικό επίπεδο της μάθησης δεν μπορεί να είναι η αποστήθιση (παπαγαλία), αλλά η κριτική. Η αποστήθιση είναι το πρώτιστο χαρακτηριστικό του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας. Το σύστημα αυτό εξοβελίζει κάθε μαθητή που δεν ανέχεται να γίνεται εξάρτημα του επικρατούντος κοινωνικού συστήματος, αλλά διατηρεί ισχυρή την αίσθηση της ελευθερίας του και γι’ αυτό επιλέγει την κριτική σκέψη.

Ο ίδιος Πλούταρχος είπε επίσης ότι «η ευτυχία του ανθρώπου συνίσταται στη μόρφωση και την παιδεία, και όχι στα αγαθά που δίνει και παίρνει η τύχη». Η ευτυχία του ανθρώπου δεν είναι τα υλικά αγαθά ούτε οι γνώσεις που αποβλέπουν στην απόκτηση υλικών αγαθών. Η πραγματική ευτυχία βρίσκεται στη μόρφωση του ανθρώπου. Αλλά η πλειονότητα των μελών της κοινωνίας μας έχει αποκτήσει μια υλιστική αντίληψη της ευτυχίας, και γι’ αυτό νομίζει ότι θα βρει την ευτυχία στα υλικά αγαθά. Τη μόρφωση, δυστυχώς, την έχει αναγάγει σε μέσο απόκτησης των υλικών αγαθών.

Ο Σενέκας είπε ότι «η εκπαίδευση που παίρνουμε από τις συνθήκες της ζωής είναι ανώτερη από τη διδασκαλία του σχολείου». Οι συνθήκες της ζωής μας δίνουν την πραγματική μόρφωση. Το σχολείο, όμως, επειδή αποτελεί μέρος του κοινωνικού συστήματος, παρέχει επιστημονικές γνώσεις αναμειγμένες με τις στοχοθετήσεις του συστήματος. Γι’ αυτό το λόγο δημιουργεί ένα είδος ελλειμματικής επιστημονικής γνώσης στους μαθητές που προσαρμόζεται στο σύστημα και στις απαιτήσεις του. Είναι εξάλλου γνωστό ότι εισήχθησαν αρμοδίως, από το 2000, τα μαθήματα του λεγόμενου «Νέου Σχολείου», το οποίο είναι ολιστικό, και από το 2017 το νέο μάθημα των θρησκευτικών, τα οποία μαθήματα, κατά τους κριτικούς αναλυτές, έχουν ως σκοπό την ελαχιστοποίηση της γνώσης και την τροποποίηση της συμπεριφοράς των μαθητών στα νέα πρότυπα της παγκοσμιοποίησης.

Ο Μαχάτμα Γκάντι είπε ότι «εκείνοι που γνωρίζουν πως να σκεφτούν, δεν χρειάζονται δασκάλους». Οι δάσκαλοι είναι οι μεσάζοντες μεταξύ της μάθησης και των μαθητών. Για τη μάθηση δεν είναι απαραίτητοι οι δάσκαλοι, εφόσον οι μαθητές γνωρίζουν με ποιό τρόπο να μάθουν. Γι’ αυτό το λόγο, όταν υπάρχει ο αναγκαίος ζήλος για μάθηση, αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί, και μάλιστα αποτελεσματικότερα, από την αυτοδιδασκαλία. Τούτο όμως προϋποθέτει υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης από τον μέσο δείκτη, προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι, αναπτύσσοντας ελεύθερα την κριτική τους σκέψη, να μπορέσουν να ενημερωθούν μόνοι τους για την κατάλληλη μέθοδο απόκτησης της σκοπούμενης γνώσης και τον τρόπο εξευρέσεως και επεξεργασίας του ερευνητικού υλικού για τις ανάγκες της αυτοδιδασκαλίας τους.

Ο William Arthur Ward: «Η μάθηση είναι κάτι περισσότερο από το να αποστηθίζεις δεδομένα, είναι να φτάνεις στην κατανόηση». Η κατανόηση είναι η μόρφωση ή σύνθεση γνώσης. Τούτο σημαίνει ότι η γνώση περνά από την κατηγοριοποίησή της σε τομείς στη συνδυαστική χρήση της για τον εκάστοτε επιδιωκόμενο συνθετικό στόχο. Άτομα τα οποία, με τη χρήση του επικρατούντος συστήματος της αποστήθισης, έχουν λάβει εκπαίδευση για την απόκτηση επαγγελματικών προσόντων και τα οποία στερούνται της λοιπής αγωγής, της μόρφωσης και της παιδείας, επαίρονται. Διότι, κατά τον Απόστολο Παύλο, η γνώση δημιουργεί την πλάνη της υπερηφάνειας, έναντι εκείνων που αρνήθηκαν συνειδητά να φαλκιδεύσουν την κριτική τους σκέψη προκειμένου να εξασκήσουν την αποστήθιση για την εξασφάλιση της εισόδου τους στην ανώτατη εκπαίδευση.

Ο Edward Gibbon: «Κάθε άνθρωπος που φτάνει πάνω από ένα συνηθισμένο επίπεδο, έχει λάβει δύο εκπαιδεύσεις: τη μια από τους δασκάλους του και την άλλη – πιο προσωπική και πιο σημαντική – από τον εαυτό του». Το ανώτερο από το συνηθισμένο επίπεδο μόρφωσης προϋποθέτει υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης από τον μέσο. Σε αυτήν την περίπτωση σημαντικότερη από την εκπαίδευση από τους δασκάλους είναι η προσωπική μόρφωση από τον εαυτό του, όταν ο ενδιαφερόμενος διαπιστώνει εγκλωβισμό των μαθητών από το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα σε ένα σύστημα αποστήθισης που διδάσκει αυταρχικά γνώσεις και δεξιότητες και δεν προάγει την κριτική και ελεύθερη σκέψη.

Από τις παραπάνω σκέψεις γίνεται αντιληπτό ότι εκείνος που έχει λάβει γνώση τυπικών επαγγελματικών προσόντων δεν έχει οπωσδήποτε μόρφωση, αν δεν μπορεί να προβαίνει σε συνδυαστική κατανόηση και χρήση της αποκτηθείσας γνώσης. Επίσης, ο ίδιος δεν έχει αναμφισβήτητα παιδεία, αν δεν κατέχει και δεν εμφανίζει κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές. Όμως, το δημόσιο εκπαιδευτικό μας σύστημα από το 2000 έχει μειώσει τον προσανατολισμό του στην εκπαίδευση με αγωγή από τον δάσκαλο στον μαθητή, ο οποίος, πριν από αυτό το έτος, ήταν κυρίαρχος και επιθυμητός από την κοινωνία για ωφελιμιστικούς από άποψη χρήματος και φιλοδοξίας λόγους, και έχει δώσει προτεραιότητα όχι στην παραδοσιακή για την κοινωνία παιδεία, αλλά σε μια μορφή της που αποβλέπει στην ενστάλαξη στους μαθητές των νέων αξιών της παγκοσμιοποίησης και την ανάλογη τροποποίηση της συμπεριφοράς τους.

*Η Ράνια Γάτου είναι Ποιήτρια, Δοκιμιογράφος και Εικαστικός

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου