Της Ράνιας Γάτου*
Πολλές φορές αναρωτήθηκα τι σημαίνει να είσαι χριστιανός. Πολλές φορές σκέφτηκα πόσο μιλάμε για πράγματα που δεν κατανοούμε, πόσο χρόνο σπαταλάμε σε σκέψεις κοινότυπες και ανούσιες και πόσο ευχήθηκα να έρθει η στιγμή να φωτιστεί ο νους μου και να καταλάβω. Θυμήθηκα τότε την προσευχή που επαναλάμβανε καθημερινά ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς «Θεέ μου φωτισέ μου το σκότος».
Τι είναι αυτό που ονομάζουμε άραγε πνευματικότητα; Είναι π.χ. να διαβάζεις τον Καβάφη και τον Ελύτη, να συχνάζεις σε εκθέσεις ζωγραφικής, να επαναλαμβάνεις τι είπε ο Γέροντας Παϊσιος και ο Γέροντας Πορφύριος, και στην καλύτερη περίπτωση να διηγείσαι ιστορίες από το Γεροντικό; Όλα αυτά έχουν άραγε καμία επίδραση στην καθημερινή μας ζωή; Καθορίζουν σε κάποιο βαθμό τις πράξεις μας και τις σκέψεις μας; Η αποτελούν απλά ένα εξωτερικό στολίδι της αληθινής μας ζωής. Δεν είναι εύκολο να απαντήσει κανείς αλλά ούτε καν να θέσει σωστά αυτά τα ερωτήματα. Για να τα απαντήσει κανείς χρειάζεται ίσως να σκεφτεί τον κόσμο και την πραγματικότητα πέρα από τα υποκειμενικά και εφήμερα αισθήματά του. Να αναρωτηθεί για την ύπαρξη τού ανθρώπου για ποιο σκοπό δημιουργήθηκε ο άνθρωπος και πόσο ο ίδιος έχει την πρόθεση να συμβάλει έστω στο ελάχιστο στην απάντηση τέτοιων ερωτημάτων.
Μας παρασύρει συχνά το πνεύμα της εποχής, η ευκολία πάσης φύσεως, η τάση να ταυτιστούμε με ένα κέντρο ισχύος και εξουσίας και από εκεί να αντλήσουμε τις «απόψεις» μας, να ακολουθήσουμε το γνωστό ποτάμι «έτσι κάνουν όλοι».
Η Τατιάνα Γκορίτσεβα έγραφε πόσο «επικίνδυνο είναι να είναι κανείς χριστιανός». Είναι επικίνδυνο. γιατί μπορεί κανείς να απλοποιήσει και να εκλαϊκεύσει έννοιες και σύμβολα πολύ βαθιά και περίπλοκα από την ίδια τους τη φύση. Να παρασυρθεί από μια από τις πλέον εδραίες πεποιθήσεις της εποχής μας, ότι καλός χριστιανός είναι αυτός που δεν «κρίνει» το περιβάλλον, φροντίζει να βρίσκεται πάντα σε ένα ασφαλισμένο πλαίσιο, δεν εκτίθεται και δεν ρισκάρει τίποτα, και εν γένει φροντίζει να ακολουθεί πιστά τους κοσμικούς κανόνες που κατά τα άλλα δεν χάνει ευκαιρία να τους επικρίνει.
Δεν είναι εύκολο να οριστικοποιήσει κανείς κάποια συμπεράσματα που αποκαλύπτουν την πνευματική ωριμότητα ενός ανθρώπου. Ούτε είναι εύκολο σε μια εποχή ουσιαστικά μηδενιστική να ξεχωρίσει κανείς τι είναι αληθινό και τι όχι, για ποιο σκοπό πρέπει να αγωνιστεί ο σύγχρονος άνθρωπος και ποια πράγματα αντίθετα πρέπει να κριτικάρει αυστηρά μέσα του και ίσως και να απορρίψει, προχωρώντας παραπέρα και δουλεύοντας συνειδητά για την ανάπτυξη ενός πραγματικά πνευματικού πολιτισμού.
Πολιτισμός είναι εκείνη η πολύπλοκη διαδικασία μετατροπής της ακούσιας και παρορμητικής δράσεως του ανθρώπου σε ενσυνείδητη δυνατότητα και επομένως σε απόκτηση σταθερών κριτηρίων για τον ορισμό του καλού και του κακού. Κανείς δεν μπορεί να μας απαλλάξει από το καθήκον αυτό. Κανένας κοσμικός κύκλος κανένα «πνευματικό» πλαίσιο δεν μπορεί να μας απαλλάξει από την τεράστια προσωπική ευθύνη να προσθέσουμε ο καθένας ένα λιθαράκι σε αυτό που ονομάζεται ζωή.
Τι είναι λοιπόν ένας καλός χριστιανός; Καθόλου αυτονόητη απάντηση. Ίσως να συνδυάζεται πολύ με ένα στοιχείο ηρωισμού. Θα τολμούσα ίσως να απαντήσω με το στίχο του Σεφέρη: « Να μιλήσω για ήρωες; Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά…».
Στα σκοτεινά λοιπόν, χωρίς χαρτογράφηση, χωρίς οδοδείκτες, χωρίς εξασφάλιση του μέλλοντος. Είναι ίδιον του χριστιανού αυτό; Εγώ λέω ναι. Κι ας δώσει ο Θεός να αντέξουμε αυτήν την πορεία. Κι ας μου επιτραπεί να προσθέσω πάλι την ευχή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά: «Θεέ μου φώτισέ μου το κόστος».
*Η Ράνια Γάτου είναι Ποιήτρια, Δοκιμιογράφος και Εικαστικός.
