Της Ελένης Παπαλοπούλου-Τσέργα,
Φιλολόγου, Προέδρου Πολιτιστικού Συλλόγου Σοφαδιτών Ν. Μαγνησίας
Μέσα στο κλίμα της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, όλα έχουν δυσκολέψει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας για άτομα και σύνολα. Κι όταν τα σύνολα αφορούν σε πολιτιστικούς συλλόγους, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο δύσκολη, από τη στιγμή που αυτού του είδους οι σύλλογοι πρέπει να λειτουργούν με μειωμένα – έως μηδενικά – έσοδα και αυξημένα έξοδα. Παρά τις δυσκολίες, όμως, οι πολιτιστικοί σύλλογοι, ειδικά στην πόλη του Βόλου, εξακολουθούν να παράγουν ποιοτικό έργο που αγκαλιάζεται από το ευρύ κοινό, που τόση ανάγκη έχει να ξεφύγει από τη δύσκολη καθημερινότητα και να χαρεί το «μαζί», έστω για λίγο.
Στα πλαίσια των δυνατοτήτων του και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σοφαδιτών Ν. Μαγνησίας προσπαθεί να λειτουργεί με επάρκεια, σεβόμενος τις οικονομικές δυσκολίες των μελών του. Η καθιερωμένη ετήσια εκδρομή, από πολυήμερη άλλοτε, έγινε διήμερη, για να καταλήξει σε ημερήσια ή ολιγόωρη εξόρμηση σε κοντινά μέρη, τα τελευταία χρόνια. Έτσι, για φέτος, αποφασίστηκε από το Διοικητικό Συμβούλιο να γίνει μια ημερήσια εκδρομή στην Καλαμπάκα. Μικρή η χιλιομετρική απόσταση, εύκολος ο δρόμος, μικρό το κόστος για τα μέλη και τους φίλους του συλλόγου μας, σκεφθήκαμε. Υπήρχε, βέβαια, το μειονέκτημα κάθε κοντινής διαδρομής, το γεγονός, δηλαδή, ότι οι πιο πολλοί έχουν πάει πολλές, ίσως, φορές την ίδια εκδρομή. Έχουμε πάει στα Μετέωρα τόσες φορές, ήδη από τα μαθητικά μας χρόνια…
Η επιλογή μας, όμως, δεν έγινε τυχαία: Η Καλαμπάκα δεν είναι πια μόνο αυτό που ξέραμε. Πέρα από το απόκοσμο τοπίο των Μετεώρων και τα μοναστήρια που στέκουν, πάνω από χίλια χρόνια τώρα, γαντζωμένα πάνω στα θεόρατα βράχια σαν αετοφωλιές, που προσήλκυαν κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον πλανήτη, η θεσσαλική κωμόπολη τα τελευταία χρόνια έχει να προσφέρει στον επισκέπτη ένα πλούσιο και ποικίλο πρόγραμμα:
1. Το Σπήλαιο της Θεόπετρας – και το αντίστοιχο Μουσείο – εξαιρετικού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, αφού τα ευρήματα αποδεικνύουν ότι κατοικήθηκε 130.000 χρόνια πριν!
2. Το εκπληκτικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, με 300 είδη ζώων και πτηνών στο φυσικό τους περιβάλλον.
3. Το Μουσείο Μανιταριών με κάθε είδος μανιταριού που υπάρχει στον κόσμο, όπως τα συναντάμε στη φύση.
4. Το Μουσείο Ελληνικής Παιδείας, με σπάνιες εκδόσεις από την εποχή του Διαφωτισμού, καθώς και βιβλία, σχολικά είδη και αντικείμενα από την εποχή της τουρκοκρατίας ως το πρόσφατο παρελθόν.
5. Το Βυζαντινό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 10ου αιώνα, κτισμένο πάνω σε παλαιοχριστιανικό ναό του 4ου μ.Χ. αιώνα, μοναδικό στην Ελλάδα με τον άμβωνα στο κέντρο του ναού.
Παρότι ξεκινήσαμε με ψιλόβροχο, η διάθεσή μας ήταν πολύ καλή κι έγινε ακόμη καλύτερη όταν στη διαδρομή έκοψε η βροχή κι ήλιος αχνοφάνηκε μέσα από τα σύννεφα, καθώς φτάναμε στη Θεόπετρα. Δυστυχώς, δε μπορέσαμε να επισκεφθούμε ούτε το σπήλαιο, ούτε το αντίστοιχο Μουσείο, που πριν λίγους, μόνο, μήνες εγκαινιάστηκε. Όπως μας είχαν ενημερώσει ήδη από το Δήμο Καλαμπάκας, δε λειτουργεί λόγω κατολισθήσεων. Κρίμα.
Συνεχίσαμε το δρόμο μας προς τα Μετέωρα και φθάσαμε στο Μοναστήρι του Αγίου Στεφάνου, ένα από τα έξι σωζόμενα, που αποτελούν πια Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, προστατευόμενο από την UNESCO. Στην ξενάγηση της μοναχής νιώσαμε δέος, κατάνυξη, αλλά και καμάρι, και περηφάνια γι αυτό το κόσμημα της θρησκευτικής μας ιστορίας, ανάμεσα σε γκρουπ από Κινέζους, Γάλλους και Γερμανούς που θαύμαζαν απεριόριστα το τοπίο, την αρχιτεκτονική του Μοναστηριού, τις αγιογραφίες, το Μουσείο με τα ιερά κειμήλια χιλίων – και πάνω – χρόνων.
Επιστρέψαμε στην Καλαμπάκα περνώντας από το Καστράκι, τον Άη Γιώργη το «Μαντηλαρά», το εκκλησάκι πάνω στα βράχια, όπου οι ντόπιοι τ΄ ΄Αιγιωργιού κρεμούν τα μαντίλια τους, σ΄ ανάμνηση της Τουρκάλας που έταξε στον Άγιο το μαντίλι της κι ο Άγιος έγιανε τον άρρωστο άντρα της.
Αφού φτάσαμε στην πόλη, επισκεφθήκαμε το εκπληκτικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και Μανιταριών. Πρώτα πήγαμε στον πρώτο όροφο, στο Τμήμα Μανιταριών. Μικρό, αλλά πρωτότυπο και εξαιρετικά καλόγουστο, μας κέρδισε από την πρώτη στιγμή. Μας υποδέχθηκε ο κ. Νίκος Πάλλας , ένας από τους τρεις ιδρυτές του Μουσείου, και μας σεργιάνισε στον κόσμο των μανιταριών, το φυσικό τους περιβάλλον, τις ιδιότητές τους. Μας έδειξε ποια είναι τα βρώσιμα και ποια τα βλαβερά… Ο ενθουσιασμός του όσο μας ξεναγούσε και η φιλική του διάθεση εξηγούσε το μυστικό της επιτυχίας του Μουσείου. Στο τέλος, λίγο πριν κατεβούμε στο ισόγειο, όπου στεγάζεται το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, δοκιμάσαμε νοστιμιές από μανιτάρια, συμπλήρωμα στη νόστιμη εντύπωση που μας άφησε το Μουσείο των Μανιταριών.
Μια πρόθυμη υπάλληλος μας ξενάγησε στη μεγάλη αίθουσα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας με τα υπέροχα διοράματα. Τριακοσίων ειδών ζώα, αρπακτικά πουλιά, άγρια θηρία, και πουλιά υδροβιότοπων, ζωντανά, θαρρείς, τοποθετημένα στο φυσικό τους περιβάλλον, σου δίνουν την αίσθηση ότι βρίσκονται μπροστά σου για να σου πουν πώς ζουν, πόσο κινδυνεύουν και πόσο ανάγκη έχουν το περιβάλλον τους για να υπάρχουν…
Φύγαμε από το διπλό αυτό Μουσείο της Καλαμπάκας με τις καλύτερες εντυπώσεις. Η τοποθέτηση των ζώων και των μανιταριών σε διοράματα που αναπαριστούν το οικοσύστημα όπου ζουν, σε συνδυασμό με την εκπληκτική αισθητική τους απόδοση από εξαιρετικούς Έλληνες και ξένους γλύπτες και ζωγράφους, το καθιστούν ένα από τα πιο πρωτότυπα, άρτια επιστημονικά αλλά και αισθητικά μουσεία στην Ελλάδα. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους ιδρυτές και εμψυχωτές του.
Στο Μουσείο Ελληνικής Παιδείας μας περίμενε ο ιδρυτής του κ. Παύλος Μπαλογιάννης. Από το διαδίκτυο είχαμε πληροφορηθεί ότι το Μουσείο αυτό δημιουργήθηκε από το μεράκι και τη συλλεκτική προσπάθεια ολόκληρης ζωής αυτού του ανθρώπου. Είχαμε τη χαρά να μας ξεναγήσει ο ίδιος στους χώρους του Μουσείου: Στη μεγάλη αίθουσα θαυμάσαμε βιβλία από την πορεία της εκπαίδευσης από την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, σπάνιες εκδόσεις της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και του Διαφωτισμού, καθώς και φορεσιές και αντικείμενα, που μας θύμισαν σχολείο μιας άλλης εποχής. Στην αίθουσα του Αισώπου περιηγηθήκαμε σε παλιές εκδόσεις των Μύθων του αλλά και σε εκδόσεις τους στα Λατινικά, τα Γερμανικά, τα Γαλλικά, ακόμη και στα Κινέζικα, καθώς ο αρχαίος πρόγονός μας υπήρξε για όλο τον κόσμο σπουδαίος παραμυθάς. Στην αίθουσα-τάξη με τα ξύλινα θρανία, τα πλακοκόντυλα, τους κοντυλοφόρους και τα μελανοδοχεία γυρίσαμε πίσω, στα παιδικά μας χρόνια, τότε που ο Γέρο-Χρόνος ήταν απλά ένας χάρτης που μας μάθαινε τους μήνες και τις τέσσερις εποχές και δε βάραινε τις πλάτες μας… Θαυμασμός, περηφάνια, νοσταλγία… Και ο κύριος Παύλος να λέει, να λέει και να μη χορταίνει να μας ξεναγεί… Το καλύτερο μάθημα από τον καλύτερο δάσκαλο! Ευχαριστούμε, κύριε Παύλο!
Έπιασε πάλι να βρέχει, όταν φτάσαμε σ΄ ένα από τα εστιατόρια της πόλης και ξεκουραστήκαμε απολαμβάνοντας ντόπιες νοστιμιές. Ύστερα από το γεύμα, ανηφορίσαμε στην άνω πόλη, για να επισκεφθούμε την ιδιότυπη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Μας περίμενε η κυρία Παρασκευούλα, που μας υποδέχθηκε με τη ζεστασιά παλιάς νοικοκυράς που καλωσορίζει μουσαφιραίους στο σπιτικό της. Με λόγια απλά μας “έδειξε” την ιστορία της εκκλησίας μέσα από τα απομεινάρια του Παλαιοχριστιανικού ναού, το περίτεχνο τέμπλο, τον περίφημο άμβωνα στη μέση της εκκλησίας με τα σκαλιά προς τον πρόναο και την Ωραία Πύλη. Δέος και κατάνυξη…
Το απόγευμα χαιρετήσαμε την Καλαμπάκα. Μια στάση στα Τρίκαλα για καφέ, στις καφετέριες κοντά στο ποτάμι του Ληθαίου που διασχίζει την πόλη, μας έδωσε την ευκαιρία να βρεθούμε με συμπατριώτες μας που ζουν στην πόλη των Τρικάλων. Συναντήσαμε, επίσης, και δυο καλούς φίλους του Συλλόγου μας: Τον κ. Θεόδωρο Νημά, διαπρεπή φιλόλογο, μελετητή και συγγραφέα, που προβάλει την εκδοτική προσπάθεια του Συλλόγου μας (τα Ημερολόγιά μας), μέσω του Φ.Ι.Λ.Ο.Σ. και της Φ.Ι.Α.Λ.Ε.Θ., σε πανθεσσαλικό επίπεδο. Ο δεύτερος φίλος του Συλλόγου που συναντήσαμε είναι ο κύριος Γιώργος Τσιαγκούλης, άγνωστος, αρχικά, σε μας, που μας γνώρισε πριν δύο χρόνια από δημοσιεύματα στο θεσσαλικό τύπο σχετικά με το Ημερολόγιό μας. Ήρθε σε επικοινωνία μαζί μας, για να του στείλουμε ένα Ημερολόγιο, και από τότε είναι πια μέλος, φίλος, και χορηγός του Συλλόγου μας. Ήταν χαρά μας να τους συναντήσουμε.
Η ζεστή, φιλική μεταξύ μας ατμόσφαιρα μας συντρόφεψε ως το Βόλο, αργά το βράδυ. Έβρεχε, πάλι, αλλά η βροχή δε μπορούσε να σκεπάσει τη λιακάδα στις καρδιές μας που είχαν “απλώσει” εκείνη τη μουντή αλλά τόσο όμορφη Κυριακή, στις 28 του περασμένου μήνα, ημέρα της εκδρομής μας στην κοντινή, αλλά… τόσο αλλιώτικη Καλαμπάκα.
