Μαρίζα Χατζησταματίου: Η ψυχολογία των παχύσαρκων παιδιών

μαρίζα-χατζησταματίου-η-ψυχολογία-τω-74315

Δυστυχώς η χώρα μας κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως στην παιδική παχυσαρκία. Η κύρια αιτία είναι ο σημερινός “ραφιναρισμένος” τρόπος ζωής.

Η υπερκατανάλωση θερμίδων, από γρήγορα και πρόχειρα γεύματα, γλυκά, σνακ και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, οδηγούν τα παιδιά στην εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας. Οι γονείς και ιδιαίτερα η Ελληνίδα μητέρα, για λόγους είτε καθαρά συναισθηματικούς ή ψυχολογικούς, υπερσιτίζει πιεστικά πολλές φορές το παιδί, γιατί δε θέλει να του λείψει τίποτα (υπερπροστατευτική μητέρα) είτε γιατί έτσι νιώθει ότι εκφράζει την αγάπη και τη στοργή της που λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων νομίζει ότι δεν μπορεί να δείξει διαφορετικά. Πολλές φορές όμως η άγνοια για τους κανόνες της σωστής διατροφής, αλλά και η επιπολαιότητα, οδηγεί τη μητέρα στο να εκμεταλλεύεται την αδυναμία των παιδιών στα γλυκά και διάφορες άλλες λιχουδιές, μόνο και μόνο για να είναι φρόνιμα και υπάκουα.

Η εμφάνιση της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία είναι πολύ σημαντική για την μετέπειτα ζωή του ατόμου, γιατί από τότε διαμορφώνονται οι διατροφικές συνήθειες, αλλά και από το χρονικό διάστημα (ηλικία) της εμφάνισής της εξαρτάται και το ποσοστό μονιμότητας της. Η παχυσαρκία που εμφανίζεται από τη γέννηση μέχρι και την ηλικία των δύο ετών, αλλά και από την ηλικία των 8-12 ετών δε δημιουργεί προϋποθέσεις για μονιμότητα, ενώ από 2-8 ετών και κατά την εφηβική ηλικία, έχουν πιθανότητα μέχρι και 80% των περιπτώσεων να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικοι, γιατί αυξάνεται όχι μόνο το μέγεθος των λιποκυττάρων (κύτταρα που αποθηκεύουν λίπος), αλλά και ο αριθμός τους.

Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σε ένα παιδί, είναι πολύ πιο δύσκολη από ότι σε έναν ενήλικα. Εκτός από την συνδρομή του διαιτολόγου και του παιδιάτρου εξαιρετικά σημαντικό είναι και το υποστηρικτικό έργο του ψυχολόγου στην προσπάθεια των παιδιών να αδυνατίσουν. Επειδή το παιδί δεν έχει την ωριμότητα να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ακολουθήσει ένα ορισμένο πρόγραμμα διατροφής οι δυσκολίες είναι αρκετές. Μάλιστα όσο μικρότερο είναι το παιδί τόσο πιο δύσκολο είναι και το έργο των ειδικών.

Ένα παχύσαρκο παιδί εισπράττει ιδιαίτερα σκληρή μεταχείριση τόσο από το φιλικό του περιβάλλον όσο και από τα άλλα συνομήλικα παιδιά (στο σχολείο, στο παιχνίδι, στις εξωσχολικές δραστηριότητες) πράγμα που επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τον ευαίσθητο ψυχισμό του, με αποτέλεσμα πολλές φορές να βρίσκει μοναδική διέξοδο στο φαγητό. Τα περισσότερα, αν όχι όλα τα παχύσαρκα παιδιά είναι δυσαρεστημένα με την εμφάνιση του σώματός τους. Σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει τέτοια αντίληψη για τη σωματική εικόνα που το παιδί μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του αποκρουστικό και να αποφεύγει και την παραμικρή έκθεση του σώματός του. Παιδιά με πρόβλημα παχυσαρκίας μπορεί να ταπεινώνονται από κάποιους συμμαθητές τους ή καθηγητές τους και να γίνονται αντικείμενο χλευασμού και κοροϊδίας, ιδιαίτερα όσον αφορά τις αθλητικές δραστηριότητες, στις οποίες είναι αναγκαίο να αποκαλύψουν την αδυναμία τους. Δεν είναι τυχαίο και δε θα πρέπει να εκπλήσσει τους εκπαιδευτικούς το γεγονός ότι τα παχύσαρκα παιδιά αποφεύγουν τα παιχνίδια που σχετίζονται με αθλητικές δραστηριότητες. Προτιμούν να απέχουν για να μην υποστούν το χλευασμό των συμμαθητών τους λόγω της εικόνας τους κι έτσι συμβάλλουν ακόμη περισσότερο στη αρνητικότερη ποιότητα ζωής τους. Αποδεικνύεται πως ο στιγματισμός από το ευρύτερο κοινωνικό αλλά και το στενότερο συγγενικό περιβάλλον ενισχύει την αρνητική εικόνα εαυτού του παχύσαρκου παιδιού. Μια χαμηλή αυτοπεποίθηση συνοδευόμενη συνήθως από πολλές ενοχές και το συναίσθημα του αδιεξόδου συμβάλλουν σε έναν αρνητικό φαύλο κύκλο, όπου η πολυφαγία χρησιμοποιείται ως διέξοδος στο πρόβλημα το οποίο αρχικά προκαλεί.

Ποια θα πρέπει να είναι η στάση των γονιών;

H στάση των ίδιων των γονέων προς το παιδί, επηρεάζει αρνητικά τόσο την αυτοεκτίμηση όσο και αυξάνει την τάση για υπερφαγία. Aν για παράδειγμα ένας γονιός νιώθει ντροπή, οίκτο ή αηδία που το παιδί του είναι υπέρβαρο, μπορεί άθελά του να του μεταφέρει αυτά τα συναισθήματα αποστροφής και απαξίωσης, κάτι που γίνεται συχνά με την κριτική ή με τη βίαιη απαγόρευση των «κακών» τροφών από το σπίτι, ή ακόμα χειρότερα όταν η απαγόρευση επιβάλλεται μόνο στο συγκεκριμένο παιδί (και όχι π.χ. στα αδέλφια του ή στα άλλα μέλη της οικογένειας). Επομένως, το σωστό πρόγραμμα διατροφής για την καταπολέμηση της παιδικής παχυσαρκίας, πρέπει να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τη σωστή αντιμετώπιση και στάση που τρέφουμε προς το παιδί.

Οι γονείς πρέπει να αφιερώσουν χρόνο, ώστε κατ’ αρχήν να εντοπίσουν πότε και υπό ποιες συνθήκες το παιδί τους καταφεύγει στην τροφή ή πότε άρχισε να παίρνει συστηματικά βάρος. Τα στοιχεία αυτά μπορεί να τους βοηθήσουν στην περαιτέρω διερεύνηση των βαθύτερων αιτιών της υπερφαγίας.

Aναρωτηθείτε επίσης αν το παιδί περνάει μια στρεσογόνο φάση στη ζωή του (για παράδειγμα τσακωμοί, διαζύγιο, θάνατος, γέννηση νέου παιδιού στην οικογένεια); Μήπως πιέζεται από αυξημένες προσδοκίες γονιών και δασκάλων, και έτσι η τροφή αποτελεί επιβράβευση σε ένα κοπιαστικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων; Μήπως μένει πολλές ώρες μόνο του, χωρίς την ποιοτική συναισθηματική επαφή των γονιών του; Μήπως το παιδί μας βιώνει κάτι άλλο, που δεν το γνωρίζουμε;

Ένας μεγάλος αριθμός ερευνών υποδεικνύουν στα συμπεράσματά τους ότι η ψυχολογική υποστήριξη σε μια προσπάθεια απώλειας βάρους πάντα σε συνδυασμό με τις κατάλληλες ιατρικές οδηγίες και παρεμβάσεις συνεισφέρει σημαντικά στη διατήρηση των θετικών θεραπευτικών αποτελεσμάτων και όχι μόνο στην επίτευξή τους.

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου