Της Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου
Ψυχολόγου, MSc, PhD
Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr
Η πρώτη σχέση του νηπίου με τους ανθρώπους του περιβάλλοντός του βάζει τα θεμέλια για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του. Η ομαλή-υγιής προσαρμογή του παιδιού στο περιβάλλον του εξαρτάται από την επαρκή ικανοποίηση της ανάγκης του για αγάπη. Tα παιδιά διακατέχονται από ένα βαθύτατο αίσθημα ανασφάλειας πράγμα που είναι φυσιολογικό, δεδομένου ότι δεν έχουν αναπτύξει εκείνο τον βαθμό αυτοπεποίθησης, που είναι απαραίτητος για μια φυσιολογική ζωή, χωρίς φόβους.
Γενικά τα παιδιά δοκιμάζουν τα συναισθήματα των γονιών τους προκειμένου να επιβεβαιωθούν και να νιώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια. Αυτό άλλωστε είναι το κίνητρο για τις περισσότερες από τις πράξεις τους και αυτός είναι ο λόγος που θα πρέπει να μάθουμε να εισχωρούμε κάτω από την επιφάνειά τους, ώστε να δίνουμε στα παιδιά αυτό που χρειάζονται, χωρίς να αντιδρούμε αδέξια και με σκληρότητα. Όταν ένα παιδί είναι άτακτο (τσιρίζει, σπάει αντικείμενα, σας προσβάλει δημοσίως, κτλ) ίσως θέλει να δει πόσο θα ανεχθούμε την συμπεριφορά του, εξερευνά τα όριά μας.
Αν δείξουμε ανοχή θα λάβει το μήνυμα ότι το αγαπάμε, ότι η αγάπη μας είναι σταθερή. Το παιδί θέλει να δει αν η αγάπη που του δίνουμε είναι αγάπη υπό προϋποθέσεις ή αγάπη άνευ όρων, μας δοκιμάζει με άλλα λόγια. Άλλες φορές μπορεί π.χ. να μας πει ότι δεν μας αγαπάει, προκειμένου να ακούσει την απάντησή μας.
Αν του απαντήσουμε ότι ούτε εμείς το αγαπάμε (πράγμα που πολλοί γονείς κάνουν), θα του περάσουμε το μήνυμα ότι η αγάπη μας προς αυτό, δίνεται μόνο όταν βρίσκει ανταπόκριση. Αν όμως πούμε στο παιδί ότι παρόλα αυτά εμείς το αγαπάμε, τότε θα γνωρίζει πλέον ότι η αγάπη μας δίνεται δίχως όρους, όπως πρέπει να είναι και συνεπώς η αξία του ως ανθρώπου, είναι πολύ μεγάλη. Αυτό θα τονώσει το αίσθημα της αυτοπεποίθησης, της αυτοεκτίμησης και της ασφάλειας.
Ένας τρόπος για να χτίσετε τη σχέση σας με τα παιδιά σας από πολύ μικρή ηλικία είναι να επικοινωνείτε μαζί τους, να συζητάτε για όλα τα θέματα που απασχολούν την οικογένειά σας, ακόμα και τα πιο δύσκολα, να δουλεύετε μαζί για την επίλυση των προβλημάτων, ενθαρρύνετε την έκφραση συναισθημάτων, είτε θετικών είτε αρνητικών, να ακούτε με προσοχή τι σας λένε οι άλλοι και να σέβεστε τη γνώμη τους ακόμη και αν διαφωνείτε με αυτή.
Όλα αυτά φυσικά προϋποθέτουν χρόνο και επειδή στις μέρες μας ο ελεύθερος χρόνος είναι πολυτέλεια όταν υπάρχει θα ήτανε καλό να εκμεταλλευτείτε κάποιες στιγμές της μέρας όπως για παράδειγμα την ώρα του φαγητού που είστε όλοι μαζί, για να μιλήσετε αλλά και να περάσετε καλά. Είναι επίσης σημαντικό να περνάτε τον ίδιο χρόνο με όλα τα μέλη της οικογένειας έτσι ώστε να χτίσετε καλές σχέσεις με τον καθένα ξεχωριστά, αλλά και να μη δημιουργούνται ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας.
Μια οικογένεια που κάνει πράγματα μαζί, που εμπλέκεται σε διάφορες δραστηριότητες μαζί, που έχει δικούς της κανόνες που ισχύουν για όλα τα μέλη της οικογένειας, ασχέτως ηλικίας, που δουλεύει σαν ομάδα και μοιράζεται τις δουλειές εντός και εκτός σπιτιού είναι μια δεμένη οικογένεια που αποτελεί παράδειγμα για τα παιδιά.
Η στάση των γονέων απέναντι στο παιδί καθώς μεγαλώνει, οι εκδηλώσεις αγάπης και φροντίδας, είναι σημαντικές για την ανάδυση της αυτοεικόνας του, της αυτοεκτίμησής του. Τα παιδιά με θετική αυτοεικόνα αντίθετα αναπτύσσουν κατά κανόνα τα ακόλουθα επιθυμητά χαρακτηριστικά: καλή προσαρμογή, έντονη περιέργεια, δημοτικότητα, χαμηλό βαθμό άγχους, ανεξαρτησία από την ομάδα και την ικανότητα να είναι αποτελεσματικά στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Τι γίνεται όμως με τα παιδιά που έχουν αρνητική εικόνα και γνώμη για τον εαυτό τους; Τα παιδιά αυτά συνήθως «κλείνονται» στον εαυτό τους, υποφέρουν από άγχος, αναζητούν συνεχώς επιβεβαιώσεις, όπως ακριβώς και οι ενήλικες με χαμηλή αυτοπεποίθηση. Βασανίζονται συχνά από ερωτήματα όπως π.χ. «με αγαπούν;», «μου δίνουν σημασία;», «αξίζω;».
Για να βοηθήσετε τα παιδιά σας να εξωτερικεύσουν αυτό που νιώθουν κάθε φορά, είναι πολύ βοηθητικό να τα ενθαρρύνετε, να τα επιβεβαιώνετε, και να τα αποδέχεστε άνευ όρων. Να τους δίνετε, δηλαδή, να καταλάβουν ότι ακόμη και αν κάνουν λάθη, αρκεί να προσπαθούν κι εσείς θα είστε κοντά τους ό,τι κι αν συμβεί. Επίσης δώστε τους τη δυνατότητα να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να ασχοληθούν με κάποιο σπορ, μια και ο αθλητισμός είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους κοινωνικοποίησης για τα παιδιά, να καλέσουν φίλους στο σπίτι, ακόμα κι ένα άγνωστο σε εσάς παιδί. Είναι, ωστόσο, πολύ σημαντικό να μην παρέμβετε στο παιχνίδι τους ούτε να βομβαρδίσετε τα παιδιά με ερωτήσεις.
Αποφεύγετε να συγκρίνετε το παιδί σας με άλλα παιδιά του κοινωνικού σας περίγυρου και δείξτε κατανόηση όταν το παιδί σας επιμένει ότι δεν καταφέρνει να κάνει κάτι.
