ΓΕΝΙΚΑ
Το λαθρεμπόριο αποτελεί φαινόμενο διαχρονικό και οι μόνες διαφορές που παρατηρούνται στο πέρασμα του χρόνου, αφορούν τα είδη των λαθροεμπορευμάτων και κυρίως τις μεθόδους που εφαρμόζουν οι λαθρέμποροι στη διεξαγωγή του. Να διευκρινίσουμε βέβαια ότι με τον όρο λαθρεμπόριο νοείται η παράνομη διακίνηση απαγορευμένων ή άλλων προϊόντων για τα οποία δεν τηρούνται οι νόμιμες διαδικασίες εμπορίας τους (δασμοί, φόροι, παραστατικά κ.α.).
Από τις αρχές του 20ου αιώνα και ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συναντούμε στον τοπικό τύπο πλήθος δημοσιευμάτων που αναφέρονται σε περιστατικά λαθρεμπορίου και κατά περιόδους παρατηρείται έξαρση του φαινομένου ,με μια πολυποίκιλη παραβατική δραστηριότητα.
Τα συνηθέστερα λαθρεμπορεύματα μπορούν να χωριστούν στις τρείς πιο κάτω κατηγορίες:
α) Απαγορευμένες ουσίες (ναρκωτικά , χασίς).
β) Είδη που διακινούνταν από το κρατικό μονοπώλιο (αλάτι, τσιγαρόχαρτο, σπίρτα, φωτ. πετρέλαιο κ.α.)
γ) Είδη που επιβάλλονταν υψηλή φορολογία (ζάχαρη, καφές) ή που η παραγωγή και η εμπορία τους τελούσε υπό κρατικό έλεγχο (οινόπνευμα, ποτά, καπνός) δίχως να απουσιάζουν και διάφορα άλλα είδη. Για παράδειγμα στην περιοχή της Μαγνησίας και της Θεσσαλίας παρατηρείται λαθραία εμπορία λαδιού (Πήλιο) κρασιού και τσίπουρου.
Η χρήση ευέλικτων , ταχύπλοων ιστιοφόρων ή μηχανοκίνητων καϊκιών που τα κουμαντάριζαν ικανοί ,ριψοκίνδυνοι καπεταναίοι-κοντραμπατζήδες , η επιλογή δυσπρόσιτων , απόμερων σημείων εκφόρτωσης και η προτίμηση κρυφών διαδρομών ,αποτελούσαν τις ευνόητες πρακτικές των λαθρεμπόρων για μια όσο το δυνατόν πιο «ασφαλή» προώθηση των φορτίων τους.
Από τα ευάριθμα περιστατικά λαθρεμπορίας που μνημονεύονται σε δημοσιεύματα τοπικών εφημερίδων ,πολλά ξεχωρίζουν για την ιδιαιτερότητα και την πρωτοτυπία τους, χαρακτηριστικά απότοκα των ευφυών μεθόδων που επέλεγαν οι παράνομοι διακινητές, ώστε να αποφύγουν ανεπιθύμητες συναντήσεις με τις διωκτικές αρχές, όπως λ.χ. με τη συνεργασία προσώπων υπεράνω υποψίας ή επίορκων υπαλλήλων του κράτους.
Σε όλα σχεδόν τα αναφερόμενα στον τύπο σχετικά περιστατικά, η κατάληξη είναι αρνητική για τους λαθρέμπορους : ανακάλυψη εμπορευμάτων και σύλληψή τους, που επέσυρε βαρειές ποινές. Δεν απουσιάζουν ακόμη και τα γεγονότα βιαιότητας ή συμπλοκών των λαθρεμπόρων με τα καταδιωκτικά αποσπάσματα, όπως έχουμε επισημάνει σε παλιότερα σημειώματά μας.
«ΝΑΣΟΥ ΚΙ ΕΝΑΣ ΚΑΛΟΓΗΡΟΣ»
Δεν γνωρίζω αν είχε υπόψη του ο συνθέτης Βασ. Τσιτσάνης το παρακάτω γεγονός , όταν έγραψε τους στίχους της διαχρονικής επιτυχίας του
«Η λιτανεία του μάγκα» γνωστότερης ‘’Σαν χριστιανός ορθόδοξος ‘’, όπου περιγράφει τη χρήση ουσιών μέσα στην εκκλησία και μάλιστα με τη συμμετοχή ιερωμένων , που αποδέχονται ότι δεν συνιστούσε η συγκεκριμένη πράξη , αμαρτία ! Χιουμοριστική και υπερβολική ίσως η διάθεση του σπουδαίου τραγουδοποιού , αλλά υπήρχαν και πραγματικά γεγονότα , όχι χρήσης , αλλά εμπορίας χασίς από καλόγερους .
Ας δούμε το πρωτότυπο συμβάν –που δε συνέβη βέβαια στην περιοχή του Βόλου – μέσα από τα δημοσιεύματα της εφ. Λαϊκή Φωνή :
« Λαθρέμποροι χασίς . Εις τον συνοικισμόν Δραπετσώνος συνελήφθη τη νύκτα ο ηγούμενος της Μονής Φανερωμένης Δ. Κ….. ως ενεργών λαθρεμπόριον χασις . Εις χείρας του κατεσχέθη εν σακκίδιον με 300 δράμια χασις εξαιρετικής ποιότητος» (3/2/1933).
Η επιγραμματική αναφορά του πρωτόγνωρου περιστατικού καταδείχνει τη σοβαρότητά του : ηγούμενος –ενός σπουδαίου και γνωστού μοναστηριού –κουβαλούσε κάπου ένα κιλό ινδικής κάνναβης ,μάλιστα κορυφαίας ποιότητας .
Η συνέχεια την επόμενη , στην ίδια εφημερίδα , είναι εξίσου ενδιαφέρουσα και εκπλήσσουν οι εξηγήσεις του διακινητή –ρασοφόρου . :
«Δικαιολογίαι του λαθρεμπόρου καλογήρου . Την 10ην πρωϊνήν ο ηγούμενος ο οποίος συνελήφθη χθες μεταφέρων 300 δράμια χασίς, απεστάλη εις το τελωνείον προς καθορισμόν του 8πλάσιου δασμού του λαθραίου χασίς . Κατόπιν δε ωδηγήθη εις το τμήμα σημάνσεων δια την λήψιν δακτυλικών αποτυπωμάτων . Την πρωίαν ελήφθη εις την αστυνομίαν έγγραφον της αρχιεπισκοπής Αθηνών , ζητούσης σχετικάς πληροφορίας . Ο ηγούμενος κατέθεσεν ότι το χασίς το οποίον κατελήφθη φέρων , το αφήκεν ως ενέχυρον έναντι 1000 δραχμών ο λαθρέμπορος Πατικάκης . Επειδή δε δεν προσήρχετο να το παραλάβη , ηθέλησε να το πωλήση δια να μην ευρίσκεται εις το κελλί αυτού» (4/3/1933).
Από το παραπάνω δημοσίευμα φαίνεται η σοβαρότητα του γεγονότος ,αφού ενεπλάκη και εκκλησιαστική ηγεσία ζητώντας διευκρινήσεις . Επίσης πληροφορούμαστε και τη νόμιμη εμπορία , για συγκεκριμένους σκοπούς , του χασίς , επειδή έπρεπε να υπολογιστούν οι διαφύγοντες δασμοί από την λαθρεμπορία της συγκεκριμένης ποσότητας . Τέλος , πραγματικά , εκπλήσσουν οι αιτιολογίες του καλόγηρου για την πράξη του!
Στη συνέχεια κι έπειτα από την έρευνα της αστυνομίας , αποδείχτηκε ότι το περιστατικό δεν ήταν μεμονωμένο , αλλά επρόκειτο για οργανωμένο κύκλωμα εμπορίας με κέντρο το μοναστήρι της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα.
Δέκα περίπου μέρες αργότερα οι πληροφορίες είναι άκρως ενδιαφέρουσες :
«Η Μονή Φανερωμένης της Σαλαμίνας , κέντρον του λαθρεμπορίου ναρκωτικών . Τι απέδειξε μια αιφνίδιαστική έρευνα . Αθήναι 10. Η Γενική Ασφάλεια Πειραιώς είχε συγκεκριμένας πληροφορίας ότι εις την Μονήν Φανερωμένης της Σαλαμίνος εις την οποίαν ανήκεν καταδικασθείς , δια λαθρεμπόριον χασις , μοναχός υπήρχαν και άλλοι μοναχοί διενεργούντες λαθρεμπόριον ναρκωτικών και ότι εκεί εκρύπτοντο και άλλα ναρκωτικά.
Ο διοικητής της ασφάλειας , συγκροτήσας ειδικήν ομάδα αστυνομικών , απέστειλεν αυτήν εις Σαλαμίνα ,ίνα ενεργήση αιφνιδιαστικήν έρευναν . ‘Όταν εισήλθον εις το μοναστήριον προσεποιήθησαν ότι είναι καλλιτέχναι και επιστήμονες , παρακάλεσαν δε να τους χορηγηθή κλίνη εις την μονήν , ίνα διέλθουν τη νύκτα . Ο ηγούμενος έδωκε εντολήν και οι αστυνομικοι κατέλαβον διάφορα κελλιά, ακολούθως δε απεκάλυψαν την ταυτότητα και τον σκοπόν των. Γενομένης λεπτομερούς ερεύνης , ανευρέθη και κατεσχέθη χασίς 100 δραμιων Προύσσης . Οι καλόγεροι κατόρθωσαν και απέκρυψαν μιαν σακκούλαν με χασίς ισχυρισθέντες ότι επρόκειτο περί μοσχολίβανου. Η αστυνομία παρακολουθεί αγρύπνως τους μοναχούς διότι υπάρχουν πληροφορίαι ότι εκ της μονής διεξάγεται εις μεγαλυτέραν κλίμακαν λαθρεμπόριον ναρκωτικών»(12/3/1933).
Διαπιστώνεται λοιπόν η σοβαρότητα της υπόθεσης με την εμπλοκή πολλών καλογήρων του μοναστηριού στη διακίνηση ναρκωτικών , αποτελώντας οργανωμένο πολυμελές κύκλωμα .
Ατυχώς στη συνέχεια δεν συναντούμε στην εφ. Λαϊκή Φωνή , κάποιο άλλο σχετικό δημοσίευμα και προφανώς το ζήτημα να πήρε τέλος με την εξάρθρωση του κυκλώματος , αφού υπήρξε στενή και συνεχής παρακολούθηση από την αστυνομία .
ΓΙΑΓΙΑ ΥΠΕΡΑΝΩ ΥΠΟΨΙΑΣ
Η επιλογή διακινητών λαθραίων ειδών , ώστε να μην προκαλούν υποψίες στις αρμόδιες αρχές , θεωρείται μια συνηθισμένη και προσφιλής μέθοδος στο λαθρεμπόριο , όπως στη περίπτωση σύλληψης μιας ηλικιωμένης –εντελώς συμπτωματικά – όταν αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Καβάλας από το α/π Έλση, που όπως έχουμε πεί περνούσε και από το Βόλο. Στις αποσκευές της βρέθηκαν μερικές δεκάδες χιλιάδες φύλλα τσιγαρόχαρτου.
Διαβάζουμε στην εφ. Ταχυδρόμος :
«Κατάσχεσις λαθραίου σιγαροχάρτου . Κατασχέθησαν σήμερον επί επιβάτιδος αποβιβασθείσης εκ του ατμοπλοίου Έλση 37.350 φυλλάδια σιγαροχάρτου . Η επιβάτης , γραία 65 περίπου ετών, διέλαθε της προσοχής των τελωνοφυλάκων , τυχαίως δε ανευρέθησαν τα εν λόγω φυλλάδια σιγαροχάρτου , τα οποία είχε κεκρυμμένα εντός των κλινοστρωμνών της». (15/2/1927)
Δεν διευκρινίζεται στο σύντομο ρεπορτάζ ο τρόπος ανεύρεσης και πώς η φαινομενικά ακίνδυνη γριούλα προκάλεσε υποψίες στους τελωνοφύλακες . Και μια λεπτομέρεια για το λαθρεμπόριο τσιγαρόχαρτου που ανθούσε : επειδή η δίωξη υπήρξε απηνής και συστηματική , οι επιτήδιοι ανακάλυψαν ότι μπορούσαν στη θέση του να χρησιμοποιηθούν τα φύλλα των μπλοκ αντιγραφής επιστολών . Η αθρόα λαθρεμπορία και αυτού του είδους οδήγησε στον κρατικό παρεμβατισμό της διακίνησης του .
ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΕ ΤΕΛΩΝΟΦΥΛΑΚΑ
Ενδιαφέρουσα και η παρακάτω περίπτωση λαθρεμπόρων στα 1905 στη Σκόπελο που δεν δίστασαν να χειροδικήσουν κατά του τελωνοφύλακα, όταν αυτός επιχείρησε έλεγχο στο σκάφος τους. Συχνά απαντώνται ΄τέτοια περιστατικά βίας ή ακόμη και συμπλοκές με πυροβολισμούς και θύματα, ανάμεσα στους λαθρεμπόρους και τα διωκτικά αποσπάσματα .
Να τι συνέβη στη Σκόπελο:
«Επίθεσις λαθρεμπόρων κατά τελώνου . Τον εκτύπησαν και τον έρριξαν εις την θάλασσαν.
Ένα γεγονός αρκετά ενδεικτικόν της εκ του ακαταδίωκτου προελθούσης θρασύτητος των λαθρεμπόρων καταγγέλει ο τελώνης Σκοπέλου προς τας ενταύθα αρχάς . Είχε πληροφορηθεί ότι εν πλοιάριον ανήκον εις τον Δ. Ψαριανόν κατέπλευσεν εις την παραλίαν με λαθρεμπορικά είδη ζακχάρεως , καφέ και πυρείων . Αμέσως σπεύδει εις την παραλίαν και εισέρχεται εις το πλοίον δια να κατάσχη τα είδη ταύτα. Αλλ’ εκεί μόλις εισελθών υφίσταται επίθεσιν εκ μέρους των ναυτών του πλοίου οι οποίοι αφού τον έδειραν ποικιλοτρόπως , τον εκακοποίησαν , τον έρριψαν εις την θάλασσαν και απέπλευσαν προς άγνωστον διεύθυνσιν. Μετά πολλήν ώραν ο κ. Τελώνης κατώρθωσε να εξέλθη εις την ξηράν και προέβη εις τας κατάλληλα μέτρα προς καταδίωξιν των λαθρεμπόρων». (Θεσσαλία 12/8/1905)
Πράγματι κατά περιόδους παρουσιάζεται έξαρση του φαινομένου της λαθρεμπορίας που προέρχονταν από την ελλιπή αστυνόμευση και την αδυναμία αποτελεσματικής δίωξης ελλείψει μέσων (ταχύπλοων σκαφών ,επάνδρωση αποσπασμάτων κλπ) όπως επισημαίνεται σε διάφορα δημοσιεύματα . Το κράτος συχνά φαίνονταν αδύναμο να αντιμετωπίσει με επιτυχία και να περιορίσει σημαντικά κάθε μορφή λαθρεμπορίου.
Οι απόμερες ακτές προτιμούνταν από τους λαθρέμπορους , όπως και η εικονιζόμενη περιοχή του ακρ. Αγκίστρι σε άλλα περιστατικά
Απρόσιτες και δύσβατες διαδρομές επέλεγαν οι λαθρέμποροι
ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ
