Γρηγόρης Καρταπάνης: ΕΞΥΓΙΑΝΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΙΣ ΑΛΥΚΕΣ ~ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1937-39

γρηγόρης-καρταπάνης-εξυγιαντικα-εργ-768753

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Από τις αρχές τις δεκαετίας του ’30 παρατηρείται η ανάπτυξη της εκτενούς παραλίας των Αλυκών ως τόπου για τα καλοκαιρινά μπάνια των βολιωτών, με τη δημιουργία εξοχικών κέντρων και άλλων λουτρικών εγκαταστάσεων.

Ήδη από το 1928 λειτουργούσε ως οργανωμένο συγκρότημα η Πλαζ Αλυκών του Δ. Θεοδώρου, στο χώρο της σημερινής πλαζ του ΕΟΤ, κι αποτελούσε μονάδα ιδιαίτερων προδιαγραφών για τα δεδομένα της εποχής με ευρωπαϊκά πρότυπα. Προχωρώντας η δεκαετία του ΄30 επικρατεί η καθιέρωση των μικτών μπάνιων (μπεν – μιξ) και παράλληλα εμφανίζονται στις Αλυκές και άλλες επιχειρήσεις που στοχεύουν στην προσέλευση του κόσμου με πρωτότυπες κι ελκυστικές λουτρικές παροχές.

Η θερινή τουριστική ανάπτυξη των Αλυκών προσέκρουσε σε δύο σοβαρά εμπόδια :

α) την λειτουργία των αλυκών, η έκταση των οποίων εκτείνονταν σε συνολικό εμβαδόν εκατοντάδων στρεμμάτων και παρήγαγαν σημαντικές ποσότητες αλατιού και

β) την ύπαρξη ελωδών εκτάσεων με στάσιμα νερά που δημιουργούσαν μια επικίνδυνη, νοσογόνα περιοχή, από τα «κωνωποειδή» τα οποία αναπτύσσονταν σε αυτές. Η σχετική γειτνίαση με το έλος της Μπουρμπουλήθρας διόγκωνε περισσότερο το πρόβλημα της διασφάλισης της υγείας των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Βόλου, ευνοώντας εξάπλωση της ελονοσίας.

Στην περιοχή των Αλυκών υπήρχαν επίσης αρκετά «καλύβια» σε καλλιεργούμενες εκτάσεις, όπως και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, με τους ιδιοκτήτες τους να βιώνουν και αυτοί το νοσηρό κλίμα του τόπου, με άμεσο κίνδυνο της υγείας τους.

Το αίτημα για εγγειοβελτιωτικά έργα προβάλλονταν επιτακτικό για αυτό και βλέπουν το φως της δημοσιότητας στον τοπικό τύπο άρθρα σχετικά με το ζήτημα των ελών και την απαραίτητη αποστράγγισή τους. Καθώς προχωράμε προς το 1940 παρατηρείται μια πύκνωση αυτών των δημοσιευμάτων που καταγράφουν τις κρατικές και δημοτικές προσπάθειες για εξάλειψη του προβλήματος.

ΣΤΟΧΟΣ Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Το καλοκαίρι του 1937 ο Δήμος Παγασών αιτήθηκε την αγορά δημοσίων εκτάσεων στις Αλυκές προκειμένου να προχωρήσει σε εξυγιαντικά έργα, αλλά το ζήτημα προσέκρουσε στην….. τιμή.

Διαβάζουμε σχετικά :

«Τα έργα εξυγιάνσεως εις Παλαιάς Αλυκάς. Ως γνωστών προ τινός ο Δήμος ήλθε μετά του Δημοσίου εις συνεννοήσεις δια την αγοράν εκτάσεως παρά τας Παλαιάς Αλυκάς, εξ αρκετών στρεμμάτων με την πρόθεσιν να προβή εις την εξυγίανσιν αυτής. Κατά την αρχικήν συμφωνίαν το δημόσιον εδέχετο έναντι της αξίας της και ποσόν ομολογιών εις την άρτιαν των τιμήν. Κατά νεωτέρας όμως πληροφορίας του Δήμου, το Δημόσιον παρεκλίνει της αρχικής του συμφωνίας και ζητεί όπως η αξία των ομολογιών υπολογισθεί εις την τρέχουσαν τιμήν του χρηματιστηρίου. Κατόπιν τούτου το όλον ζήτημα παρελκύεται πάλιν και θα χρειασθή να γίνουν νέαι συνεννοήσεις με κατεύθυνσιν την επιδίωξιν όπως το δημόσιον τηρήση τα συμφωνηθέντα κατά τας πρώτας διαπραγματεύσεις» (Ταχυδρόμος 10/6/1937).

Το ζήτημα διευθετήθηκε σύντομα, καθώς το κράτος υποχώρησε σημαντικά από τις αρχικές του απαιτήσεις και μάλιστα δέχτηκε και ευκολίες αποπληρωμής.

Σε δημοσίευμα με τίτλο: «Η εξυγίανσης των Αλυκών – Το Δημόσιον παρεχώρησε 600 στρέμματα –ο Δήμος προτίθεται κατ’ αναδασώση», αναφέρονται όλα τα στοιχεία της συμφωνίας, αλλά και οι μελλοντικές προθέσεις του Δήμου Παγασών. Οι απαιτήσεις του Δημοσίου κατέβηκαν στις 360.000 έως 400.000 δραχμές από το αρχικό ποσό των 600.000 και η καταβολή του τελικού τμήματος θα ολοκληρώνονταν σε 10 μηνιαίες δόσεις.

Σε τούτο συνέτεινε το γεγονός της αναγκαιότητας των εξυγιαντικών έργων, τα οποία θα εκτελούσε ο Δήμος στο συγκεκριμένο χώρο και τη σημασία που θα είχαν αυτά για την εξασφάλιση της υγείας των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής.

Η εξάλειψη διαφόρων «μικρών ελών» και οι μετέπειτα δενδροφυτεύσεις θα άλλαζαν ριζικά το τοπίο, ώστε σε συνδυασμό με ανάπλαση του παραλιακού μετώπου, όλη η ακροθαλασσιά να μετατραπεί σε «ωραιοτάτη πλαζ»,πέρα από την υπάρχουσα οργανωμένη «πλαζ Αλυκών»,με απώτερο στόχο την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής συνολικά. (Ταχυδρόμος 25/7/1937).

Βέβαια πρωταρχικό ζητούμενο παρέμενε και η καταπολέμηση των κωνοποειδών και της ελονοσίας.

Οι συγκροτημένες εξυγιαντικές παρεμβάσεις όμως, φαίνεται πως ξεκινούν προς τα τέλη του επόμενου χρόνου, με τη σύμπραξη και του αρμόδιου Υπουργείου.

Στην εφ. Ταχυδρόμος (11/12/38) καταγράφονται οι κατευθύνσεις της προσπάθειας :

«Η Ελονοσία και η αποστράγγισις της Μπουρμπουλήθρας και των Αλυκών.

Ο Δήμαρχος Παγασών κ. Νικ. Σαράτσης ανεκοίνωσε το εσπέρας χθες ότι εν συνεχεία της τελευταίας επισκέψεως του ιατρού της Υγειονομικής σχολής κ. Π. Ίσαρη εις την πόλιν μας εστάλη ενταύθα και εις εργοδηγός της Σχολής με την εντολήν όπως ενεργήση αποτύπωσιν των ελονοσογόνων χώρων Μπουρπουλήθρας και Αλυκών, ένα είδος προμελέτης δηλαδή δια την μελλοντικήν αποστράγγισιν των εκτάσεων εκείνων προς εξάλειψιν της ελονοσίας.

Το πόρισμά του ο εν λόγω εργοδηγός θα το υποβάλη εις ένα των μηχανικών της Ανωτάτης Υγειονομικής Σχολής, όστις και θα αφιχθή κατόπιν εις Βόλον, ίνα εκπονήση την οριστικήν μελέτην προς εκτέλεσιν των ως άνω έργων.

Ο κ. Δήμαρχος προσέθεσεν ότι λόγω της μεγάλης δαπάνης που θα απήτει η πλήρης των χώρων της Μπουρμπουλήθρας και των Αλυκών αποξήρανσις, θα εκτελεσθή αντ΄ αυτής, αποστράγγισις των χώρων εκείνων. Δια της αποστραγγίσεως ταύτης θα καταστή δυνατή η κατά 75 τοις εκατόν μείωσις της ελονοσίας της προκαλούμενης από τας εκεί νοσογόνους εστίας».

Παρατηρούμε ότι γίνονταν μια προσεκτική προσέγγιση του ζητήματος και επιλέγονταν προτεραιότητες ως προς τη δυνατότητα εκτέλεσης των εξυγιαντικών έργων.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΕΚΤΕΛΟΥΝΤΑΙ

Η έναρξη των έργων το Μάρτιο του 1939 κατέδειξε αμέσως ότι επρόκειτο για σοβαρή, γενικευμένη και ουσιαστική προσπάθεια.

Στις 7/3/1939 η εφ. Ταχυδρόμος αναφέρει χαρακτηριστικά για την άμεση εκτέλεση των εγγειοβελτιωτικών παρεμβάσεων:

«Αρχίζουν συντόμως εις Παλαιάς Αλυκάς τα μόνιμα εξυγιαντικά έργα. Ο ανθελονοσιακός αγών εν Βόλω. Άφιξις ελονοσολόγων ιατρών». Καταφθάνουν στο Βόλο ανώτερα στελέχη της Ανώτατης Υγειονομικής Σχολής του Υπουργείου Υγιεινής και μαζί με τις τοπικές αρχές και τους αντίστοιχους υπαλλήλους του Υγειονομικού Κέντρου της πόλης προέβησαν σε συσκέψεις για τον ανθελονοσιακό αγώνα.

Το δυσεπίλυτο πρόβλημα της εξάπλωσης της ασθένειας,ταλάνιζε χρόνια την περιοχή κι έπρεπε να ληφθούν σοβαρές και αποτελεσματικές αποφάσεις, οι οποίες θα κινούνταν σε δύο κατευθύνσεις : α) την εκτέλεση εξυγιαντικών έργων στα έλη Αλυκών και Μπουρμπουλήθρας και β) την «αντιπρονυμφική αγωγή» με καταπολέμηση των κωνωποειδών στο αρχικό τους στάδιο, όχι μόνο στις παραπάνω περιοχές αλλά και οπουδήποτε αλλού υπήρχαν στάσιμα νερά που αποτελούσαν νοσογόνες εστίες.

Ειδικότερα για τις Αλυκές προβλέπονταν αποξηράνσεις με επιχωματώσεις και αποστραγγίσεις με διάνοιξη καναλιών, «ώστε ολόκληρος η περιοχή να καταστή απολύτως ακίνδυνος».

Η συνολική δαπάνη που δεν προβλέπονταν ευκαταφρόνητη, θα βάρυνε τόσο το Δήμο όσο και το αρμόδιο Υπουργείο. Αναμένονταν εκείνες τις μέρες η άφιξη του ειδικού εργοδηγού για την ολοκλήρωση της μελέτης και την άμεση έναρξη των έργων. Δίνονταν προτεραιότητα στην εξυγίανση των Αλυκών, ενώ για την Μπουρμπουλήθρα θα ακολουθούσε ξεχωριστή μελέτη, μερικούς μήνες αργότερα,ώστε να εκτελεσθούν κι εκεί μόνιμα κι αποτελεσματικά έργα.

Πράγματι μέσα στο Μάρτιο ξεκίνησαν οι εργασίες – η προτίμηση αυτή σίγουρα εξαρτιώνταν και από την έλευση της θερινής περιόδου- και προ ς το τέλος του ίδιου μήνα προχωρούσαν ικανοποιητικά.

Διαβάζουμε στον Ταχυδρόμο: «Η εξυγίανσις των ελωδών εκτάσεων. Τα έργα των Παλαιών Αλυκών. Κατά γενομένην ανακοίνωσιν αι εργασίαι δια την εκτέλεσιν των εξυγιαντικών έργων εις την περιοχήν των Αλυκών συνεχίζονται κανονικώς υπό των επί τούτω διατεθέντων υπό της δημοτικής αρχής εργατικών συνεργείων τελούντων υπό την επίβλεψιν υγιεινολόγου εργοδηγού της υγιειονομικής σχολής Αθηνών.

Υπολογίζεται ότι τα έργα ταύτα θα έχουν περατωθεί εντός διμήνου ή τριμήνου το αργότερον, δια τούτων δε, θα καταστή δυνατή η ολοσχερής εξυγίανσις της περιοχής, δεδομένου ότι εκτός των επιχωματώσεων αίτινες θα ενεργηθούν, θα κατασκευασθή και υπόγειος αγωγός με κλίσιν προς την ξηράν δια του οποίου θα διοχετευθή θαλάσσιον ύδωρ προς την περιοχήν εκείνην των Αλυκών εις ην η επιχωμάτωσις δεν είναι πραγματοποιήσιμος. Δια του τρόπου τούτου δεν θα καθίσταται δυνατή η εκκόλαψις κουνουπιών….» (27/3/39).

Στη συνέχεια του δημοσιεύματος πληροφορούμαστε και για την επικείμενη εξυγίανση στο έλος της Μπουρμπουλήθρας,αλλά και την εξάλειψη μικρότερων εστιών ελονοσίας στην ευρύτερη περιοχή του Βόλου.

Η πρόοδος των έργων παρακολουθείται τακτικά από τις τοπικές εφημερίδες και πληροφορείται το αναγνωστικό κοινό την εξέλιξή τους. Επειδή προφανώς δεν κατέστη δυνατή η ολοκλήρωσή τους εντός του αρχικά προβλεπόμενου χρόνου, συνεχίζονταν και τη θερινή περίοδο ώστε προς το τέλος Σεπτεμβρίου να έχουν αποπερατωθεί στην παρούσα φάση τους τουλάχιστον. Συνεχίζονταν η ίδια πρακτική των επιχωματώσεων και αποστραγγίσεων με διόδους προς τη θάλασσα για να επιτευχθεί, με αυτό τον τρόπο, η πλήρης εξυγίανση των Αλυκών.

Στις 28/8/39 καταφθάνει ο γενικός επιθεωρητής της Υγειονομικής Σχολής κ. Ίσαρης για να παρακολουθήσει την εξέλιξη των έργων στο τελικό τους στάδιο. Σύμφωνα με πληροφορίες μάλιστα ενδέχεται να συνεχίζονταν πέρα από το καθορισμένο χρονοδιάγραμμα, αν αυτό κρίνονταν απαραίτητο. Λίγες μέρες αργότερα όμως ανακοινώνεται η ολοκλήρωσή τους, με απόφαση της Υγειονομικής Σχολής Αθηνών, αλλά και την πρόθεση να επαναληφθούν «εις το προσεχές μέλλον».(Θεσσαλία 15/9/39).

Κατά τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο καταγράφονται στους εξυγιανθέντες χώρους,οργανωμένες «εκστρατείες» δεντροφυτεύσεων από μέλη της Εθνικής Νεολαίας (ΕΟΝ) αλλά και του Κυνηγετικού Συλλόγου Βόλου.

Στο εξάμηνο Μάρτιος-Σεπτέμβριος του 1939 οπωσδήποτε πραγματοποιηθήκαν εξυγιαντικά έργα σε ευρεία κλίμακα που άλλαξαν το τοπίο, δίχως βέβαια να θεωρούνται ολοκληρωμένα, αφού επιβάλλονταν και άλλες παρεμβάσεις. Τον επόμενο χρόνο υπήρξαν και άλλες αντίστοιχες προσπάθειες, τις οποίες βέβαια σταμάτησε η κήρυξη του πολέμου. Οι Αλυκές έπρεπε να περιμένουν πάνω από μια δεκαετία για την ολοκληρωτική μετάλλαξή τους σε μια υγιεινή,τουριστική περιοχή.

Ότι έχει απομείνει σήμερα από το αυλάκι εισροής νερού στις αλυκές για την παραγωγή αλατιού.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ

#Tags

Εγγραφείτε στο Newsletter του Ταχυδρόμου