ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ
Η προτίμηση θεμάτων που έχουν άμεση σχέση με τη θάλασσα, νομίζω πως είναι γνωστή προ πολλοί, όπως άλλωστε καταμαρτυρείται και από τον αριθμό των αντίστοιχων δημοσιευμάτων, στις εβδομαδιαίες μας αναδρομές.
Γεγονότα και καταστάσεις που άπτονται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, του υγρού στοιχείου, αποτελούν προσφιλή επιλογή, η οποία , πέρα από τις όποιες προσωπικές καταβολές, «επιβάλλεται» και από την διαχρονική ναυτική παράδοση του τόπου μας, με την ύπαρξη πλούσιου υλικού, στην τοπική ειδησιογραφία.
Στις παλιές εφημερίδες, εκτός από τα εκτενή δημοσιεύματα που καταγράφουν αξιομνημόνευτα περιστατικά και καλύπτουν τη συνήθως την ενδιαφέρουσα θαλασσινή επικαιρότητα, επισημαίνονται και διάφορες συντομότερες αναφορές ,που ελκύουν την προσοχή, χάρη στην ιδιαιτερότητα και το ενδιαφέρον τους. Τέτοιες σκόρπιες θαλασσινές ειδήσεις –δίχως να εντάσσονται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης θεματικής ενότητας- θα ξαναθυμηθούμε στη συνέχεια, όπως άλλωστε έχουμε κάνει και σε προηγούμενα σημειώματά μας.
ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΗ ΣΩΣΤΙΚΗ ΛΕΜΒΟΣ
Μια αρκετά αξιοπρόσεχτη είδηση με τίτλο «Ενδιαφέρουσα εφεύρεση ενός Έλληνος. Η λέμβος- σωσίβιον», διαβάζουμε στην εφ. Ταχυδρόμος (11/2/1935),με θέμα βέβαια την δημιουργία μιας πρωτοποριακής ναυαγοσωστικής λέμβου που θα ανέτρεπε τα έως τότε δεδομένα.
Ο εφευρέτης, όπως σημειώνεται, οδηγήθηκε σε αυτή την κατασκευή, επηρεασμένος από τις ναυτικές τραγωδίες που είχαν τότε σημειωθεί και ζητούσε την συνδρομή των διάφορων πλοιοκτητών , καταθέτοντας τις μελέτες του : «Εις την Ενωσιν των Εφοπλιστών παρουσιάσθη ο Νικόλαος Μανδάς, οποίος εζήτησε την χρηματικήν ενίσχυσιν του εφοπλιστικού κόσμου, δια την πραγματοποίησιν μιας εφευρέσεώς του.
Η εφεύρεσις του Μανδά έγκειται εις την ανακάλυψιν ναυαγοσωστικού , δια του οποίου θα σώζονται ασφαλώς όλοι οι εισερχόμενοι εντός αυτού. Το ναυαγοσωστικόν τούτο θα αντικαταστήση τας σημερινάς λέμβους των ατμοπλοίων, αι οποίαι δεν ανταποκρίνονται πλήρως προς τον σκοπόν τον οποίον εξυπηρετούν. Διότι εις τας περιπτώσεις των ναυαγίων πολύ δύσκολα σώζονται οι επιβάται και το πλήρωμα των σκαφών.
Η κατασκευή του νέου ναυαγοσωστικού θα είναι τοιαύτη, κατά τους ισχυρισμούς του Μανδά, ότι ευθύς ως παρουσιασθή ανάγκη θα εισέρχονται οι άνθρωποι εντός αυτού και θα σώζονται ασφαλώς. Το νέον ναυαγοσωστικόν θα μένη κατά τα 2/3 εντός της θαλάσσης , θα φέρη δε χειροκίνητον μηχάνημα πρωτότυπον, δια του οποίου θα προχωρεί με αρκετήν ταχύτητα. Θα φέρη πηδάλιον , ασύρματον, περισκόπιον και όλα τα χρειώδη δια τους ναυαγούς.
Ο καταποντισμός του ναυαγοσωστικού θα είναι παντελώς αδύνατος. Εις την ανακάλυψιν της εφευρέσεως ταύτης, μας λέγει ο κ. Μανδάς,ωρμήθη και ενεπνεύσθη εκ των τελευταίων θαλασσίων τραγωδιών, κατά τας οποίας πολλοί εύρον οικτρόν θάνατον. Του λοιπού, μας τονίζει ο εφευρέτης , θα εκλείψει πας κίνδυνος δια τους ταξιδεύοντας και τα πληρώματα των πλοίων. Τα σχέδια τις εφευρέσεως του θα υποβάλει εντός των ημερών προς την Ένωσιν των Εφοπλιστών και θα εξήγηση όσα διατείνεται ήδη».(Ταχυδρόμος 11/2/1935)
Από την μικρή περιγραφή του νέου σωστικού μέσου δεν γίνεται επακριβώς αντιληπτή η μορφή του. Αν και το αβύθιστο της κατασκευής που επικαλούνταν ο εμπνευστής της, παραπέμπει κατά κάποιο τρόπο στα σημερινά , απόλυτα ασφαλή ,λάιφ-ράφτς ,μολαταύτα δεν γίνεται λόγος περί πνευστού (φουσκωτού) σκάφους.
Να σημειωθεί ότι εκείνη περίπου την εποχή εμφανίζονται οι λαστιχιένιες , φουσκωτές βάρκες που θα χρησιμοποιούνταν και ως ναυαγοσωστικές .
Ακόμη κάποιες λεπτομέρειες (τα 2/3 της κατασκευής μέσα στο νερό , χειροκίνητο σύστημα πρόωσης που θα έδινε αρκετή ταχύτητα) παραμένουν δυσερμήνευτες. Δεν γνωρίζουμε τι απέγινε αυτή η προσπάθεια κι αν επρόκειτο για κάτι ενδιαφέρον πραγματικά ή έμεινε ανεφάρμοστη. Όσοι ασχολούνται με τα σωστικά μέσα (μελετητές, κατασκευαστές, επιθεωρητές κλπ) ίσως γνωρίζουν κάτι για τη συγκεκριμένη περίπτωση , μέσα από την ιστορική εξέλιξη του αντικειμένου.
ΑΓΟΡΑ ΝΕΟΥ ΠΛΟΙΟΥ
Η απόκτηση πλοίου από Βολιώτη εφοπλιστή, πάντοτε αποτελούσε ενδιαφέρον θέμα για την τοπική ειδησεογραφία. Η ανάπτυξη της ντόπιας ναυτιλίας οπωσδήποτε αντιμετωπίζονταν ως ιδιαίτερα θετικό γεγονός, αφού επρόκειτο για σημαντικές επενδυτικές προσπάθειες που συνέβαλλαν στην τόνωση της τοπικής οικονομίας.
Κι επιπλέον επιτελούσαν και κοινωνική προσφορά με την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού και τις μεταφορές εμπορευμάτων , από επιχειρηματίες που νοιάζονταν για τον τόπο τους. Για ελεύσεις νέων πλοίων σημειώνουμε ενδεικτικά (από παλιότερο άρθρο μας) τις αναφορές του τύπου για το α/π Καφηρεύς της Ακτοπλοΐας Παγασητικού (1905) και το α/π Αετός της Ατμοπλοΐας Ρίγγα (1928).
Στα 1949, προτού τελειώσει ο Εμφύλιος, σε μια ταραγμένη ακόμα περίοδο, που πραγματοποιούνταν συνεχείς προσπάθειες για την αναδιοργάνωση και της ναυτιλίας , έπειτα από την ολοκληρωτική σχεδόν καταστροφή του επιβατικού-εμπορικού στόλου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, βολιώτης εφοπλιστής προχώρησε στην απόκτηση καινούργιου εμπορικού πλοίου.
Διαβάζουμε σχετικά:
«ΗΓΟΡΑΣΘΗ ΦΟΡΤΗΓΟΝ ΑΤΜΟΠΛΟΙΟΝ. ΥΠΟ ΒΟΛΙΩΤΟΥ ΕΦΟΠΛΙΣΤΟΥ.
Καθ΄ α επληροφορήθημεν, ο εν Λονδίνω από καιρού ευρισκόμενος συμπολίτης εφοπλιστής κ. Αθαν. Ζωιόπουλος προέβη εις την αγοράν διζελοκίνητου σκάφους φορτηγού χωρητικότητος 400 περίπου τόννων φορτίου κατασκευής 1946 ,νεοτεύκτου ,ταχύτητος 10-11 μιλλίων και το οποίον καταπλέει εις Πειραιά εντός ολίγων ημερών. Το νέον σκάφος θα αρχίση αμέσως την κανονικήν εκτέλεσιν του δρομολογίου Πειραιώς- Χαλκίδος- Βόλου – Θεσσαλονίκης μετ’ επιστροφής, εβδομαδιαίως , ωνομάσθη δε «Ουρανία».
Αφού συγχαρώμεν τον συμπολίτην εφοπλιστήν κ. Ζωιόπουλον, όστις είναι εκ των πρωτοπόρων της ναυτιλιακής κινήσεως της πόλεως μας, διατυπώνομεν την ευχήν προόδου και περαιτέρω εξελίξεως του, με την αμέριστον υποστήριξίν ης πρέπει να τύχη εκ μέρους των εισαγωγέων και εξαγωγέων εμπόρων φορτωτών του λιμένος μας. Σημειώνομεν ενταύθα ότι ο κ. Ζωιόπουλος προπολεμικώς ήτο ιδιοκτήτης δύο φορτηγών ατμόπλοιων των «Χρήστος Ζ» και «Βαρβάρα Ζ» άτινα κατά τον πόλεμον εβυθίσθησαν τορπιλλισθέντα.» (Θεσσαλία 4/5/1949)
Από τα προηγούμενα καράβια του βολιώτη εφοπλιστή που απωλέστηκαν στη διάρκεια του πολέμου, βρέθηκαν πληροφορίες(1) μόνο για το Βαρβάρα Ζ. Κατά την κατάληψή της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941 βρίσκονταν σε τουρκικό λιμάνι και οι Γερμανοί απαίτησαν από τον ιδιοκτήτη του να το επιστρέψει ώστε να παραχωρηθεί σε αυτούς για τις ανάγκες τους. Αυτός όμως δεν ενέδωσε, παρά τις σοβαρές απειλές που δέχτηκε και το πλοίο χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια, όπως φαίνεται,από τους συμμάχους ως τις 20/3/1943 που βυθίστηκε έπειτα από αεροπορική επιδρομή κοντά στην Τρίπολη της Λιβύης ενώ μετέφερε πυρομαχικά.
ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΟ ΡΕΥΜΑ
Το παρακάτω γεγονός μπορεί να ενταχθεί στην κατηγορία των ναυτικών ατυχημάτων . Η λανθασμένη εκτίμηση της δυσκολίας της διέλευσης ή η υπερεκτίμηση από τον πλοίαρχο, των ικανοτήτων του και των δυνατοτήτων του πλοίου, οδήγησαν πιθανότατα στο ατύχημα που παραλίγο να ήταν πολύ σοβαρότερο:
«ΤΟ ΤΟΛΜΗΜΑ ΤΟΥ ΠΛΟΙΑΡΧΟΥ «ΚΡΗΤΗΣ». ΑΠΕΠΕΙΡΑΘΗ ΝΑ ΔΙΕΛΘΗ ΤΟ ΣΤΕΝΟΝ ΕΥΡΙΠΟΥ ΜΕ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΡΡΟΙΑΣ.
ΧΑΛΚΙΣ, 28 –Χθες το απόγευμα το ατμόπλοιον «Κρήτη» επιχείρησαν εξ εσφαλμένου υπολογισμού να διέλθη το στενόν του Ευρίπου, ενώ τα ρεύματα ήσαν αντίθετα, προσέκρουσεν επί της γέφυρας εις την οποίαν επροξένησε σημαντικάς ζημίας. Το ατμόπλοιον υπέστη ελαφράς βλάβας, μετά δίωρον δε καθυστέρησιν απέπλευσε δια τον Πειραιά. Το ατμόπλοιον διέτρεξε προς στιγμήν τον κίνδυνον να επιπέση δια της πρύμνης του επί της γέφυρας, οπότε θα κατεβυθίζετο ασφαλώς.
Ευτυχώς, ο πλοίαρχος αντελήφθη τον κίνδυνον και δι΄ επιδέξιου χειρισμού επέτυχε ελαφράν μόνον πρόσκρουσιν επι της γέφυρας. Μεταξύ των επιβατών του ατμόπλοιου κατά την στιγμήν της συγκρούσεως προεκλήθησαν σκηναί αλλοφροσύνης, οι δε εκ της παραλίας παρακολουθούντες την τολμηράν απόπειραν του πλοιάρχου όπως διέλθη το στενόν με αντίθετον ρεύμα, εξέσπασαν εις ζωηράς αποδοκιμασίας και ύβρεις εναντίον του.»
Το καράβι άνηκε στην Ακτοπλοΐα της Ελλάδος (ΑΚΤΕΛ) και ονομάζονταν αρχικά «Έλενα Μ.» ενώ το 1932 μετανομάστηκε σε Κρήτη. Απωλέστηκε κι αυτό στον πόλεμο του 1940-41. Βυθίστηκε στις 22/4/1941 στο Αντίρριο , έπειτα από αεροπορικό βομβαρδισμό. Ανελκύστηκε από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε στην Ιταλία, δίχως να γνωρίζουμε τι απέγινε.(2)(εφ. Σημαία)
ΦΟΥΡΤΟΥΝΑ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ
Οι νοτιοδυτικοί άνεμοι είναι οι μόνοι που προβληματίζουν σοβαρά το λιμάνι του Βόλου. Πολλές φορές συναντούμε δημοσιεύματα που αναφέρονται σε τέτοιες καταστάσεις, με κακές καιρικές συνθήκες και κίνδυνο των ελλιμενισμένων ιστιοφόρων και των άλλων σκαφών.
Το παρακάτω ρεπορτάζ αναφέρεται σε νυχτερινή ξαφνική κακοκαιρία που έπληξε το λιμάνι, προκαλώντας σοβαρά προβλήματα. Επειδή μου άρεσε η γλαφυρή περιγραφή του συντάκτη της εποχής ,το παραθέτουμε αυτούσιο, ολοκληρώνοντας τη σημερινή μας κατάθεση:
« Η ΧΘΕΣΙΝΗ ΘΑΛΑΣΣΟΤΑΡΑΧΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΛΙΜΕΝΑ ΜΑΣ.
Η αργά τη νύκτα ενσκύψασα ανεμοθύελλα επέφερεν ισχυροτάτην θαλασσοταραχήν και εις τον λιμένα μας. Προ παντός το από του Τελωνείου μέχρι το «Κεφαλόσκαλο» τμήμα του λιμένος όπου είναι προσδεδεμένα τα ιστιοφόρα, προσεβλήθη τόσον ισχυρά από του πνέοντος νοτιοδυτικού ανέμου, ώστε αναστάτωσεν γενικώς όλους τους ησύχως κοιμωμένους ναυτικούς.
Επισκεφθέντες περί το μεσονύκτιον την παραλίαν ευρέθημεν προ ενός πανδαιμονίου. Φωναί ανθρώπων, υλακαί των εν τοις πλοίοις κυνών, συγκρούσεις ιστιοφόρων ,λέμβων, μαούνων και ο κλυδωνισμός όλων των πλωτών υπό της θυέλλης, μας ηνάγκασε να αντικρύσωμεν εις την πραγματικότητα τους μεγάλους κινδύνους της θαλάσσης.
Αί έντονοι διαταγαί πλοιάρχων ,αί επικλήσεις των διαφόρων ναυτών, το άγριο τρίξιμο των ιστών, το απαίσιο θραύσιμο των διαφόρων συναρμολογημένων τμημάτων των πλοίων, η απότωμος κοπή των αλύσεων, όλα αυτά μας θύμισαν προς στιγμήν τον τρομερόν κίνδυνον που υφίστανται οι ναυτικοί, όταν απροόπτως καταληφθούν υπό μιάς τοιαύτοις θυέλλης εν μέσω πελάγοις. Αυτή ατυχώς δια τον άνθρωπον είναι, η σκληρά πάλη της ζωής.» (Σημαία 30/11/1925)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1).Κων. Παϊζη –Παραδέλλη «Το τίμημα του πολέμου-Απώλειες και θυσίες της Ελληνικής Εμπορικής Ναυτιλίας στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο» σελ. 41
(2).Οπ.π σελ. 62 και Χρήστου Ντούνη «Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες» τόμος Α΄ σελ. 303.
Ιστιοφόρο περνάει τη γέφυρα της Χαλκίδας με ..ήρεμα νερά.(Αρχείο Περγάμαλη)
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ.
