Α’ Ενα αξιόλογο βιβλίο τοπικής Ιστορίας
Το Σάββατο 8 Δεκεμβρίου 2012 παρουσιάστηκε στην αίθουσα του Μεταξουργείου στη Νέα Ιωνία Βόλου το βιβλίο του καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Δημ. Μπενέκου «Ο Γερμανός πρόξενος στο Βόλο Έλμουτ Σέφελ – Ένας αληθινός θρύλος» σε δίγλωσση έκδοση.
Στις σελίδες του αναδεικνύεται η σημαντική προσωπικότητα του βιογραφούμενου και αποκαθίσταται η ιστορική πραγματικότητα, μιας και η σχετική γνώση υπήρξε ως τώρα μάλλον περιορισμένη. Ξεχωριστή φυσιογνωμία ο Σέφελ, άφησε το στίγμα του στο Βόλο, τη Μαγνησία αλλά και σ’ ολόκληρη τη Θεσσαλία με πολύμορφη δραστηριότητα και ουσιαστική προσφορά επί μισόν αιώνα και περισσότερο στη διάρκεια της τραγικής για τον τόπο Ιταλογερμανικής Κατοχής.
Εκτός από ευφυής και φιλοπρόοδος έμπορος – αντιπρόσωπος που συνέβαλε καθοριστικά στον εκσυγχρονισμό της γεωργικής καλλιέργειας με την εισαγωγή των απαιτούμενων μηχανημάτων, απέδειξε με τη συμπεριφορά του τον βαθύ φιλελληνισμό του, όταν τα δύσκολα χρόνια 1941-44 λειτούργησε -αν και πρόξενος του Γ΄ Ράιχ- ως σωτήρας του ελληνικού λαού.
Με την στάση του και τις παρεμβάσεις του στις αρχές Κατοχής απέτρεψε ή περιόρισε αντίποινα, εκτελέσεις, φυλακίσεις και κάθε μορφής διώξεις στην πόλη του Βόλου και αλλού, ενώ βοήθησε καθοριστικά και στον επισιτισμό του πληθυσμού. Ακόμη κατά την αποχώρηση των ομοεθνών του κατακτητών, συνέβαλε στην μεγαλύτερη δυνατή συρρίκνωση των προγραμματισμένων καταστροφών σε καίρια σημεία (εργοστάσια, εγκαταστάσεις, λιμάνι κ.α.).
Επιπλέον, όπως είναι γνωστό και από προφορικές μαρτυρίες, ο πρόξενος με τον αντιναζιστή Γερμανό λιμενάρχη Πετς, βοήθησαν στη διάσωση πολλών βολιώτικων σκαφών, κατά τις τελευταίες μέρες τη σκλαβιάς, με την παροχή άδειας μετάβασης και ανέλκυσης στον ταρσανά στα Πευκάκια ώστε να εκτελεστούν τάχα, κάποιες απαιτούμενες εργασίες και να αποφύγουν τους βομβαρδισμούς. Στο βιβλίο του ο κ. Δημ. Μπενέκος παρακολουθεί με κάθε λεπτομέρεια τη διαδρομή του βίου του Έλμουτ Σέφελ σε όλες του τις δραστηριότητες. Η επαγγελματική του ενασχόληση οπωσδήποτε χαρακτηρίζεται αξιοσημείωτη, με πρωτοποριακές κατευθύνσεις.
Ως πρόξενος στο Βόλο υπηρέτησε επί μισόν αιώνα, από το 1914 έως το θάνατο του το 1964 (με αρκετά ευρέα ενδιάμεσα διαλείμματα, λόγω πολεμικών γεγονότων ή διακοπής διπλωματικών σχέσεων) παρουσιάζοντας πάντοτε καθαρά φιλελληνική στάση.
Παρά την αποδεδειγμένα σωτήρια για τους Έλληνες συμπεριφορά του στην Κατοχή, διώχθηκε, άδικα, μετά την απελευθέρωση.
Ο συγγραφέας ανασύρει πρωτογενές, άγνωστο υλικό από ελληνικά και γερμανικά αρχεία, τον τοπικό Τύπο και άλλες αξιόπιστες πηγές, συνθέτοντας μια πλήρη και τεκμηριωμένη εικόνα του συγκεκριμένου προσώπου. Επιτελεί με το βιβλίο αυτό μια επιβεβλημένη ιστορική αποκατάσταση και μια σημαντική συμβολή στην τοπική Ιστορία.
Β’ Σέφελ και Πευκάκια
Ιδιαίτερο κεφάλαιο αφιερώνει ο κ. Δ. Μπενέκος στο βιβλίο του για τα φυσιολατρικά – οικολογικά ενδιαφέροντα του Γερμανού πρόξενου (όπως και για τις περιηγητικές και αρχαιολογικές ανησυχίες του) με τίτλο « Ο φυσιολάτρης», στις σελ. 160-171. Αποτέλεσμα αυτής της πραγματικής κι ενεργής φυσιολατρίας υπήρξε η δενδροφύτευση με πεύκα του κτήματος που αγόρασε τμηματικά στα Πευκάκια του Βόλου, δημιουργώντας ένα αξιόλογο δάσος, σημείο αναφοράς της περιοχής ως σήμερα. Ας μου επιτραπεί, λόγω γειτνίασης με την ιδιοκτησία Σέφελ να προσθέσω ορισμένα στοιχεία για το ομώνυμο άλσος – κτήμα και πιο κάτω για την ονοματοθεσία της περιοχής, αρκετά από τα οποία είχαν δημοσιευτεί σε παλιότερα άρθρα μου για τα Πευκάκια(Ταχυδρόμος 15 και 22 -7-2008 και 4-7-2010).
Ο Έλμουτ Σέφελ αγόρασε αρχικά ένα μικρό κομμάτι γης (περ.2 στρέμματα) στα 1922 για να ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια αγορές μεγαλύτερων εκτάσεων, ώσπου το σύνολο έφτασε περίπου τα 50 στρέμματα. Σχεδόν αμέσως έχτισε την εξοχική του κατοικία – το ημιδιώροφο οίκημα κοντά στο δρόμο, αριστερά από την είσοδο του κτήματος – σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα.
Παράλληλα ξεκίνησε και την δενδροφύτευση – όπως σημειώνεται και στο βιβλίο – ενώ φρόντισε να αξιοποιήσει ένα αρχαίο πηγάδι, με νέα γεώτρηση, εξασφαλίζοντας την υδροδότηση της ιδιοκτησίας του και όχι μόνο. Οικοδομήθηκε ακόμη κατάλυμα και αποθήκες για τους φύλακες και τους εργάτες, λίγο πιο πάνω από το οίκημα του πηγαδιού.
Ο Σέφελ μετέβαινε στο κτήμα του με την ιδιωτική βενζινοκίνητη λέμβο, την οποία έδενε σε δική του αποβάθρα, ακριβώς κάτω από την είσοδό του, που τότε βρίσκονταν λίγες δεκάδες μέτρα αριστερά από την σημερινή. Το χερσαίο λιθόκτιστο βάθρο της αποβάθρας, σωζόταν έως πριν από λίγα χρόνια προτού διαλυθεί από τα κύματα .
Όταν δε απαγόρευε ο καιρός την προσέγγιση η βενζινάκατος προσδενόταν σε υπήνεμο, ασφαλές μέρος του ναυπηγείου των Πευκακίων, καθώς ο Σέφελ είχε καλή γνωριμία με την οικογένεια Χριστοπούλου. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη δεκαετία του ΄50 αγοράστηκαν και άλλες εκτάσεις που κι αυτές δενδροφυτεύονταν σταδιακά, ώστε ν΄ αποτελέσουν ένα ενιαίο σύνολο συνολικής έκτασης περίπου 130 στρεμμάτων.
Τέλος μετά το θάνατο του Έλμουτ, ο γιος του Γκίντερ προσέθεσε ακόμη δύο μικρής έκτασης τμήματα με το άλσος να φθάσει στα 136 στρέμματα. Πολύτιμες πληροφορίες για τις διαδοχικές αγορές τμημάτων που ενώνονταν στο κτήμα Σέφελ μού έθεσε υπόψη ο κ. Γιώργος Ανετόπουλος, επιστάτης και υπεύθυνος του άλσους για σαράντα και πλέον χρόνια (1955-1996).
Στην περίοδο της κατοχής παρέμεναν στο πευκοφυτεμένο χώρο στρατιωτικά τμήματα, αφού ακριβώς δίπλα υπήρχαν οι πυριτιδαποθήκες που ανατινάχτηκαν τον Ιούλιο του 1943. Αλλά και αργότερα στη δεκαετία του ΄50 είχαν εγκατασταθεί αεροπορικές μονάδες για θερινή εκπαίδευση και συνέβαλλαν στον ευπρεπισμό του κτήματος, αλλά και της γύρω περιοχής, της παραλίας, διανοίγοντας και μικρό δρόμο ως το φάρο. Ομοίως το καλοκαίρι του 1962 στρατοπέδευσε στο δάσος, Αγγλική Ταξιαρχία που είχε αφιχθεί στο πλαίσιο ευρείας έκτασης νατοϊκών ασκήσεων.
Τα καλοκαίρια, στις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60 επισημαίνουμε στον τοπικό Τύπο αναφορές στο άλσος Σέφελ, καθώς οι λουόμενοι συχνά αναζητούσαν λίγη δροσιά στις παρυφές του, για να γευματίσουν και να αναπαυθούν μετά το μπάνιο- πάντα στα ρεπορτάζ για την κίνηση στις πλαζ του Βόλου. Στις 11/7/1960 ο πευκώνας κινδύνεψε άμεσα από πυρκαγιά –ευτυχώς κατασβέστηκε από έγκαιρη επέμβαση της πυροσβεστικής –που προκάλεσε μάλλον αναμμένο αποτσίγαρο κάποιου ασυνείδητου περαστικού με το αυτοκίνητο.
Εκείνη την εποχή, το 1960-61 οικοδομήθηκε η καινούργια πολυτελής βίλα του κ. Σέφελ στο ακραίο, ανατολικό, ψηλό σημείο του κτήματος με την πανοραμικότερη θέα προς το Βόλο, το Πήλιο και τον Παγασητικό, όπου ο πρόξενος διήλθε τα τελευταία έτη του βίου του. Επρόκειτο για μια εντυπωσιακή, σύγχρονη κατασκευή με ότι πιο μοντέρνο διατίθονταν για τον εξοπλισμό της.
Ας δούμε το σχετικό δημοσίευμα:
«Η νέα θαυμασία βίλλα του κ. Σέφελ εις τα Πευκάκια.
Εις δεσπόζουσαν θέσιν του άλσους Πευκακίων με θαυμασίαν θέαν προς τον Βόλον, το Πήλιον και τον Παγασητικόν, έχει ανεγερθή μία ονειρώδης βίλλα ανήκουσα εις τον ιδιοκτήτην της πευκοφύτου εκτάσεως κ. Έλμουτ Σέφελ . Η οικία ήρχισεν ανεγειρόμενη από του Μαΐου του 1960 και περατούται πλήρως εντός του τρέχοντος μηνός . Πρόκειται περί ωραιοτάτης λιθοκτίστου οικοδομής, περιβαλλομένης από ευρυχώρους βεράντας με περιστύλια .
Η κατασκευή και διαρρύθμισις της οικίας εγένετο κατά τον πλέον τέλειον τρόπον, βάσει σχεδίου του αρχιτέκτονος, κ.Άργη Φιλιππίδη υπό της εταιρίας Κασσιοπούλου – Λιάππη – Φραγκοπούλου . Η βίλλα περιλαμβάνει μιαν τραπεζαρίαν, ένα πολύ μεγάλο σαλόνι με δύο τζάκια, ένα γραφείον με τζάκι επίσης, μαγειρεία, χολ και οφίς, ως και τρία υπνοδωμάτια, έκαστον των οποίων διαθέτει ιδιαίτερον λουτρόν . Εν των υπνοδωματίων διαθέτει επιπλέον γκαρνταρόμπαν και χώρον δια χαμάμ.
Εις ολόκληρων την οικοδομήν υπάρχει εγκατάστασης κλιματισμού, έκαστον δε δωμάτιον έχει και το τηλέφωνο του . Εις το υπόγειον της βίλλας υπάρχουν το μηχανοστάσιον, δωμάτιον και λουτρόν υπηρεσίας, πλυντήριον, σιδηρωτήριον, μακρά σειρά ιματιοθηκών και κάβα δια κρασιά . Προ της εισόδου της βίλλας έχει κατασκευασθή διακοσμητική δεξαμενή με προβολείς πολυχρώμου φωτισμού του νερού» (Ταχυδρόμος 7-7-1961). Όπως είναι γνωστό, εδώ και τρεις δεκαετίες στη βίλα λειτουργεί κέντρο διασκέδασης κατά την θερινή περίοδο.
Γ Ονοματολογικά των Πευκακίων
Στη σελίδα 170 του βιβλίου για τον Ελμουτ Σέφελ σημειώνεται:
«…και ο Έλμουτ Σέφελ δημιούργησε στη Θεσσαλία τον δικό του μικρό Μέλανα Δρυμό με την επωνυμία Πευκάκια». Επιπλέον κατά την παρουσίαση του έργου, επισημάνθηκε από τους ομιλητές ότι το τοπωνύμιο Πευκάκια οφείλεται ακριβώς στον Γερμανό πρόξενο και τη δημιουργία από τον ίδιο του εντυπωσιακού – ομολογουμένως- πευκώνα. Ας μου επιτραπεί μια μικρή ένσταση ως προς την ονοματοθεσία κι ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, όπως τα έχουμε αναφέρει και σε παλιότερα άρθρα μας.
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και τις δύο πρώτες του 20ου, δεν συναντούμε το όνομα Πευκάκια στην περιοχή, που ήταν εντελώς γυμνή. Τότε υπήρχαν τα εξής τοπωνύμια: Φανάρι, στο φάρο Σέσκλο που υφίσταται στη θέση του από το 1864, στο παρακείμενο ομώνυμο ακρωτήριο, στον άλλοτε χώρο των πυριτιδαποθηκών. Κεφάλα, για το λόφο των Πευκακίων, δίπλα από το ναυπηγείο, στο κέντρο Μπούρτζι, όπου η επίσημη ονομασία είναι ακρ. Ιωλκός. Ταρσανάς στο χώρο του ναυπηγείου που δραστηριοποιείται από το 1880 ως σήμερα και όπου παλιότερα επί Τουρκοκρατίας αναφέρεται ότι υπήρχε ανάλογη δραστηριότητα. Βουρλάκι, από το ναυπηγείο και προς τις Νέες Παγασές λόγω της ελώδους και με πολλά βούρλα περιοχής. Ακόμη επικρατούσε ο όρος «Πέρα πάντα» επειδή η περιοχή βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το λιμάνι του Βόλου.
Η ονομασία Πευκάκια οφείλεται στη λειτουργία του ομώνυμου κέντρου από το 1919,στον αύλειο χώρο του οποίου ήταν φυτεμένα αρκετά πεύκα. Στην εφ. Η Θεσσαλία της 31ης Μαρτίου 1949, στη στήλη ‘Η Θεσσαλία προ τριακονταετίας’ διαβάζουμε, ανάμεσα στα άλλα,από το φύλλο της 31/3/1919: «Από της προσεχούς Κυριακής ανοίγει τας πύλας του το νεον εξοχικόν κέντρον αναψυχής Τα ωραία Πευκάκια υπό την διεύθυνσιν του κ. Κυριάκου Κυρίτση.
Τέλειον καφεστιατόριον, κρύα φαγητά, οίνος εξαιρετικής ποιότητος, ηδύποτα και ότι άλλο δύναται να ικανοποιήσει και τον πλέον ιδιότροπον στόμαχον. Δίδονται και γεύματα. Τέλειος ελβετικός παράδεισος». Η ονομασία του κέντρου αργότερα έγινε σκέτο ‘Πευκάκια’ ως τα 1967 που σταμάτησε τη λειτουργία του. Κατόπιν, από το 1971 ονομάστηκε Μπούρτζι και ως σήμερα δραστηριοποιείται, με εναλλασσόμενες ονομασίες, ως σύγχρονο κέντρο διασκέδασης.
Η ύπαρξη πεύκων στην αυλή του ‘νέου εστιατορίου’ φαίνεται καθαρά και στη φωτογραφία της σελίδας 171 στο βιβλίο του κ. Μπενέκου, στο πάνω δεξιό μέρος, ενώ μόλις είχε ξεκινήσει η δενδροφύτευση στο κτήμα Σέφελ. Επίσης διακρίνονται και άλλα δέντρα προς το μέρος του ναυπηγείου.
Η ίδια εικόνα αποτυπώνεται και σε άλλη φωτογραφία του Στ. Στουρνάρα, με γυμνό το κτήμα Σέφελ και πεύκα στο χώρο του κέντρου, προφανώς περί τα μέσα της δεκαετίας του ΄20. Ο πευκώνας του φιλοπρόοδου, φυσιολάτρη Γερμανού πρόξενου καθιέρωσε και επέκτεινε στην ευρύτερη περιοχή το νέο τοπωνύμιο, μιας και αποτελούσε εντυπωσιακό επίτευγμα – σημείο αναφοράς του τόπου.
Αυτά τα ολίγα διευκρινιστικά επί του τοπωνύμιου ‘Πευκάκια’.
Η πρώτη κατοικία Σέφελ στο κτήμα του
Το πηγάδι του κτήματος
