Συνεχίζουμε σήμερα την παρουσίαση των οδών στον Πειραιά και την ευρύτερη περιοχή του, που φέρουν ονόματα προσωπικοτήτων από τον θεσσαλικό χώρο.
– ΟΔΟΣ ΑΡΓΟΝΑΥΤΩΝ:
Νίκαια: Μικρός δρόμος κοντά στο Δημαρχείο της πόλης, παράλληλος των οδών Κύπρου και Καραολή – Δημητρίου, κοντά στα όρια με τον Δήμο Πειραιά.
– ΟΔΟΣ Θ. ΑΦΕΝΤΟΥΛΗ:
Πειραιάς: Κεντρικός δρόμος (γι’ αυτό αναφέρεται και ως λεωφόρος) που οδηγεί από τη λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου κατευθείαν στην είσοδο του Τζάνειου Νοσοκομείου. Η ονοματοθεσία έγινε προς τιμή του γιατρού και πανεπιστημιακού Θεόδωρου Αφεντούλη (1824 – 1893) από τη Ζαγορά που κατέγραψε μια σπουδαία επιστημονική πορεία, καθώς ανακηρύχθηκε έκτακτος καθηγητής Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1856 και τακτικός καθηγητής Φαρμακολογίας το 1862, ενώ έγινε και πρύτανης το 1887. Διετέλεσε διευθυντής του Τζάνειου Νοσοκομείου, με το οποίο είχε συνεργασία από τη μελέτη κατασκευής του. Εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Πειραιά (1858 – 1860) και βουλευτής με σημαντική δραστηριότητα και ενίσχυσε τα κινήματα σε Θεσσαλία (1854 – 1878) και Κρήτη (1866 – 1878). Συνέγραψε επιστημονικά συγγράμματα, αλλά και φιλολογικά έργα που καταδεικνύουν την πολυσχιδή προσωπικότητά του. Το 1940 στήθηκε η προτομή του έξω από το Τζάνειο. Αν ο Πειραιάς τίμησε τον κορυφαίο καθηγητή, εδώ στον Βόλο παρουσιάζεται το εξής περίεργο: Η υπάρχουσα, στη συνοικία του Αγίου Κωνσταντίνου, οδός Αφεντούλη μετονομάστηκε σε οδός Κίτσου Μακρή, επειδή εκεί βρίσκεται το σπίτι του σπουδαίου λαογράφου. Η μετονομασία θεωρείται απόλυτα δικαιολογημένη. Το αδικαιολόγητο όμως είναι πως η τότε, αλλά και οι κατοπινές Δημοτικές Αρχές δεν φρόντισαν να δοθεί το όνομα του Αφεντούλη σε κάποιον άλλο δρόμο – τουλάχιστον έως πριν λίγα χρόνια, απ’ όσο γνωρίζω.
– ΟΔΟΣ ΑΧΙΛΛΕΩΣ:
Πειραιάς: Στα Μανιάτικα κοντά στην εκκλησία των Αγίων Αναργύρων.
Κερατσίνι: Μικρός δρόμος στην Αμφιάλη, κάθετος στη λεωφόρο Γρηγ. Λαμπράκη.
Νίκαια: Στη συνοικία Άσπρα Χώματα στα όρια με τον Κορυδαλλό, παράλληλος με τη λεωφόρο Π. Ράλλη.
Πέραμα: Προς τη δυτική πλευρά του Περάματος πάνω από τη λεωφόρο Ειρήνης.
– ΟΔΟΣ ΒΛΑΧΑΒΑ:
Κερατσίνι: Στην Αμφιάλη κοντά στο Σχιστό, καταλήγει στην εκκλησία της Αγ. Μαρκέλλας, κάθετος της οδού Ολύμπου που αναφέραμε νωρίτερα και παράλληλος της Ανθ. Γαζή που ακολουθεί αμέσως πιο κάτω.
Κορυδαλλός: Στα όρια Νίκαιας – Κορυδαλλού παράλληλος της οδού Θεσσαλίας που σημειώσαμε στο α’ μέρος. Η ονοματοθεσία οφείλεται βέβαια στον παπα – Θύμιο Βλαχάβα, της ονομαστής οικογένειας κλεφταρματολών της περιοχής Χασίων κατά την προεπαναστατική περίοδο, με σπουδαία δράση, που θανατώθηκε με φρικτά βασανιστήρια από τον Αληπασά το 1808.
– ΟΔΟΣ ΑΝΘΙΜΟΥ ΓΑΖΗ:
Κερατσίνι: Δρόμος ψηλά στην Αμφιάλη που καταλήγει, σύμφωνα με το «Οδόραμα», σε αδιέξοδο στο Σχιστό, παράλληλος όπως είπαμε με την οδό Βλαχάβα.
– ΟΔΟΣ ΙΑΣΟΝΟΣ:
Πειραιάς: Δρόμος από την Ακτή Αλκίμων ώς την πλατεία Πηγάδας στην Καλλίπολη.
Δραπετσώνα: Πολύ μικρό δρομάκι, μόλις σ’ ένα τετράγωνο, κοντά στην παραλία προς τα Λιπάσματα.
Κερατσίνι: Στον Κοκκινόβραχο με κατάληξη στα όρια με τον Δήμο Νίκαιας, κοντά στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Κορυδαλλός: Μικρός δρόμος διαγώνιος σε άλλους που καταλήγουν ή περνούν από την πλατεία Μέμου (Παγκόσμιας Ειρήνης).
– ΟΔΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑ:
Πειραιάς: α) Νέο Φάληρο: Μικρό δρομάκι κοντά στην Παναγία Ελεούσα, πίσω από το εργοστάσιο ΕΛΑΪΣ, στην Πειραιώς. Προφανώς η ονοματοθεσία έχει σχέση με τη διαμονή του στην ίδια περιοχή (Νέο Φάληρο).
β) Πειραϊκή: Παράλληλος της Ακτής Θεμιστοκλέους κοντά στην εκκλησία Ρόδον το Αμάραντον (Παναγίτσα). Ο Παύλος Νιρβάνας γεννήθηκε στη Σκόπελο το 1866 και υπήρξε γιατρός, λογοτέχνης, ακαδημαϊκός, αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και δημοτικός σύμβουλος Πειραιά (1925-1932). Τιμήθηκε για το έργο του με το βραβείο της πόλεως και στήθηκε το 1940 προτομή του, στην Ακτή Μουτσοπούλου κοντά στην οδό Χαρ. Τρικούπη. Πέθανε το 1937.
– ΟΔΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ:
Πειραιάς: Ο δρόμος ξεκινά από την Ακτή Μιαούλη, περνά από τη ΒΔ πλευρά του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου και φθάνει στο ύψος της Σχολής Λιμενοφυλάκων.
Κερατσίνι: Στην Αμφιάλη, κάθετος στη Λεωφόρο Γρηγ. Λαμπράκη και παράλληλος με την Γ. Ολυμπίου που σημειώνουμε αμέσως πιο κάτω. Η ονοματοθεσία αφορά στον Κωνσταντίνο Οικονόμο (1780-1857) των εξ Οικονόμων από την Τσαριτσάνη της Ελασσόνας, περιώνυμο θεολόγο, λόγιο και διδάσκαλο του Γένους, γνωστό για τις συντηρητικές θέσεις του, με πλούσιο συγγραφικό έργο.
– ΟΔΟΣ Γ. ΟΛΥΜΠΙΟΥ:
Κερατσίνι: Στην Αμφιάλη, κάθετος στη λεωφόρο Γρ. Λαμπράκη, παράλληλος της οδού Οικονόμου που αναφέραμε μόλις πιο πάνω, σχετικά κοντά στη διασταύρωση με τη λεωφόρο Σχιστού.
Πέραμα: Πολύ μικρό δρομάκι στην άνω ανατολική πλευρά του Περάματος, προς τον λόφο Περάματος. Η ονομασία οφείλεται στον ηρωικό αγωνιστή από το Βλαχολίβαδο Ολύμπου (1772-1821) με σπουδαία προεπαναστατική δράση. Όπως είναι γνωστό ανατινάχθηκε με τους άνδρες του στη μονή Σέκου στη Μολδοβλαχία πολιορκούμενος από τους Τούρκους (Φεβρουάριος 1821) μετά την αποτυχημένη κήρυξη της επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες από τον Αλ. Υψηλάντη.
– ΟΔΟΣ ΟΛΥΜΠΙΤΩΝ:
Πειραιάς: Στα Καμίνια, περιοχή Απόλλωνος. Περνά δίπλα από την ομώνυμη πλατεία καταλήγοντας κάθετα στη λεωφόρο Πειραιώς. Ονομασία προς τιμή των κλεφταρματολών του Ολύμπου, που ανάμεσά τους, εκτός από τον προαναφερθέντα Γεωργάκη Ολύμπιο, συγκαταλέγονται πολύ γνωστοί, με ηρωική δράση, αγωνιστές (Νικοτσάρας, Βλαχαβαίοι, Ζήρας κ.ά.).
– ΟΔΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ:
Πειραιάς: Μικρός δρόμος στην Καστέλα, κάθετος στην Ακτή Κουμουνδούρου στο Τουρκολίμανο, δίπλα στις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου Ελλάδος (Ν.Ο.Ε).
Κορυδαλλός – Νίκαια: Κοντά στο νεκροταφείο Νίκαιας που βρίσκεται στα όρια των Δήμων Νίκαιας – Κορυδαλλού. Αρκετά μακρύς δρόμος, με το ένα όριό του στη Νίκαια, κοντά στη λεωφόρο Γρ. Λαμπράκη, περνά πίσω από τις φυλακές, διέρχεται όλο τον Κορυδαλλό και συνεχίζει στον Δήμο Αγίας Βαρβάρας για να καταλήξει στο τέλος του πολεοδομικού ιστού. Δηλαδή διατρέχει τρεις Δήμους.
Πέραμα: Μικρός δρόμος στο τέλος του Περάματος, περνά από την πλατεία της εκκλησίας του Προφήτη Ηλία.
– ΟΔΟΣ ΠΕΡΡΑΙΒΟΥ:
Κερατσίνι: Στον Κοκκινόβραχο, κάθετος στη λεωφ. Γρ. Λαμπράκη, διαγράφει καμπύλη τροχιά ώς το τέλος του. Ο Χριστόφορος Περραιβός (ψευδώνυμο του Χρυσάφη Χατζηβασίλη, 1773-1863) από τις Άνω Πούρλες Ολύμπου υπήρξε φιλικός, αγωνιστής, συνεργάτης του Ρήγα, στρατιωτικός στο Ελεύθερο Ελληνικό Κράτος και ιστορικός συγγραφέας. Τα «Πολεμικά Απομνημονεύματα» που εξέδωσε το 1836 είναι τα πρώτα που αφορούν στην Επανάσταση του 1821. Πρόσωπο δραστήριο με πολυσχιδή δραστηριότητα, αλλά και αμφιλεγόμενο με κάποιες αδιαφανείς πτυχές του βίου του.
– ΟΔΟΣ ΠΛΑΣΤΗΡΑ:
Κερατσίνι: Δρόμος από τα όρια με τον Πειραιά, διέρχεται από τη βόρεια πλευρά του νεκροταφείου της Αναστάσεως και καταλήγει σχεδόν ώς την παραλιακή Ακτή Ιωνίας, στη Χαραυγή. Κορυδαλλός: Μικρός δρόμος κοντά στην κεντρική πλατεία Ελευθερίας.
Πέραμα: Υπάρχουν δύο δρόμοι σε σχετικά κοντινή απόσταση. Ο μεγαλύτερος είναι κάθετος στην κεντρική Λεωφόρο Ειρήνης και ανεβαίνει ώς την οδό Μ. Αλεξάνδρου. Ο δεύτερος, αρκετά μικρός, βρίσκεται ψηλότερα προς το τέλος του πολεοδομικού ιστού. Για τον στρατιωτικό και πολιτικό Νικόλαο Πλαστήρα (1883-1953) από το Μορφοβούνι Καρδίτσας δεν χρειάζονται, νομίζω, ιδιαίτερες συστάσεις.
– ΟΔΟΣ ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ:
Πειραιάς: Στον λόφο της Καστέλας κοντά στον Προφήτη Ηλία με περιφερειακή διεύθυνση. Δραπετσώνα: Κάθετος, προς τη θάλασσα, στην Εθνικής Αντιστάσεως.
Κερατσίνι: Στην Αμφιάλη, μακρύς δρόμος, κάθετος στη Λεωφόρο Γρ. Λαμπράκη, που φτάνει ώς τη Λεωφόρο Σαλαμίνος.
Κορυδαλλός: Μικρή οδός που καταλήγει κάθετα στην πλατεία Μέμμου και συναντιέται διαγώνια με την επίσης μικρή οδό Ιάσονος που προαναφέραμε.
Νίκαια: Μικρός δρόμος στα όρια με τον Πειραιά συμβάλλει διαγώνια στην οδό 7ης Μαρτίου 1944. Πέραμα: Πολύ μικρός δρόμος στο Άνω Πέραμα, με σκαλοπάτια κοντά στις οδούς Αχιλλέως και Σαρανταπόρου που αναφέραμε πιο πάνω.
– ΑΚΤΗ ΤΖΕΛΕΠΗ:
Πειραιάς: Η προκυμαία στην πλατεία Καραϊσκάκη.
– ΟΔΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ ΤΖΕΛΕΠΗ:
Πειραιάς: Μικρή οδός, παράλληλη της Φίλωνος μεταξύ Ελ. Βενιζέλου και Ευαγγελίστριας, λίγο πιο πάνω από την πλατεία Ιπποδαμείας. Οι ονοματοθεσίες οφείλονται στον Γιαννακό Τζελέπη (; -1843) από τη Μακρινίτσα, αγωνιστή του 1821 που υπήρξε ο πρώτος οικιστής του Πειραιά το 1829 χτίζοντας σπίτι και πανδοχείο για όσους κατέπλεαν στο έρημο τότε λιμάνι. Ασχολήθηκε με τα κοινά και υπήρξε από τους πρωτεργάτες της ίδρυσης του Δήμου Πειραιά. (Οδωνυμικά του Πειραιά σελ. 518-520).
– ΟΔΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΟΥ:
Κερατσίνι: Στα όρια με τη Νίκαια, περιμετρικά στα Τουρκοβούνια, παράλληλος της οδού Βελεστίνου που αναφέραμε στην αρχή. Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης (1784-1860), σπουδαίος κληρικός, θεολόγος πολυγράφος και αργότερα πανεπιστημιακός από τη Νίκαια Λάρισας είναι γνωστός επίσης από τη συμβολή του στις εθνοσυνελεύσεις της Επανάστασης του 1821, στη δημιουργία της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά και στη διαμάχη του με τον συντηρητικό Κων/νο Οικονόμου.
– ΟΔΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ:
Κερατσίνι: Μικρός δρόμος κάθετος στη λεωφόρο Σαλαμίνος, κοντά στην οδό Ρήγα Φεραίου όπου αναφέραμε πιο πάνω. Πρόκειται μάλλον για τον Μηλιώτη κληρικό και λόγιο με σπουδαίο συγγραφικό έργο, Δανιήλ (Δημήτριο) Φιλιππίδη, αν και σε υποσημείωση στα «Οδωνυμικά του Πειραιά» (σελ. 540) εκφράζονται επιφυλάξεις για τον ακριβή προσδιορισμό της ονοματοθεσίας.
***
Ως θεσσαλικού περιεχομένου ονοματοθεσίες μπορούν να θεωρηθούν κι εκείνες των οδών Κενταύρου στα Καμίνια και Κενταύρων στο Κερατσίνι, μιας και το Πήλιο υπήρξε στη μυθολογία ο κατ’ εξοχήν τόπος διαβίωσης των Κενταύρων με γνωστότερο τον σοφό Χείρωνα. Κένταυροι όμως συναντούμε και σε άλλα σημεία της Ελλάδας.
Θεσσαλικής ονομασίας είναι και η οδός Κλαπανάρα στη Δραπετσώνα, προς τιμή του Νικόλαου Κλαπανάρα (1927-1983) από τα Τρίκαλα που εγκαταστάθηκε εκεί και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά ως φαρμακοποιός από το 1958. Επέδειξε σπουδαία παρουσία στα κοινά ως δημοτικός σύμβουλος και πρόεδρος Δημ. Συμβουλίου, συμμετείχε σε διαφόρους φορείς και σωματεία, ενώ ήταν και ιδρυτής του Γυμναστικού Συλλόγου Δραπετσώνας, επιδεικνύοντας πάντοτε σημαντικό κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. (Οδωνυμικά του Πειραιά σελ. 274-275).
***
Εκτός από τις ονοματοθεσίες δρόμων υπάρχουν κι εκείνες των πλατειών με ονόματα από τον θεσσαλικό χώρο.
– ΠΛΑΤΕΙΑ Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑ: Στα «Οδωνυμικά του Πειραιά» (σελ. 594) αναφέρεται πως η εν λόγω πλατεία καταγράφεται μόνο στον κατάλογο ταχυδρομικών κωδικών των ΕΛΤΑ χωρίς να είναι δυνατός ο ακριβής προσδιορισμός της. Με βάση τον ταχυδρομικό κωδικό πρέπει να αναζητηθεί στην περιοχή Καραβά – Παλιάς Κοκκινιάς και ίσως πρόκειται για την πλατεία των Αγίων Αναργύρων ή είναι, λίγο πιο κάτω, η πλατεία της Αγ. Σωτήρας στην οδό Θηβών. Στο «Οδόραμα» πάντως δεν σημειώνεται σε αυτές τις θέσεις πλατεία Πλαστήρα. Επίσης στον αλφαβητικό κατάλογο των πλατειών στο «Οδόραμα», αναγράφεται στο Πέραμα πλατεία Πλαστήρα που όμως δεν προσδιορίζεται στον αντίστοιχο οδικό χάρτη, εκτός κι αν πρόκειται για χώρο στη μικρή ομώνυμη οδό στο τέλος του πολεοδομικού ιστού, ψηλά, προς τη δυτική άκρη του Περάματος.
– ΠΛΑΤΕΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΣΑΡΑΦΗ: Κερατσίνι: Περιοχή Κοκκινόβραχου σχετικά κοντά στη λεωφ. Γρ. Λαμπράκη περικλείεται από τις οδούς Καΐρη, Ζαχαριά, Μελέτη και Περραιβού που προαναφέραμε. Ασφαλώς πρόκειται για τον στρατηγό Στέφανο Σαράφη (1890-1957) από τα Τρίκαλα, αρχηγό του ΕΛΑΣ στην περίοδο της Κατοχής, που έπειτα από φυλακίσεις, εξορίες και άλλες περιπέτειες εξελέγη βουλευτής της ΕΔΑ. Να σημειώσουμε ότι σε όλους τους Δήμους του Πειραιά δεν υπάρχει οδός Σαράφη παρά μόνο τούτη η πλατεία.
– ΠΛΑΤΕΙΑ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ: Κερατσίνι: Στην κατάληξη της ομώνυμης οδού που σημειώσαμε πιο πάνω. Ισχύουν οι ίδιες επιφυλάξεις για τον ακριβή προσδιορισμό της ονοματοθεσίας όπως σημειώνεται στα «Οδωνυμικά του Πειραιά» στη σελ. 540.
***
Το πρόσωπο με τις περισσότερες ονοματοθεσίες δρόμου είναι ασφαλώς ο εθνεγέρτης Ρήγας Φεραίος που τον συναντούμε σε έξι Δήμους. Ακολουθεί ο Ιάσονας με πέντε και έπονται με τρεις ο Νικ. Πλαστήρας και ο Αλ. Παπαδιαμάντης.
Ας ολοκληρώσουμε κάπου εδώ την περιδιάβασή μας στους «θεσσαλικούς» δρόμους του Πειραιά και των όμορων Δήμων.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΑΡΤΑΠΑΝΗΣ
